THƠ HÀ MINH GIANG

Gửi PhansiPhu (Phan Quoc Su)
Tôi nhớ đã vịnh lại bài thơ răng cắn lưỡi với bác rồi, tôi không ghi lại nên bây giờ chịu không nhớ. Cũng như bài vịnh đêm trăng mà bác nói: "thơ này hay quá" tôi cũng không lưu lại nên bây giờ cũng chịu không nhớ nổi. Thôi thì xin làm mới vịnh lại bác bài răng cắn lưỡi dù chưa thật chỉnh lắm
Quoc Su viết:
Nghe chuyện mà như dỡn chuyện chơi
tưởng như tích viết tự xưa rồi
Chi mà đến nỗi răng cắn lưỡi
Vị cớ liên thời má vạ môi
Dẫu biết vô tình đà quá quắt
Ai ngờ hữu sự lắm lôi thôi
thương người nhất thiết ăn không nổi
Gặp gỡ nên chăng sự ế mồi

Xin vịnh:
Chắc muốn ăn gì lạ miệng thôi
Đông- Tây, kim- cổ có lâu rồi
Theo Ê Dốp nói; ngon, ăn lưỡi
Sách Việt: mép mè, chép nhất môi
Khẩu vị tùy người nên lắm nỗi
Ai ngờ "có Sự" cũng lôi thôi
Một mình chắc chắn ăn không nổi
Gọi bạn ra chăng sợ tốn mồi.

Thời gian vừa qua bác Trần Quang bận nhiều việc quá thành thử rất muốn vào diễn đàn mà cứ đi công tác liên miên nên đành cáo lỗi với quý vị. Minh Giang cũng có nhiều việc bận mải nên rất muốn vào tâm sự, trao đổi với mọi người mà đến hôm nay mới vào được. 
  Trước hết, Minh Giang chúc tất cả các thành viên của diễn đàn cùng gia đình mạnh khỏe, hạnh phúc và may mắn. Minh Giang xin gửi một ít bài sáng tác gần đây để trao đổi và chia sẻ cùng tất cả diễn đàn

KỶ NIỆM 50 NĂM THÀNH LẬP TRƯỜNG
Minh Giang
Gần ngày thành lập mái trường
Cấp ba nam huyện Kiến Xương của mình
Hỏi rằng các cựu học sinh
Có ai nặng nghĩa vẹn tình về thăm
Cách đây hơn bốn chục năm
Tôi vào một khóa ba trăm bạn hiền
Còn trong tuổi rất hồn nhiên
Chưa hề nghĩ tới bạc tiền công danh
Chuyên tâm chăm chỉ học hành
Làm con hiếu thảo và thành trò ngoan
Nào đâu đã biết lo toan
Như tờ giấy trắng hoàn toàn thơ ngây
Vâng lời dạy dỗ của thầy
Nuốt từng câu chữ lòng đầy ước mơ
Tâm hồn chả gợn vết mờ
Tiếng cười rộn rã giữa giờ ra chơi
Ngôi trường chan chứa tình người
Cho ta cảm thấy cuộc đời đáng yêu...
Giờ đây đã tuổi xế chiều
Mà tôi vẫn nhớ những điều được răn
Sau này cuộc sống nhọc nhằn
Dù bươn chải kiếm miếng ăn hàng ngày
Vẫn luôn lòng thẳng dạ ngay
Đừng khi nào để đổi thay chính mình
Không riêng đời được yên bình
Sao cho trọn nghĩa vẹn tình nước non
Gần ngày năm chục năm tròn
Trường tôi thành lập ai còn nhớ chăng.

MỪNG NGÀY CÁCH MẠNG THÁNG MƯỜI NGA
Minh Giang
Cách mạng tháng mười Nga
Mở ra trang sử mới
Cho hàng loạt quốc gia
Phạm vi toàn thế giới
Người lao động phấn khởi
Đón nắng xua đêm đen
Vững tin rằng thoát khỏi
Kiếp trâu ngựa nghèo hèn
Từ Các Mác-Ăng Ghen
Tới Lê Nin vĩ đại
Toàn cầu phải ngợi khen
Chủ nghĩa này sống mãi
Chín tám năm nhân loại
Nhờ cách mạng tháng mười
Bao thành công gặt hái
Cuộc đời thêm sáng tươi.

ĐIỀU ƯỚC ĐƠN GIẢN
Minh Giang
Tôi chỉ ước mong
Không ai bệnh tật
Hết cảnh đau lòng
Kẻ còn người mất
Ước ao vạn vật
Mãi mãi tốt tươi
Ở ngay đời thật
Tràn ngập tiếng cười
Tất cả mọi người
Sống lâu mạnh khoẻ
Cầu khẩn ông trời
Được điều này nhé

GIẬN MÌNH
Minh Giang
Là con trai trưởng kém như ta
Báo hiếu làm sao được mẹ già
Phụng dưỡng nhờ em cùng với chị
Giận mình vô dụng nhất trong nhà.


MONG MỌI NGƯỜI MÃI MẠNH KHỎE BÌNH AN
Minh Giang
Tôi ước ao sao tất cả mọi người
Mãi mạnh khỏe và luôn cười tươi tắn
Không giây phút âu lo hay cáu bẳn
Thế gian này chắc chắn sẽ đẹp hơn

Chả còn ai đau khổ với giận hờn
Trong cuộc sống nỗi buồn ơi chào nhé
Cũng mong muốn con người ta mãi trẻ
Vẻ mặt tươi da dẻ thật hồng hào
Ở ngoài đời chứ chẳng phải chiêm bao
Khắp thế giới dù nơi nào cũng vậy
Tôi chỉ ước một điều đơn giản ấy
Tạo hóa ơi xin được thấy ơn sâu
Để tâm tư không vướng nỗi u sầu
Tránh những lúc phải đau đầu mệt óc
Không còn thấy cõi đời đầy khó nhọc
Chốn nhân gian thay tiếng khóc bằng cười.

Sau hai chục ngày chống chọi với bệnh tật, mặc dù được thím tôi cùng các em, các cháu và thầy thuốc tận tình cứu chữa nhưng vì tuổi cao, sức yếu, chú ruột tôi đã từ trần, hưởng thọ 92 tuổi tại tỉnh Hà Nam. 
KHÓC CHÚ TẠ THẾ
Minh Giang
Một vì sao sáng lại sa
Đêm qua chú ruột của ta qua đời
Nỗi đau xé nát đất trời
Tận tâm gan mỗi con người khôn nguôi
Áng mây như cũng ngừng trôi
Gió không thổi nữa chim thôi chuyền cành
Bầu trời thăm thẳm trong xanh
Mà nay chú mất hoá thành mờ sương
Chín hai năm một chặng đường
Ngọt bùi cay đắng ở dương trần này
Thời trai trẻ đánh giặc Tây
Hoà bình lập lại dựng xây nước nhà
Bao năm trên chiến trường xa
Tới ngày thắng lợi quân ta trở về
Còn bao công việc bộn bề
Cứu nhân độ thế chuyển nghề y khoa
Hết lòng phục vụ Quốc gia
Chung tay gánh vác việc nhà chú ơi
Cháu con đã trưởng thành rồi
Vậy mà chú nỡ về trời sao đang
Cháu thầm hứa cố vững vàng
Vẫn không kìm được hai hàng châu sa

CẦU MONG MẸ TÔI KHỎE LẠI
Mình Giang
Bố mất sớm chỉ còn mình mẹ
Nuôi dạy đàn con trẻ nên người
Gian lao cũng chẳng kêu trời
Bao nhiêu khó nhọc không lời vãn than
Cuộc đời mẹ cơ hàn vất vả
Quên bản thân tất cả vì con
Hai bên nội ngoại vẹn tròn
Ai chưa hạnh phúc mẹ còn âu lo
Cầu thần phật ban cho mẹ khỏe
Cùng gia đình vui vẻ đoàn viên
Như lời dạy của thánh hiền
Sống đời thanh bạch bạc tiền coi khinh

Vẫn biết SINH LÃO BỆNH TỬ là quy luật của con người nhưng chắc cũng như Minh Giang, ai cũng mong người thân, bạn bè của mình luôn khỏe mạnh, nằm ngoài quy luật ấy của tạo hóa.
Thời gian qua, mẹ ruột của Minh Giang bệnh nặng, dù đã được con, cháu hết lòng chăm sóc, phụng dưỡng cũng như các thầy thuôc tận tình cứu chữa, song vì tuổi cao sức yếu, sức cùng lực kiệt nên mẹ Minh Giang đã trút hơi thở cuối cùng vào lúc 3g25 phút ngày 17 tháng 11 năm 2015 (tức là ngày mùng 6 tháng 10 âm lich) hưởng thọ 94 tuổi.
Trong thời gian mẹ trọng bệnh cũng như khi đưa mẹ tới nơi an nghỉ cuối cùng, Minh Giang càng thấm thía tình cốt nhục sâu nặng của anh em, họ hàng, tình làng nghĩa xóm cao quý cũng như nét đẹp văn hóa và truyền thống quý báu của quê hương.
Minh Giang xin cảm ơn tất cả mọi người.
Bài thơ Minh Giang viết về mẹ mà mãi hôm nay mới đăng được
MẸ TỪ TRẦN
Minh Giang
Hôm nay nắng ấm trời trong
Mà sao giá lạnh buốt lòng chúng con
Mẹ già yêu dấu không còn
Từ đây chữ hiếu sao con báo đền
Mẹ về cõi phật bình yên
Ở nơi xứ sở thần tiên xa vời
Gian truân vất vả cả đời
Con chưa thấy mẹ nửa lời vãn than
Cái thời nước mất nhà tan 
Bố đi đánh giặc mãi ngàn dăm xa
Giữ gìn bảo vệ Quốc gia
Mười năm chẳng ghé quê ta một lần
Bao nhiêu gánh nặng nghìn cân
Cũng đều trên một vai trần mẹ thôi
Ngày hòa bình lập lại rồi
Đoàn quân thắng trận khắp nơi trở về
Mẹ ra ngóng tận chân đê
Chờ chồng chưa thấy tái tê trong lòng
Bao năm mòn mỏi chờ mong
Gom từng giọt nhớ mà đong lấy sầu
...Bố về gần mẹ chưa lâu
Mười ba năm bố vội hầu tổ tiên
Trăm công việc một mẹ hiền
Khi mà bố vĩnh viễn biền biệt xa
Vừa làm mẹ lại làm cha
Nuôi con dạy cháu nết na nên người
Tới nay chúng trưởng thành rồi
Không ai dám trái những lời mẹ răn
Đã qua cái buổi nhọc nhằn
Chắt chiu từng cắc tiện tằn từng trinh
Vẫn luôn biết phải giữ mình
Sao cho thấu lý đạt tình mẹ ơi
Hôm nay ấm áp đẹp trời
Nỡ nào mẹ bỏ về nơi suối vàng
Cháu con lệ đổ hai hàng
Âm dương cách biệt đôi đàng mẹ ơi

NỖI ĐAU VÔ BỜ BẾN
Minh Giang
Từ đây phải chịu cảnh mồ côi
Mẹ kính yêu nay tạ thế rồi
Suối lệ không ngừng cay khóe mắt
Dòng châu chảy mãi mặn bờ môi
Màn đêm phủ kín che trời đất
Bóng tối vây quanh khuất núi đồi
Có nỗi đau nào hơn thế nữa
Khi thân mẫu đã mãi xa tôi

CON PHẢI MỒ CÔI
Minh Giang

Bố mất là con chết nửa người
Bao năm nước mắt chẳng hề vơi
Sao nay mẹ nỡ về tiên giới
Để lại mình con giữa cõi đời

Kính gửi bác Minh Giang!
Tui đã nhận được tin nhắn của bác nhưng không gửi lại được . Thôi thì viết ở đây nhé! Xin thành thật chia buồn cùng bác. Hãy nghĩ người thân của mình đến với cõi Tiên, cõi Phật( còn mình ở lại cõi tạm) sẽ thấy nhẹ lòng hơn!
 Cho tui gửi lời thăm Bác Minh Quang. Tui vẫn nhớ ngày nào bác ấy giúp tui đăng thơ lên diễn đàn này và cảm ơn những lời bình rất xác đáng có ý nghĩa động viên lớn với người tham gia của các bác. Tui thuộc thế hệ 6X... nên có lẽ cũng có những cảm xúc suy nghĩ đồng cảm với các bác... Tui xin lỗi, vì không phải nhà thơ nên không viết được nhiều. Tham gia diễn đàn mà chẳng có bài gì mới gửi cả. Tui thấy cũng áy náy... Ô xã tui mất năm 2012, rồi năm 2014 lại chịu 2 cái tang lớn: ba chồng và ba ruột lần lượt bỏ chúng tui mà đi về cõi vĩnh hằng!... Một mình tui gồng gánh, chống chọi... nên tui cũng không có thời gian và cũng chẳng có cảm hứng gì nhiều. Chắc đọc thơ tui các bác thấy buồn? Có lẽ cái buồn nó đã đeo bám vào cuộc đời tui. Nhưng tui vẫn phải cố gắng để còn đủ sức nuôi con gái ( đang học phổ thông). Mong các bác thông cảm nhé!
 Một lần nữa tui xin cảm ơn những người bạn thơ rất nhiều!

Cảm ơn Thu Hương đồng cảm và chia sẻ với Minh Giang. Minh Giang có đến thăm Thu Hương và ghi cảm nhận bên đó. Chúc Thanh Hương luôn khỏe mạnh và may mắn nhé.

Dạ vâng, tôi đã nhân rồi ạ! Cảm ơn các nhà thơ! 
Tôi sinh ra ở miền Bắc; học tập ở miền Trung và công tác, lập gia đình ở miền Nam...
Tôi cũng đang sống và làm việc tại TP. HCM. Quay cuồng với cơm, áo ,gạo, tiền. Cố giữ lấy sự bình yên trong tâm hồn mặc dù cuộc đời nhiều sóng gió quá!
 Cảm ơn các bạn thơ đã giúp tôi vơi đi phần nào những nỗi buồn, những niềm đau chôn giấu. Có lẽ thơ ca chính là sức mạnh tinh thần, nâng đỡ tôi rất nhiều. Tôi luôn trân trọng những tình bạn chân thành cả trong thơ và trong cuộc sống.  

NHÂN DỊP NĂM MỚI ĐÃ SANG, MINH GIANG CHÚC TOÀN THỂ CÁC THÀNH VIÊN CỦA DIỄN ĐÀN HONTHOVIET.NICETHEM.COM CÙNG GIA ĐÌNH AN KHANG, THỊNH VƯỢNG

TẢN MẠN
Minh Giang
Sang năm mới mỗi người thêm một tuổi
Lại càng thêm tiếc nuối chuỗi ngày qua
Trẻ lớn lên cha mẹ chúng thêm già
Hãy trân trọng những gì ta đang có
Chớ cạn nghĩ mà coi thường chuyện nhỏ
Kẻo không chừng tự khốn khó bản thân
Nỗi đắng cay rồi cũng sẽ tan dần
Lòng thanh thản là điều cần cấp thiết
Đừng để thẹn với hai vầng nhật nguyệt
Sống trên đời nên phân biệt đúng sai
Chặng đường đi phía trước vẫn còn dài
Không được để ngày mai sau hối tiếc
Có những lúc phải lao vào công việc
Nhằm quên đi cảnh đơn chiếc phòng không
Mới nâng niu trân trọng lúc vợ chồng
Cùng sánh bước trên cánh đồng tình nghĩa

THẤT TUẦN CỦA MẸ
Mới thế mà mẹ đã giã biệt con cháu, xa lánh trần gian thất tuần rồi. Hôm nay tại quê nhà các anh, chị , em, các cháu cùng bà con họ hàng làm cơm dâng rượu mẹ ở bên chùa rất đông, hầu như có mặt đầy đủ mà đứa con trưởng nam của mẹ là tôi đây lại đang ở mảnh trời xa lắc, không về nhà được, buồn thật. Chắc mẹ cũng thông cảm và đại xá cho con trai của mẹ như mẹ vẫn từng tha thứ những lỗi lầm mà con, cháu mắc phải trước đây.
Ở trong Nam, tôi cũng làm cơm cúng mẹ nhưng chỉ là cúng vọng làm sao được như ở quê nhà.
Con cầu mong mẹ được an nghỉ ở miền cực lạc cùng với bố con, chị cả của con và tổ tiên hai họ Hà, Trần.
Mẹ cứ yên tâm rằng các con cháu của mẹ vẫn luôn sống tốt đời như răn dạy của bố, mẹ và tình cảm cốt nhục của chúng con mãi mãi khắc sâu, đời đời bền vững.
Nén hương thơm này con xin gửi mẹ cả tấm lòng kính yêu của chúng con. Mong bố, mẹ ở cõi niết bàn bình an, hạnh phúc, luôn dõi theo từng bước chúng con đi để dạy dỗ, nhắc nhở và uốn nắn những gì chúng con chưa thật tốt.



CÒN LẠI NỖI ĐAU
Minh Giang
Ba ngày nghỉ đã đi qua
Chỉ quanh quẩn ở trong nhà mà thôi
Xưa kia rong ruổi nhiều rồi
Bây giờ mặc nước lặng trôi dưới cầu
Niềm vui vụt tắt còn đâu
Trong tim đọng một nỗi đau vô bờ
Quê hương gắn với tuổi thơ
Là "chùm khế ngọt" luôn chờ người xa
Ai đi "có nhớ quê nhà
Nhớ canh rau muống nhớ cà dầm tương"
Nay cha mẹ ở thiên đường
Cõi trần di ảnh khói hương nghẹn ngào
Sao lòng mãi cứ ước ao
Còn song thân giống thuở nào mà thôi
Cơ quan cũng chớ xa xôi
Chị em công tác gần nơi quê nhà
Tối về bên mẹ bên cha
Quanh nồi cơm dẻo chan hòa niềm vui
Cùng nhau chia ngọt sẻ bùi
Giờ cha mẹ khuất ngậm ngùi xót xa

CẬN TẾT
Mịnh Giang
Còn tháng nữa là sang năm mới
Đã đầy người chạy tới chạy lui
Kẻ tìm chỗ để xả xui
Người gom góp lại niềm vui mỗi ngày
Hàng cây cũng muốn thay sắc áo
Chỉ đợi ngày én báo xuân về
Từ thành thị tới làng quê
Hoa thơm trái ngọt bốn bề ngát hương
Đào lộng lẫy bên đường khoe nụ
Mai vàng tươi hoa phủ kín cành
Bầu trời thăm thẳm trong xanh
Soi hình bóng nước long lanh mặt hồ
Bên hè phố cụ đồ múa bút
Lời ngọc ngà cuốn hút người qua
Mua tranh tặng chữ làm quà
Treo trang trọng ở trong nhà đón xuân

KHIẾP
Minh Giang
Hàng cây đứng lặng cả ngày nay
Thật hiếm khi nào có cảnh này
Gió trốn lên rừng không lại sớm
Mưa chuồn xuống biển chẳng về ngay
Vài giờ khiếp vía như tra tấn
Mấy khắc kinh hồn tựa đọa đày
Chả trách người ta ai chả ngán
Năm đôi lần thế quả là gay

CÓ ĐỠ LẠNH LÒNG?
Minh Giang
Mới thế mà nay đã cuối đông
Kìa ai vội vã tỉa nhành hồng
Trên trời én liệng chờ xuân tới
Vẫn lạnh trong lòng có chán không



CÔNG VIÊN LÀNG HOA
Minh Giang
Chủ nhật "Làng Hoa" vắng thế này
Thông thường khác hẳn với hôm nay
Người qua kẻ lại như nêm cối
Thích cánh chen vai suốt cả ngày


Hay vì tết đã cận kề rồi
Thiên hạ còn đi sắm sửa thôi
Có lẽ mươi ngày sau sẽ thấy
Công viên hết chỗ để mà ngồi

Mấy chị say mê tập thể thao
Xà đơn bị bịt kín đường vào
Đành ra ghế đá ngồi thư giãn
Để thả hồn trong nỗi khát khao


KHÍ HẬU HAI MIỀN
Minh Giang

Ngoài Bắc thì đang lạnh
Trong Nam nóng như nung
Hai miền thường nghịch cảnh
Không cùng đáp số chung


Ở đây nắng hãi hùng
Quê mình mưa rét mướt
Từng cơn gió lạnh lùng
Trong không gian ẩm ướt

Nhiều đoạn đường trơn trượt
Vì phủ lớp bùn lầy
Người đi còn lả lướt
Xe chạy thế nào đây

Ngược lại những ngày này
Miền Nam như lửa cháy
Làm sao để đổi thay
Lạnh giá như ngoài ấy


HỘI BÓNG BÀN SẮP RÃ ĐÁM
Minh Giang

Ba Son di dời
Ra nơi Thị Vải
Là thiếu chỗ chơi
Bóng bàn thoải mái


Bạn bè cũng phải
Tạm biệt xa nhau
Đứa thì ở lại
Kẻ tới Vũng Tàu

Chắc chắn thật lâu
Mới lần tụ hội
Nên thấy âu sầu
Đôi đường hai lối

Không sao thay đổi
Đã quyết định rồi
Dẫu lòng muôn nỗi
Đành chịu vậy thôi


NGÀY GIỖ EM GÁI
Minh Giang

Giỗ em gái lần này vào chủ nhật
Có thời gian đỡ tất bật hơn rồi
Ở trong này vẫn chỉ có mình tôi
Làm một tí mồ hôi ra như tắm


Mùa khô nóng lại còn thêm bụi bặm
Thời tiết sao thật lắm lúc kinh hoàng
Bên ngoài trời thì nắng gắt chói chang
Gió đi vắng nên hàng cây đứng lặng

Hơi bị cảm miệng còn đang chát đắng
Thêm toàn thân bỗng thấy nặng nề hơn
Nhưng thuốc thang sợ uống lắm sẽ nhờn
Nên phó mặc tự qua cơn là hết

Gặp ngày nóng như hôm nay càng mệt
Cứ đà này tới tết lại càng kinh
Nếu làm chi mà chỉ có một mình
Thì chắc chắn thật tình là sẽ khổ

Hôm nay cũng định làm đôi mâm cỗ
Mời mấy người dự đám giỗ em tôi
Nhưng họp về thấy cũng đã muộn rồi
Nên làm một mâm thôi để cúng


NGƯỜI ƠI CÓ NHỚ
Minh Giang

Áo nay đã bạc màu rồi
Mà em nào biết tình tôi vẫn nồng
Người ta vui bước bên chồng
Má đào vẫn thắm môi hồng còn xinh


Ngày xưa hai đứa chúng mình
Luôn luôn như bóng với hình bên nhau
Khi đời là chuỗi khổ đau
Tình yêu là chiếc khăn lau lệ sầu

Nắng mưa thường cũng đổi màu
Nhưng tôi cứ ngỡ tình đầu khó phai
Nào hay người ấy nghe ai
Gặp nhau nghiêng nón chạm vai chẳng chào

Bao nhiêu kỷ niệm ngày nào
Giờ em chắc đã cho vào lãng quên
Nỗi buồn đau vốn có tên
Chẳng qua không muốn nói lên thành lời

Mừng em sánh bước bên người
Dù tôi luyến nhớ một thời... cỏ hoa
Mong em mãi được thuận hòa
Hình tôi dần sẽ nhạt nhòa trong tim

Tình xưa đã tựa cánh chim
Về phương trời lạ biết tìm nơi đâu
Tôi xin nhận mọi nỗi sầu
Cầu em hạnh phúc đẹp giàu nhé em

TỰ ĐỘNG VIÊN
Minh Giang

Đường xưa đó vẫn còn nguyên vẹn
Chỉ vắng người hò hẹn trăm năm
Nay ngày ấy hóa xa xăm
Mong thành hiện thực có nằm mà mơ


Kỷ niệm đã phai mờ trong trí
Hãy quên luôn đừng nghĩ ngợi chi
Luyến lưu chả có ích gì
Thêm sầu héo hắt những khi...tối đèn

Tình nào chẳng đôi phen trắc trở
Chuyện nhân duyên dang dở cũng thường
Con tim lạc lối yêu thương
Chìm trong bể ái trăm đường gian lao

Dù cay đắng thế nào cũng cố
Tự vượt qua nỗi khổ mà thôi
Niềm chua xót lắng dịu rồi
Con tim lại thấy bồi hồi... muốn yêu


BAO GIỜ THÀNH HIỆN THỰC
Minh Giang
Có lúc nào chăng thế giới này
Không còn chiến sự giống hôm nay
Năm châu khỏi vãn ơi trời rộng
Bốn biển ngừng than hỡi đất dày
Xã hội yên bình do góp sức
Gia đình hạnh phúc bởi chung tay
Cùng xây cuộc sống luôn no ấm
Mãn nguyện lòng ta suốt tháng ngày





THỜI TIẾT SAO CỨ TRÁI NGƯỢC
Ở miền Bắc quê tôi mấy ngày qua lạnh ghê gớm. Hầu hết các vùng đều rét đậm, rét hại ảnh hưởng xấu tới sức khỏe con người, vật nuôi và cây trồng. Ấy thế mà ở miền Nam thì vẫn nóng, nhất là khu vực thành phố Hồ Chí Minh thì vẫn nóng kinh hồn.
Thông báo của đài Khí tượng thủy văn thì nhiệt độ trung bình ở tp HCM từ 23-33 độ C mà thực tế thì ban ngày phải bật máy lạnh còn ban đêm cũng phải sử dụng quạt hết công suất. Giá có cách nào để khí hậu hai miền hòa trộn vào nhau thì vui biết mấy.


ƯỚC GÌ
Minh Giang

Muốn gửi về quê chút nắng vàng
Xua màn khí lạnh mới tràn sang
Cho xuân sớm đến mang hơi ấm
Khiến cả không gian đẹp ngỡ ngàng

Trong này vẫn nóng toát mồ hôi
Cứ tưởng rằng nay đỡ hẳn rồi
Thực tế đang còn như chảo lửa
Mong trời mát mẻ thấy xa xôi

Có cách nào chăng chuyển được vào
Miền Nam hưởng lạnh tí xem sao
Quê nhà cũng bớt ngày đông giá
Đáng tiếc đây là nỗi ...ước ao


CẬN TẾT
Chỉ chục ngày nữa là lại năm hết, tết đến rồi. Tuy nhiên mấy năm trở lại đây không khí ngày tết thế nào ấy. Có vẻ như nhiều người chẳng thật quan tâm tới ngày tết cổ truyền của dân tộc cho lắm bởi họ cho rằng theo trào lưu chung của thế giới, đời sống của đại bộ phận dân ta đã được cải thiện nên ngày thường cũng chả khác gì tết cả.
Nếu nghĩ như vậy có lẽ không được ổn vì ngày tết không chỉ là để nghỉ ngơi, ăn uống và vui chơi mà ngày tết là để gia đình sum họp, quây quần bên nhau. Là dịp cho những người thân phải đi công tác, làm ăn xa nhà trong cuộc mưu sinh được đoàn tụ dưới mái ấm gia đình, để kính báo với tổ tiên những điều làm được và những gì chưa làm được mà phấn đấu vươn lên với sự giúp đỡ của người thân, của anh em bà con họ hàng.
Đó cũng là dịp để thăm hỏi anh em, bè bạn gần xa lâu ngày chưa gặp.
Nhớ lại ngày nhỏ, thời bao cấp đầy khó khăn thiếu thốn, đất nước còn đang bị chiến tranh tàn phá nặng nề chỉ mong có cái ăn được nhét vào cái dạ dày thường xuyên trống rỗng là đã quý lắm rồi, thế mà đám trẻ chúng tôi lúc nào cũng mong tết đến với tất cả niềm hứng khởi.
Khi tết đến, dù nhà khó khăn, nghèo đói đến cỡ nào thì cũng cố gắng mua ít thịt (ở nông thôn thường vài nhà chung nhau mổ một con lợn) lấy thịt làm giò, kho nồi thịt đông và làm nhân bánh chưng.
Ngày đó môi trường trong sạch chưa bị nhiễm các loại hóa chất độc hại của bọn Trung Quốc tàn độc như bây giờ. Con lợn, con gà nuôi bằng bèo, cám, hạt thóc và để chúng bắt sâu bọ, côn trùng trong tự nhiên nên thịt thơm ngon và chắc chứ không mềm nhũn, mủn mẳn như ngày nay. Gạo thì cũng sạch không bị biến đổi gien và bị ngâm các loại thuốc bảo vệ thực phẩm độc hại nên nấu cơm trong nhà mà ngoài ngõ đã ngửi mùi thơm, hít hà một tí là "toát cả mồ hôi lưỡi" có ăn với muối trắng cũng ngon.
Chẳng biết đến mọi nỗi lo toan, vất vả của các bậc cha, mẹ, đám trẻ chúng tôi hào hứng khi biết rằng sẽ được may hay mua cho bộ quần áo mới (chỉ cần mới thôi chứ không dám ao ước là đẹp đâu). Rồi sẽ được người thân mừng tuổi vài xu để chơi đánh đáo hay mua vài quả pháo tép, pháo chuột đốt cho nó nổ nghe cho "sướng lỗ tai".
Vậy mà hiện tại khi mức sống đã khá hơn tí chút (dẫu biết rằng đâu đó nhiều nơi, lắm người còn thiếu ăn mà một vài ngày lương ở cơ quan được quyên góp cũng như chút đỉnh đóng góp ở phường nhằm chia sẻ với người nghèo chỉ như hạt muối bỏ biển). Ngay ngày thường cũng có rau, có thịt, bia rượu chứ chẳng phải trông chờ đến tận ngày tết mà sao thấy không khí ngày tết cứ buồn man mác, trong lòng thì trống trải làm sao ấy. Phải chăng tại bây giờ bố, mẹ, chị cả đã tạ thế nên tôi không bao giờ gặp lại được giống như 50 năm nay tôi không thể nào gặp được em gái mình vì em gái tôi qua đời từ khi còn quá nhỏ.


VÌ SAO TÔI BUỒN
Minh Giang

Còn mươi bữa nữa tết rồi đây
Mọi thứ dù cho có đủ đầy
Vẫn thấy trong lòng sao trống trải
Vì cha, mẹ đã khuất trời mây


LỐI MÒN
Ngày nào đi làm cũng như khi trở về nhà từ cơ quan là hết hồi hộp vì sợ muộn giờ làm do tắc đường, kẹt xe lại ngao ngán vì ngửi đủ các loại khói bụi độc hại.
Năm nào cũng thấy hô hào tìm các giải pháp chống ùn tắc giao thông rồi thành lập hết ban này, bệ nọ với kinh phí X tỷ đồng nhưng cuối cùng vẫn chả thấy đổi khác gì. Đấy là chưa nói rằng tình hình tiến triển theo chiều hướng càng xấu đi.
Nguyên nhân thì nhiều, có đầy đủ các nguyên nhân khách quan và chủ quan đã được bao nhiêu "chuyên gia" "học cao hiểu rộng", "có tầm nhìn vĩ mô" mổ xẻ, phân tích tốn không biết bao nhiêu giấy mực rồi. Ấy thế mà khi cần có biện pháp cụ thể, thiết thực áp dụng vào thực tế khả dĩ thì lại chả thấy đâu thành thử người ta cứ phải dài cổ, ngửa mặt lên trời đợi xem có thiên sớ nào rơi xuống xử lý được ngay chăng.
Chẳng cần nhìn đâu xa. Cứ ngắm mỗi một đoạn phố, một con hẻm mà san sát nhà hàng, quán sá bàn ghế bày kín vỉa hè không còn chỗ cho người đi bộ. Xe cộ để đầy xuống cả lòng đường cản trở giao thông và siêu thị mọc lên như nấm sau cơn mưa cùng đội quân bán hàng rong đông như kiến cỏ thích đứng đâu thì đứng là không ổn rồi.
Đó là chưa kể thỉnh thoảng lại có tuyến phố đang thi công, còn đào bới xới lộn thì có mà kẹt cứng. Ngoài ra ở trong nội ô, đường phố cũ không còn quỹ đất để mở rộng, trước đây chỉ thiết kế hạ tầng cơ sở cho thành phố vài triệu dân nhưng hiện tại cả chục triệu dân thì nan giải là điều khỏi phải bàn cãi.


ĐIỆP KHÚC
Minh Giang

Siêu thị nhiều như nấm
Trỗi dậy sau cơn mưa
Đường tắc lưu thông chậm
Chỗ len chân chả vừa

Hàng quán lắm hơn xưa
Không làm sao đếm xuể
Bàn ghế cứ quăng bừa
Ý thức gì như thế

Vỉa hè không chỗ để
Người đi bộ bước chân
Bao con đường chẳng dễ
Thoáng thông như mọi lần

Mỗi dịp phường ra quân
Dẹp yên dăm bảy bữa
Cùng lắm được đôi tuần
Không thể nào hơn nữa

Có tuyến phố đang sửa
Đào bới loạn xà ngầu
Bề mặt toàn vôi vữa
Biết tránh vào nơi đâu

MONG KHÍ LẠNH NHANH QUA
Minh Giang

Vài luồng khí lạnh tràn qua
Làm cho dịp tết này hoa nhỡ nhàng
Sau nhà thiếu hẳn Mai vàng
Bên hiên vắng bóng cô nàng Đào tươi


Mưa phân phất khắp bầu trời
Gió vùi dập Cúc tả tơi trong vườn
Cụm Hồng ở chậu da lươn
Vì e ngại rét không vươn ra ngoài

Góc sân mấy ả hoa Nhài
Đang co rúm sát chị hai Dã Quỳ
Giò Lan trước cửa khác gì
Đâu rồi vẻ đẹp cực kỳ kiêu sa

Mong ngày tháng giá mau qua
Muôn hoa cùng với người ta rạng ngời
Chim ca lảnh lót lưng trời
Mừng Xuân đến để cho đời ngát hương

CÔNG VIÊN NHỮNG NGÀY GẦN TẾT
Minh Giang

Sân tập công viên
Bày hoa kín mít
Chắc chục ngày liền
Lối vào bị bịt


Chỉ còn một ít
Ngay cạnh đường đi
Với vài con vịt
Người lớn chơi gì

Hỏi còn cái chi
Dành cho thể dục
Vì thế ...thôi thì
Tự mình cấm túc

Không hề buồn bực
Hay hờn giận ai
Thiếu gì những lúc
Phía trước còn dài

HÃY BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG
Minh Giang

Đang là lúc cả miền Nam nắng gắt
Đứng ngoài trời tựa lửa hắt bỏng da
Ngay cả khi làm việc ở trong nhà
Mồ hôi chảy khác gì ta đang tắm


Trong khi đó nơi quê mình lạnh lắm
Tại Thủ đô còn lấm tấm tuyết rơi
Gió căm căm khiến tím tái môi người
Và đã có khá nhiều nơi âm độ

Nóng lạnh quá đương nhiên là khốn khổ
Luật sinh tồn vạn vật cố vượt qua
Đáng thương thay trẻ nhỏ với người già
Dù gìn giữ thế mà sao dễ ốm

Một đặc tính nhiều năm nay nổi cộm
Khí hậu càng khắc nghiệt gớm ghê hơn
Nhiều ngày mưa lũ lụt tận đầu nguồn
Lắm tháng nắng đến xiêu hồn lạc phách

Nhưng cũng tại con người nên đừng trách
Bao rừng cây bị phá sạch thẳng tay
Lại còn thêm khí độc thải mỗi ngày
Tầng bảo vệ ô zôn nay đã thủng

Mọi người hãy làm điều gì cho đúng
Để thiên tai khiếp khủng chớ xảy ra
Mang niềm vui hạnh phúc tới muôn nhà
Cả thế giới hòa lời ca tiếng hát

MỘT MÙA XUÂN MAN MÁC
Minh Giang

Đường đi rực rỡ cờ hoa
Nhiều nơi rộn rã tiếng loa vang trời
Hôm nay hai sáu tết rồi
Càng thêm man mác lòng người phương xa


Ai còn nặng nghĩa quê nhà
Ngày đêm nhớ mẹ thương cha thì về
Dù cho công việc bộn bề
Đừng nên để giảm tình quê mặn nồng

Ra về với Tổ với Tông
Anh, em, bố, mẹ, bà, ông quây quần
Mỗi năm tết chỉ một lần
Trông chờ sum họp người gần kẻ xa

Thuần phong mỹ tục dân ta
Đầu năm bái tổ thật là thiêng liêng
Cùng nhau trải nỗi niềm riêng
Dù năm mới phải cữ kiêng từng lời

Trong nhà ăm ắp tiếng cười
Ấm lòng mát ruột tình người nơi xa
... Nhưng xuân này đối với ta
Buồn day dứt bởi mẹ, cha không còn

TẾT CỦA NGƯỜI "NGHÈO"
Minh Giang

Nghe thấy tiếng gọi nhau í ới.
Nhà "ông" lo tết tới đâu rồi
Năm nay cũng "giản đơn" thôi
Mươi cân hải sản vài đôi con gà


Đào trăm tuổi trưng ra đỏ thắm
Mai bách niên thật lắm hoa vàng
Xe Rôn Roi (Rolls-Royce) mới loại sang
Vừa mua từ ở cửa hàng về đây

Bia rượu ngoại chất đầy nhà bếp
Hạt kim cương đã xếp đầy rương
Vàng, đô chật ních tủ tường...
Nhìn chung cũng chỉ "bình thường" vậy thôi

Nghe tới đó mồ hôi muốn đổ
Tết thế này rõ "khổ" người NGHÈO
Làm sao thiên hạ dám theo
Đu cùng thân phận "bọt bèo" thế đâu

THỜI TIẾT ĐẸP
Hiếm có năm nào thời tiết đẹp như năm nay. Ở ngoài miền Bắc, trời nắng nhẹ, gió hiu hiu nên vẫn đảm bảo bầu không khí hanh hanh, se se lạnh của những ngày đầu Xuân. Còn trong Nam thì 26 năm nay mới thấy mấy ngày tết mát mẻ dễ chịu thế này.
Trước tết mấy ngày thì trời nắng chang chang, nắng như đổ lửa của truyền thống mùa khô Nam bộ làm cho không chỉ con người mà vạn vật cũng vô cùng khó chịu. Cứ mường tượng cảnh mấy ngày năm mới, mặt trời đỏ rực như hòn than suốt ngày chói lòa trong khi gió lại bận đi chúc tết nơi xa khiến hoa héo hắt, cây cối xác xơ vì nắng táp còn người thì nhơ nhớp mồ hôi là rùng mình rồi.
Thế nhưng ngược với sự lo lắng có phần hơi thái quá của Minh Giang là từ hôm 29 tháng chạp, Ngọc Hoàng cưỡi mây, che lọng đi du Xuân nên trần gian cũng được ơn mưa móc là trời đã râm mát lại còn được chị gió nhẹ nhàng vuốt má, xoa vai, níu áo làm quen nên càng thêm phần dễ chịu.
Nếu như những năm khác thì chắc chắn là Minh Giang cũng vội vã hòa vào dòng người đông vui như chảy hội tham quan, vãn cảnh ngày Xuân hoặc thăm bà con, họ hàng hay anh em, bè bạn để chúc mừng nhau một năm mới vui tươi, khỏe mạnh, hạnh phúc, mọi việc hanh thông thuận lợi. Cùng nhau nhâm nhi cốc rượu thâm tình ruột thịt, nặng nghĩa đồng hương thì còn gì lý thú bằng. Đặc biệt là mấy thuở mà được trời chiều lòng người cho thời tiết như mơ thế này.
Thế mà từ sáng mùng một tết tới giờ Minh Giang còn chưa bước chân ra khỏi cổng nhà thì nói gì là dạo chơi, vãn cảnh nữa. Ngoài việc đang chịu tang mẹ, tang chú, tang chị cả theo quy tắc của tổ tông thì bản thân cũng rất đau buồn mà chẳng muốn đi đâu. Vẫn biết muôn loài phải tuân theo quy luật tự nhiên SINH- BỆNH- LÃO- TỬ nhưng vẫn không sao nuốt được nỗi đau quá lớn này.
Ngày đầu Xuân năm mới nhất là kể từ thời khắc giao thừa: âm dương tụ hội, trời đất giao hòa, theo thông lệ, con người phải vui tươi cùng vạn vật để cả năm mới suôn sẻ, hanh thông nên mình cũng phải gắng vui cho lòng vơi bớt nỗi niềm.
NHÂN DỊP NĂM MỚI BÍNH THÂN, MINH GIANG CHÚC TẤT CẢ MỌI NGƯỜI CÙNG GIA ĐÌNH AN KHANG THỊNH VƯỢNG, MÃI HƯỞNG PHÚC LỘC THỌ.



VẪN CÒN TÂM TRẠNG
Minh Giang

Đầu năm vẫn chẳng muốn đi chơi
Dẫu mấy ngày nay đẹp tuyệt vời
Tết đến niềm vui dàn khắp chốn
Xuân về hạnh phúc trải muôn nơi
Trời ban phúc lộc từng gia quyến
Phật độ khang ninh mỗi cuộc đời
Cũng muốn hòa mình trong mỹ cảnh
Mà sao khóe mắt lệ còn rơi.



TẢN MẠN ĐẦU NĂM
Vèo một cái ba ngày tết đã trôi qua khiến người ta và cỏ cây, hoa lá còn chưa kịp cảm nhận hết hơi ấm tiết trời những ngày đầu Xuân, vẫn đang ngất ngây với không khí sum họp gia đình mà đã phải chia tay mấy ngày tết rồi.
Mai vàng còn đang quấn quýt bên nhánh Đào phai. Nàng Mẫu đơn chưa hết quyến luyến bạn Violet. Chàng Vạn thọ vẫn đang bịn rịn út Hoa hồng, anh Hướng dương ngẩn ngơ ngó lên trời đón chờ những tia nắng vàng đang nhảy múa trong từng tán lá, thế mà ba ngày đầu năm mới đã lẳng lặng đi qua.
Lại phải hơn 360 ngày nữa mới được hưởng bầu không khí này nhưng chẳng biết rằng thời tiết năm sau có ưu ái con người như dịp tết năm nay nữa hay không. Có lẽ thế mà từ sâu thẳm trong đáy lòng mỗi con người, chắc ai cũng phảng phất một nỗi niềm man mác.
Với mình thì giờ đây "mỗi năm mỗi tuổi, cái tuổi nó đuổi xuân đi" thành ra cứ cảm thấy chạnh lòng. Có những thứ mà người ta không bao giờ lấy lại được. Một trong những thứ đó là THỜI GIAN.


LUYẾN NHỚ
Minh Giang

Tết đã qua rồi có nhớ không
Khi Mai vẫn quấn quýt bên Hồng
Đào phai đón nắng còn đơm nụ
Để Hướng dương buồn mãi ngóng trông

TỰ LÒNG
Minh Giang

Ngồi đây tiếc cảnh tết dần xa
Ngắm cánh Đào rơi rụng trước nhà
Nắng rọi ngoài sân buồn khóm Cúc
Hoa tàn nhụy héo mỗi ngày qua


Vẫn biết năm sau tết sẽ về
Thăm từ phố thị tới làng quê
Nhưng mình tóc chắc càng sương muối
Những lúc soi gương thấy não nề

Làm sao níu kéo ngược thời gian
Trở lại niềm vui lúc ngập tràn
Tuổi trẻ tình yêu và hạnh phúc
Khi đời mỹ mãn khúc ca hoan

Mới đó mà nay quá ngũ tuần
Trên đầu tóc điểm bạc vài phân
Lòng như thoáng nỗi sầu nhân thế
Hỏi có ai xây mộng ...mấy lần

Thôi thì lấy việc để làm vui
Tự nhủ xưa nay cũng đủ mùi
Cuộc sống nhiều khi cần nếm trải
Từ cay đắng đến ngọt hay bùi

NHỮNG ĐIỀU THƯỜNG THẤY
Minh Giang

Chín ngày sau nghỉ lễ
Trở về với việc công
Có bao điều muốn kể
Sẻ chia với cộng đồng


Phố phường lại quá đông
Người chen vai thích cánh
Xe nối hàng đuôi rồng
Khó lòng mà chuyển bánh

Năm nào cũng cái cảnh
Tắc đường cùng kẹt xe
Nhiều người vì né tránh
Phóng xe lên vỉa hè

Chuyện mắt thấy tai nghe
Nói cả ngày không hết
Có thể viết thành vè
Đọc xong là đủ mệt

BÀI HỌC NGHÌN NĂM LUÔN CẢNH GIÁC.
Hôm nay là kỷ niệm 37 năm ngày bảo vệ biên giới phía Bắc chống bọn "bành trướng bá quyền sô vanh nước lớn" (17/2/1979- 17/2/2016).
Đúng ngày này 37 năm trước, tiếng súng nổ vang rền khắp 6 tỉnh biên giới phía Bắc nước ta khởi đầu một trang lịch sử bi hùng của dân tộc chống lại đội quân hung hãn hàng mấy trăm nghìn tên của một đất nước vẫn luôn hô hào là "anh em" là "đồng chí" của Việt Nam.
Biết bao đau thương tang tóc phủ kín các làng bản, xóm thôn các tỉnh biên giới chúng ta. Thế giới cũng không thể nào hình dung nổi đồng bào ta lại phải chịu những hành động dã man, tàn bạo, ác độc như thời Trung cổ ngay ở cuối thế kỷ 20 này.
Dân tộc ta vốn yêu chuộng hòa bình, giàu lòng nhân ái không bao giờ muốn có chiến tranh vì luôn hiểu rõ nhưng đau thương, mất mát mà cuộc chiến tranh tàn khốc đem lại.
Tuy nhiên dân tộc ta cũng có truyền thống vẻ vang chống giặc ngoại xâm, để bảo vệ quê hương, đất nước, con người thì dân tộc ta luôn đoàn kết đứng lên triệu người như một, đương đầu với mọi kẻ thù dù chúng hùng mạnh và hung hãn tới đâu.
Điều này đã được thực tế chứng minh qua lịch sử hào hùng suốt bốn nghìn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam mà nhiều mốc son rực rỡ, sáng chói ngay tại thế kỷ 20.
Và cũng với tinh thần anh dũng, quật cường, quật khởi ấy mà quân và dân ta đã đánh đuổi lũ ngoại xâm, giữ gìn, bảo vệ bình yên Tổ Quốc.
Ngày nay chúng ta KHÉP lại quá khứ chứ đừng QUÊN quá khứ, quên xương máu của biết bao đồng bào, cán bộ, chiến sĩ ta đã đổ xuống để giữ gìn từng tấc đất biên cương. Nhất là đó đây vẫn có những vùng đất, hải đảo, biển trời của chúng ta bị cướp mà chưa biết đến bao giờ mới thu hồi lại được.
Chúng ta luôn luôn phải nêu cao tinh thần cảnh giác vì vẫn còn rất nhiều thế lực đen tối, thù địch âm mưu xâm chiếm đất nước hòng nô dịch nhân dân ta.


HÃY NÊU CAO CẢNH GIÁC
Minh Giang

Hãy luôn cảnh giác
Với giặc ngoại xâm
Ngày càng hiểm ác
Lại đầy dã tâm

Lúc chúng âm thầm
Khi thì lộ diện
Lịch sử nghìn năm
Vẫn còn hiển hiện

Miệng hô cùng tiến
Hữu nghị bền lâu
Láng giềng thân thiện
Xây dựng nhịp cầu

Sự thực thế đâu
Chúng luôn rình rập
Mưu sẵn trong đầu
Từ cao tới thấp

Bày trò tranh chấp
Cướp biển đảo ta
Bổ sung vào tập
Lấn đất phá nhà

... Bảo vệ Quốc gia
Chúng ta kháng cự
Truyền thống ông cha
Sợ gì giặc dữ

LẠI KHÍ LẠNH TRÀN VỀ MIỀN BẮC
Minh Giang

Ngoài miền Bắc đang tăng cường khí lạnh
Khắp mọi vùng nên biết tránh vào đâu
Lại áo khăn che kín tới tận đầu
Không gìn giữ giống như tầu lá héo


Lúa vừa cấy nhánh cây còn lẻo khoẻo
Chịu làm sao nếu rét kéo dài ngày
Sợ mùa màng năng suất kém thì gay
Nhà nông sẽ ngậm cay cùng nuốt đắng

Hoa màu cũng xác xơ càng căng thẳng
Tiếc công người một nắng với hai sương
Thế nên mong giá lạnh chớ tăng cường
Cho cuộc sống mãi bình thường phẳng lặng

Trong khi đó ở miền Nam rất nắng
Muốn dung hòa nhưng chẳng thể sẻ san
Chỗ nóng ran nơi lại quá đại hàn
Khiến dân chúng chịu vô vàn khổ sở

BẤT NGỜ
Minh Giang

Bất ngờ gặp lại "người ta"
Như mình bạn cũng đã già hơn xưa
Thời gian thấm thoát thoi đưa.
Má đào nay đã nắng mưa phai màu


Nhìn sang mái tóc trên đầu
Xem ra có vẻ nhuộm màu tuyết sương
Bây giờ mỗi lúc soi gương
Ngắm dung nhan chắc thấy thương cho mình

Còn đâu cái dáng nhỏ xinh
Nụ cười tươi tắn hữu tình rất duyên
Nàng nay ván đã đóng thuyền
Câu thề lỗi nhịp lời nguyền lỡ đôi

Một lần chỉ một lần thôi
"Cái tôi" quá lớn để rồi... mãi xa
Hôm nay bỗng gặp người ta
Bồi hồi nhớ tháng ngày qua... chúng mình

Do trời chẳng chịu thương tình
Hay là bởi tại hướng đình sao đây
Chúc ai hạnh phúc tràn đầy
Còn ta vui với tháng ngày...trong mơ

BÁCH NHẬT CỦA MẸ
Minh Giang

Ngày mai đã đúng là bách nhật
Mẹ đi về cõi Phật xa xôi
Từ đây vĩnh viễn thật rồi
Đâu còn thấy dáng mẹ ngồi trầm tư


Không gặp mẹ hiền từ được nữa
Nỗi đau này chất chứa tâm can
Niềm vui phút chốc lụi tàn
Bởi cha mẹ mất vô vàn xót xa

Con vẫn biết đó là quy luật
Dẫu nhân gian sẽ rất buồn lòng
Con người dù có ước mong
Làm sao sống mãi ở trong cõi trần

Nhìn di ảnh mẫu thân trên án
Nước mắt con chẳng cạn được đâu
Dòng châu tưởng giúp vợi sầu
Nào hay chỉ khiến khắc sâu tim này

Vừa mới đó trăm ngày mẹ tới
Chốn thiên đàng cùng với bố con
Bao năm trách nhiệm vuông tròn
Mẹ về tiên giới không còn đắn đo

Trước hương án cầu cho cha mẹ
Sống bên nhau vui vẻ trên trời
Chúng con tạc dạ ghi lời
Giữ mình thanh bạch suốt đời chẳng sai

GIỮ GÌN ĐẠO LÝ
Minh Giang

Đạo lý duy trì có khó đâu
Làm chi đến nỗi nghĩ đau đầu
Công cha tựa núi cần ghi nhớ
Nghĩa mẹ như nguồn phải khắc sâu
Lợi lộc đừng ham lòng chẳng héo
Hư danh chớ hám dạ không sầu
Tu tâm dưỡng tính hồn thanh thản
Xã hội sao còn chuỗi bể dâu



GIỖ CHỊ CẢ
Minh Giang

Ngày mai đã đúng một năm rồi
Chị cả từ trần khiến chúng tôi
Quặn nỗi thương đau vò xé ruột
Dòng châu chảy mặn chát bờ môi


Bữa đó trời Xuân đẹp tuyệt vời
Chim ca bướm lượn khắp muôn nơi
Vì đâu bỗng chốc thành tang tóc
Chị đã ra đi giã cõi đời

Cầu hương hồn chị chốn thần tiên
Được ở bên cha với mẹ hiền
Lại dẫn em Chi vui khắp nẻo
Trong miền cực lạc mãi bình yên

Vẫn biết từ nay chẳng thể nào
Em còn gặp chị dẫu ước ao
Mờ hương khói tỏa lòng đau xót
Suối lệ tràn dâng tựa sóng trào

Giờ em cảm thấy thật bơ vơ
Cảnh đẹp như tranh cũng hững hờ
Chẳng rõ khi nào quay trở lại
Minh Giang vốn dĩ rất ngây thơ

BUỒN
Hôm nay là ngày giỗ giáp năm (giỗ đầu tiên) của chị gái tôi. Mới đó mà đã một năm tròn mấy chị em tôi không bao giờ còn được gặp lại chị cả tôi nữa.
Bố mẹ tôi sinh được năm chị em, ba trai, hai gái thì không may em gái Kim Chi của tôi bị bệnh qua đời từ năm 1966 khi em mới được vài tuổi. Ngày đó nhìn em gái tôi như đang ngủ say mà tôi chưa thật sự cảm nhận được nỗi đau của sự mất mát, chia lìa.
Hai năm sau (năm 1968) bố tôi đột ngột qua đời khi lên thăm chị gái tôi và các chú, các bác đang công tác ở Lào Cai khiến tôi mới học cấp I phổ thông và chị gái trên tôi mới học cấp II phổ thông kêu gào, khóc lóc thảm thiết vì khi đó tôi đã phần nào thấu hiểu nỗi đau tột cùng sau này tôi sẽ vĩnh viễn không có bố ở bên cạnh thương yêu, dạy dỗ, bảo ban tôi nữa.
Rồi đúng ngày này năm ngoái (ngày 10-3-2015 tức là ngày 20 tháng Giêng năm Ất mùi 2015 âm lịch) chị gái tôi (chị lớn nhất) trút hơi thở cuối cùng sau thời gian chống chọi với căn bệnh quái ác trong nỗi tiếc thương vô hạn của gia đình tôi. Anh tôi đã chết lặng người không thể nói nên lời còn các cháu tôi đã khóc cạn nước mắt vì tiếc thương mẹ, xót thương bà. Chị gái tôi (chị kế tôi) cũng khóc đỏ mắt vì đau thương chị mình. Tôi và em trai tôi nuốt nước mắt cho chảy ngược vào trong để cố kìm nén nỗi đau vô bờ bến mà lúc nào cũng trực chờ nơi khóe mắt.
Khi biết chị cả tôi mắc bệnh nan y, tôi đã cầu xin thần linh cũng như tổ tiên cứu giúp chị tôi tai qua, nạn khỏi và xin đổi mỗi năm tồn tại của tôi ở dương thế lấy một năm chị tôi còn lại ở trần gian như đã từng cầu xin như thế khi mẹ tôi bị bệnh nặng 17 năm trước (năm 1999) và khi chú Vinh tôi bị bệnh nặng mấy năm trước. Tôi cũng bám lấy hy vọng vào cơ may của bài thuốc đông y của ông Nho ở Sóc Sơn, Hà Nội có thể giúp chị tôi thoát khỏi căn bệnh hiểm nghèo nhưng hỡi ôi, chị tôi vẫn đi về miền cực lạc bỏ chúng tôi bơ vơ ở cõi đời đầy thử thách này.
Tôi cứ day dứt mãi khi đã thỉnh cầu anh tôi cùng các cháu và mấy chị em tôi giấu chị cả tôi về hiện trạng bệnh tật của mình để chị tôi khỏi suy sụp vì tôi biết chị gái tôi rất mạnh mẽ trong việc chịu đau, chịu khổ, sẵn sàng vượt mọi thử thách nhưng sẽ yếu đuối khi biết thật về tình trạng bệnh tình lúc đó. Cũng như vậy, tôi đã đề nghị toàn thể gia đình, dòng họ giấu mẹ tôi khi chị tôi tạ thế để mẹ tôi khỏi bị sốc.
Bây giờ thì mẹ kính yêu của tôi cũng đã bỏ chúng tôi cùng chị cả, bố tôi và em gái tôi về cõi Niết bàn.
Hôm nay là ngày giỗ chị, tôi cầu xin hương hồn chị mãi mãi được vui vẻ và bình yên chốn thần tiên cực lạc. Tôi cũng mong chị cả tha thứ cho tôi những gì mà tôi khiến chị chưa bằng lòng. Xin chị phù hộ cho anh tôi cùng các cháu cũng như mấy chị em tôi mọi sự tốt đẹp.

XA RỒI KỶ NIỆM
Minh Giang

Bây giờ đã hết nhớ người ta
Có phải đùa đâu thật thế mà
Bóng cũ hình xưa thành dĩ vãng
Những ngày ân ái cũng lùi xa



ĐÂU PHẢI VÌ HỞ HANG
Minh Giang

Lắm cô đi lễ chùa
Áo hai dây váy xẻ
Miệng chẳng ngớt cười đùa
Chốn tôn nghiêm cũng kệ


Người gì vô ý thế
Phản cảm biết chừng nào
Hóa ra đâu phải dễ
Nho nhã và thanh tao

Lẽ ra khi bước vào
Nơi đình chùa miếu mạo
Cách xử sự làm sao
Khỏi cần ai chỉ bảo

Tỏ lòng con hiếu thảo
Đáp đền ơn mẹ cha
Phụng dưỡng cho chu đáo
Không vì áo xẻ tà

TẠI TRỜI
Minh Giang

Đêm qua đánh bóng bàn về
Nhìn quanh kiếm mảnh trăng thề trốn đâu
Ngôi sao lẻ bóng trên đầu
Chờ mây nối nhịp làm cầu sang sông


Ngân Hà một dải mênh mông
Ngưu Lang Chức Nữ tình nồng biết bao
Trời ngăn cản phận má đào
"Môn đăng hộ đối" thấp cao... nhỡ nhàng

Thiên đình yến tiệc rộn ràng
Riêng nàng Chức Nữ hai hàng châu sa
Ta còn bạn với Hằng Nga
Ngưu Lang có vợ thế mà lẻ loi

Trách sao Tạo hóa hẹp hòi
Đòi tình yêu phải rạch ròi xuất thân
Nên trai tráng ở cõi trần
Cùng tiên nữ đã nhiều lần lỡ duyên

Làm cho bến mãi xa thuyền
Tình yêu lỡ dở lời nguyền kết đôi
Vừng trăng nỡ xẻ hai rồi
Nửa rơi hạ giới nửa trôi Ngân Hà

Ước mong ăn ở một nhà
"Ra đụng vào chạm kẻo mà nhớ thương"
Giờ đây mỗi kẻ một đường
Còn đâu chung bóng dặm trường như xưa

PHẢI CÓ BIỆN PHÁP MẠNH
Thấy báo đài điểm tin hết vụ "xe điên" này tới "xe điên" nọ gây những vụ tai nạn kinh hoàng mà hầu hết là do lỗi coi thường pháp luật cùng tính mạng con người của đám tài xế bất lương.
Hàng ngày chắc không thiếu người chứng kiến những cảnh các lái xe Buýt, xe ép rác, xe tải, xe công ten nơ, xe tắc xi, xe bồn... bóp kèn inh ỏi, phóng bạt mạng bất chấp đường đông người hay đèn đỏ. Biết bao người đã thiệt mạng oan ức khi đang chờ đèn đỏ mà bị đám hung thần ấy ào ào phóng ô tô vào rồi đổ cho xe bị mất phanh trong khi xe nào cũng có giấy chứng nhận mới KIỂM ĐỊNH
Bây giờ lại thêm nhiều vụ xe con (xe ô tô cá nhân) xem nhẹ tài sản và tính mạng của người khác luôn phóng nhanh, giành đường vượt ẩu gây nên cái chết thương tâm cho bao người lương thiện.
Phải chăng các quy định của pháp luật xử đám lái xe bất lương ấy nhẹ quá, chỉ bồi thường ít tiền hay vài tháng hoặc cùng lắm chỉ vài năm tù cho những tội đặc biệt nghiêm trọng làm chết nhiều người của chúng nên chúng mới nhờn mà coi thường tính mạng con người như thế.
Ngoài ra chuyện bằng lái mà nhiều kẻ khi được hỏi về luật giao thông thì chỉ ngơ ngác nhìn trời y như người mới ở cung trăng rơi xuống thì đúng là điều thật lạ. Đã thế xe nào cũng có giấy chứng nhận kiểm định an toàn, đảm bảo kỹ thuật nhưng mỗi khi gây tai nạn lại nói là do xe bị thế này, thế kia quả là chuyện nực cười.
Thường thì chúng ta thấy bọn bất nhân ấy bị kết tội danh "vi phạm các quy định về an toàn giao thông đường bộ gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng" nên chỉ chịu mức phạt vài năm tù là cùng. Chính vì thế mà nhiều kẻ táng tận lương tâm như báo đã nêu lên, khi gây tai nạn thấy người bị tai nạn còn sống, chúng không cứu mà cố tình lùi xe lại cán cho chết hẳn để chỉ đền nhẹ nhàng một lần.
Phải chăng tùy từng mức độ và sự việc thực tế có thể khép chúng vào tội GIẾT NGƯỜI để bắt tù nhiều năm đến tù chung thân hay tử hình thì bọn bất nhân đã không dám làm càn.


NGUỒN CƠN
Minh Giang

Nhiều vụ tai nạn
Tài xế gây ra
Do bằng mua bán
Làm hại người ta

Cũng chính vì là
Cái tâm còn thiếu
Cứ phóng "tẹt ga"
Có gì khó hiểu

Tay nghề thì yếu
Luật lệ chưa thông
Mà "phi" theo kiểu
Giống như ngựa lồng

Chắc phải cậy trông
Các nhà làm luật
Những kẻ cuồng ngông
Cho vào tù tất

Bồi thường vật chất
Là chuyện cỏn con
Coi thường pháp luật
Cho chúng no đòn

MÙA XUÂN Ở MIỀN NAM
Minh Giang

Xuân mà nóng y như là giữa Hạ
Ở trong nhà còn vãi cả mồ hôi
Biết từ lâu khí hậu đổi thay rồi
Nhưng việc đó "của trời" nên đành chịu


Chỉ vài buổi tết hơi râm chút xíu
Cả miền Nam cũng dịu mát lạ thường
Nên ngắm nhìn cảnh vật rất dễ thương
Đến cây cỏ hai bên đường cũng đẹp

Những khi nóng không gian như chật hẹp
Mọi thứ sao giống bị ép vào nhau
Vạn sinh linh bị nắng muốn úa nhàu
Thiên hạ lại cầu mong mau mưa xuống

Đầy đủ nước cho nhà nông làm ruộng
Vì hạn nhiều đang sợ cuống cuồng lên
Lo công lao sẽ chẳng được đáp đền
Nếu thất bát thì ưu phiền khốn khổ

Ai chả xót mồ hôi mình đã đổ
Ngay những người ở phố cũng hết hơi
Khắp toàn thân thấy mệt mỏi rã rời
Khi có việc làm ngoài trời đỏ lửa

Chuyện thời tiết chắc không bàn tới nữa
Dù bây giờ mới sắp giữa mùa Xuân
Ước mong sao được mát mẻ vài tuần
Để được hưởng một phần Xuân miền Bắc

CHÚC MỪNG NGÀY QUỐC TẾ PHỤ NỮ 2016
Minh Giang

Nhân ngày mùng tám tháng ba
Chúc toàn phụ nữ gần xa trên đời
Luôn vui vẻ mãi tươi cười
Công danh thăng tiến bằng mười năm qua


Người nào cũng đẹp như hoa
Gia đình hạnh phúc thuận hòa dưới trên
"Anh hùng bất khuất" nêu tên
"Đảm đang trung hậu" ghi lên bảng vàng

Tính tình đằm thắm dịu dàng
Công tư vẹn cả đôi đàng kém ai
...Hôm nay nam giới trổ tài
Khéo tay nội trợ nấu vài món ngon

Giành luôn phần đón đưa con
Hái hoa trang trí mua son tặng nàng
Ra vào hết sức nhẹ nhàng
Nói năng LỄ PHÉP các chàng RÕ CHƯA.

LÃNH ĐẠO CẦN CÁI TÂM VÀ CÁI TẦM
Minh Giang

Lãnh đạo có vì dân vì nước
Bằng tấm lòng mới được nhân tâm
Đồng thời tài đức đủ tầm
Vượt qua biến động thăng trầm gian nan


Để Quốc thái Dân an đâu khó
Việc trước tiên từ bỏ thói hư
Gạt đi hiềm khích riêng tư
Mà đưa đất nước từ từ tiến lên

Bao hào kiệt ghi trên sách sử
Dựng xây và gìn giữ non sông
Xứng danh con Lạc cháu Rồng
Mang dòng máu nóng tim hồng sắt son

Khi Tổ quốc vẫn còn nguy ngập
Bởi ngoại xâm bất chấp ngày đêm
Phá tan cuộc sống êm đềm
Hòng nô dịch cả nước thêm một lần

Họ kêu gọi toàn dân đoàn kết
Cùng đứng lên đuổi hết quân thù
Vững bền sông núi nghìn thu
Cho dân thoát cảnh ngục tù ngoại bang

Nay nước Việt rõ ràng thay đổi
Khấm khá hơn từ mỗi gia đình
Tuy chưa thịnh vượng phồn vinh
Nhưng đời sống đã thanh bình yên vui

Muốn không bị thụt lùi lạc hậu
Thì toàn dân phấn đấu chẳng ngừng
Tìm ra biện pháp chấn hưng
Phát huy sức mạnh của từng cá nhân

Người lãnh đạo rất cần thao lược
Vạch đường đi nước bước tài tình
Cho no ấm mọi sinh linh
Cũng là bảo vệ hòa bình dài lâu


ĐI NHẬU
Minh Giang

Bè bạn cùng nhau nhậu chút chơi
Quên đi mấy kẻ cứ xa vời
Anh em mệt mỏi cần ngơi nghỉ
Chiến hữu cường sung muốn xả hơi
Bữa tiệc tàn canh chưa nỡ dứt
Trò vui xế bóng cũng đành rời
Ra về cảm thấy lòng phơi phới
Giữa ánh đèn màu chiếu khắp nơi

GIÓ DỖI
Minh Giang

Ngọn gió nồm nam níu áo tôi
Đang còn bận mải khó chơi rồi
Làm sao bỏ việc đùa vui được
Có giận âu đành chịu thế thôi






Hà Minh Giang
16 Tháng 3 ·

XIN GIỚI THIỆU ĐỂ QUÝ VỊ THAM KHẢO
KHÁI NIỆM THƠ VÀ MỘT SỐ THỂ LOẠI THƠ CHUẨN
CÙNG CÁCH HỌA MỘT SỐ THỂ LOẠI THƠ
ĐƯỢC CÁC TIỀN BỐI HƯỚNG DẪN
Thơ là một hình thức nghệ thuật dùng từ, dùng chữ trong ngôn ngữ làm chất liệu, và sự chọn lọc từ cũng như tổ hợp của chúng được sắp xếp dưới một hình thức lôgíc nhất định tạo nên hình ảnh hay gợi cảm âm thanh có tính thẩm mỹ cho người đọc, người nghe. Từ thơ thường được đi kèm với từ câu để chỉ một câu thơ, hay với từ bài để chỉ một bài thơ. Một câu thơ là một hình thức câu cô đọng, truyền đạt một hoặc nhiều hình ảnh, có ý nghĩa cho người đọc, và hoàn chỉnh trong cấu trúc ngữ pháp. Một câu thơ có thể đứng nguyên một mình. Một bài thơ là tổ hợp của các câu thơ. Tính cô đọng trong số lượng từ, tính tượng hình và dư âm thanh nhạc trong thơ biến nó thành một hình thức nghệ thuật độc đáo, tách biệt hẳn khỏi các hình thức nghệ thuật khác.
Thơ có một lịch sử lâu dài. Định nghĩa sớm nhất ở châu Âu về thơ có thể bắt đầu từ nhà triết học người Hy-Lạp Aristotle (384-322) BC. Ở Việt Nam, thơ có thể bắt nguồn từ tục ngữ, ca dao mà ra. Những câu có vần điệu, dễ nhớ như Sấm bên đông, động bên tây vốn là những kinh nghiệm được đúc kết thông qua sự từng trải, sự quan sát các hiện tượng thiên nhiên, mà đúc kết lại, truyền từ đời nọ sang đời kia, giống như một thứ mật mã trong ngôn ngữ để truyền thông tin vậy. Những đúc kết bao gồm đủ mọi mặt trong cuộc sống, sau này khi được biến thành những câu ca dao, câu vè, chúng trở thành một hình thức văn nghệ, giải trí.
Thông qua giao lưu giữa các nền văn hóa, các thể loại thơ được tăng dần. Từ những cấu trúc đơn giản đến những cấu trúc phức tạp. Những xu hướng gần đây cho thấy, cấu trúc không còn là một yếu tố quan trọng trong thơ. Trong các thể loại thơ ở Việt Nam ta có thể kể đến vài loại như lục bát, song thất lục bát, các thể loại thơ Đường như thất ngôn bát cú, thất ngôn tứ tuyệt, ngũ ngôn bát cú rồi đến các loại thơ mới và thơ tự do. Ngoại trừ thơ tự do, một hình thức hầu như không có một cấu trúc rõ rệt, các loại thơ khác hầu như đều có một cấu trúc nhất định. Chặt chẽ nhất có thể là các loại thơ 'Đường, trong đó cấu trúc về nội dung, luật về số chữ trong câu, số câu trong bài, về cách gieo vần quyết định thể loại của bài thơ. Sự khắt khe trong cấu trúc làm cho thơ Đường trở nên gần như một hình loại văn học chỉ dành riêng cho các tầng lớp trung lưu trở lên, là những người có giáo dục đường hoàng. Chính vì sự khắt khe này, thơ Đường hiện nay dần dần bị phai nhạt và ít người để ý tới.
Hiện nay, thơ trở thành một hình thức nghệ thuật hầu như ai cũng biết đến. Không ai đã từng thông qua một quá trình giáo dục mà không biết một vài câu thơ. Thơ còn trở nên một hình thức để bày tỏ tâm tư và chứa đựng tính sáng tạo của con người. Có thể nói, sự tồn tại của thơ đi song song với sự tồn tại của ngôn ngữ. Còn ngôn ngữ tức là còn thơ.
Một cách hiểu về thơ
Thơ, thơ ca hay thi ca, là một khái niệm chỉ các loại sáng tác văn học có vần điệu, có đặc điểm ngắn gọn, súc tích, nhiều ý cô đọng. Một bài văn cũng có thể là một bài thơ nếu sự chọn lọc các từ trong đó xúc tích và gây cảm xúc cho người đọc một cách nhanh chóng. Bên cạnh đó, một bài thơ thường còn mang tính vần giữa câu nọ với câu kia và tổ hợp của các câu gây ra âm hưởng nhạc tính trong bài. Thơ thường dùng như một hình thức biểu tả cảm xúc trữ tình, hoặc tình cảm xúc động trước một hiện tượng xảy ra trong cuộc sống, như khi người ta đứng trước một phong cảnh ngoạn mục, hoặc đứng trước một thảm cảnh. Sự tương tác giữa tình cảm con người và hoàn cảnh tạo nên những cảm nghĩ mà người ta muốn bày tỏ với một phong độ chắt lọc, tinh khiết, không rườm rà, song có mức thông tin cao, đột phát, nhưng cô đọng và chiết khúc. Muốn làm được như vậy, người làm thơ phải có một con mắt quan sát chi tiết, tổng quát hóa, và nhanh chóng liên tưởng giữa những hình ảnh quan sát được với những gì vốn có trước đây.
Tính nhạc trong thơ là một hình thức làm cho bài thơ dễ được cảm nhận bởi người nghe hay người đọc và sức cảm nhận nhanh chóng này tương tự như hiệu ứng của việc xem phim và nghe âm nhạc trong phim hòa quyện với nhau cùng một lúc. Câu chữ trong thơ văn, hay trong ngôn ngữ, giúp con người tái tạo lại hình ảnh mà nó miêu tả, song âm thanh và vần điệu của các từ lại gây cảm xúc về âm nhạc. Sự kết nối khéo léo giữa hai tính chất này của ngôn ngữ thúc đẩy sự tìm tòi các từ có âm thanh hay, xác thực với tình cảm người viết muốn truyền, đồng thời tìm tòi những từ mới. Tính âm nhạc còn thể hiện trong việc sử dụng các từ diễn tả âm thanh như "rì rào", "vi vút", "ầm ầm", "lanh canh", v.v... Chính vì tính chất này, việc làm thơ nhiều khi tương tự như việc làm toán, hoặc việc bài binh bố trận trong quân sự, mà bài toán hay kẻ thù phải chinh phục chính là cảm xúc của họ, và câu chữ hoặc từ là phép toán hay lực lượng quân đội mà họ có, và người làm thơ phải nhanh chóng tìm ra phương pháp biểu tả tình cảm của mình dưới một hình thức cô đọng, hợp lý, với một số lượng từ rất nhỏ. Để lùng tìm những câu, chữ, từ, nghĩa nhanh chóng, người làm thơ thường phải kinh qua một quá trình luyện tập lâu dài, bằng cách đọc sách, học cách biểu tả tình cảm của mình bởi những câu chữ ngắn gọn, đồng thời có cảm quan nhạy bén với ngữ nghĩa của từ được dùng. Thơ còn đòi hỏi tính phân tích các từ ghép và cô đọng từ. Chính vì thế, nhiều khi do làm thơ, người làm thơ dễ rơi vào tình trạng liên tưởng giữa từ của nghĩa này sang từ của nghĩa khác. Khi được dùng trong thơ, người ta còn gọi là sự "chơi chữ".
Tính hội họa trong thơ, hay còn gọi là tính tạo hình, là một tính chất cơ bản. Người làm thơ, trước khi viết thơ, thường rơi vào tình trạng mà người ta gọi là "cảm hứng". Trong tình trạng này, các hình ảnh thu được trong trí nhớ, có thể bao gồm cả các khung cảnh ở bên ngoài quan sát được, liên kết với nhau, tạo nên một thế giới nhỏ bé. Hình ảnh có thể rõ đến mức người ta gần như cảm thấy có thể động vào những vật thể, ngửi thấy mùi vị, thấy sự chuyển động của vật thể, thấy màu sắc v.v. Người làm thơ sẽ sống trong thế giới ấy trong khi họ đang nghĩ về bài thơ, họ sẽ đi lại, vào các góc của thế giới của mình, nhìn rõ hơn các vật cảnh, liên kết thêm những màu sắc, những chuyển động, những dãy liên tiếp của các sự kiện xảy ra, hay nói cách khác, họ xa rời cái thế giới mà họ đang sống. Chính vì hiện tượng này, người ta có câu nói đùa, chỉ các nhà thơ là thơ thẩn, nằm mơ hay mơ mộng như người ở trên cung trăng. Đây là một hiện trạng có thật. Sự hưng phấn do được sống trong thế giới riêng của mình, được sắp đặt nó theo ý riêng của mình, được thêm thắt, chắt lọc, được cho các vật chuyển động, xoay quanh các vật, chiêm ngưỡng chúng, cảm giác chúng v.v. gây nên sự ham mê, thôi thúc người làm thơ tiếp tục sống và diễn tả lại chúng bằng từ ngữ. Không những quan sát và diễn tả không thôi, họ còn phải nâng sự quan sát của họ lên đến một mức độ nhạy bén, hoa mỹ, không tầm thường - đây chính là sự khác biệt giữa thơ và truyện hay với các loại hình nghệ thuật khác. Một số cách dùng từ để thể hiện:
Quan sát Cách diễn tả thường thấy Cách diễn tả có tính thơ hơn
mưa ảm đạm, xối xả, rầu rĩ thì thầm, lõm bõm, quất mặt, vắt nước, bạc trời đất, xiên ngang trời
buồn thảm, rầu, ơi là buồn, héo hắt, tênh lãng đãng, nham nhở, đặc sệt, nhỏ giọt, thở khói đen, bám rễ, đeo trên ngực
hoa nở, thắm, thơm lừng, thơm ngát, thơm nồng chúm chím, nứt ra, ngóc đầu, nhảy múa, hát vị ngọt, phanh lồng ngực tỏa hương
Việc chọn lọc từ tạo nên hình ảnh thường được thấy rất nhiều trong các bài thơ. Có những hình ảnh đẹp, mềm mại, hài hòa, thơ mộng. Có những hình ảnh khắc khổ, vuông thành sắc cạnh, song cũng có những hình ảnh đồ sộ, đôi khi gớm ghiếc. Mỗi một hình ảnh đều nhằm tái tạo lại thị giác, cảm quan của người làm thơ lúc họ viết. Một trong những ví dụ về hình ảnh có thể tìm thấy trong tập Truyện Kiều của Nguyễn Du:[1]
Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa
Do ảnh hưởng của quan niệm hội họa dưới thời người làm thơ còn sống, Nguyễn Du thường sử dụng phong thái thủy mặc trong thơ của mình. Phong cảnh đơn sơ, chấm điểm, phác thảo và nhẹ nhàng, nhưng không kém sức quyến rũ. Một câu khác của Bà Huyện Thanh Quan:
Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông chợ mấy nhà
Hay Nguyễn Khuyến:
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Hay gần đây hơn của nhà thơ Trần Đăng Khoa trong bài Nghe thầy đọc thơ:
Em nghe thầy đọc bao ngày
Tiếng thơ đỏ nắng, xanh cây quanh nhà
Mái chèo nghiêng mặt sông xa
Bâng khuâng nghe vọng tiếng bà năm xưa
Không chỉ là những hình ảnh đẹp, tĩnh tại, hình ảnh trong thơ còn động đậy, hoạt bát. Người đọc thơ vừa hình tượng được vật thể, vừa thấy màu sắc, vừa thấy sự chuyển động của chúng. Chính vì lý do này, nhiều khi các vật được miêu tả trong thơ được nhà thơ cho thêm tính "hoạt họa" của nó, hay còn gọi là "nhân cách hóa". Dùng động từ cho những vật tưởng là vô tri, vô giác cũng giống như việc thổi sức sống vào trong vật thể, làm nó sống động trong đầu người đọc thơ.
Đương nhiên khi đọc những câu thơ trên, chúng ta còn thấy tính ẩn dụ, so sánh hình ảnh. Tính tương đương của hình ảnh làm cho người đọc dễ liên tưởng hơn, đặc biệt khi để miêu tả một trạng thái với nhiều chi tiết mà tính chắt lọc của thơ không cho phép người ta được rườm rà. Ví von, ẩn dụ còn gây hiệu ứng về các trạng thái tình cảm, chẳng hạn như người ta cảm thấy những vật vô tri, vô giác, hay những hoàn cảnh tự nhiên bỗng trở nên đáng yêu hơn, ngộ nghĩnh hơn, đáng ghét hơn, hay đáng sợ hãi hơn v.v. Những hình ảnh ví von ngộ nghĩnh thường thấy trong các bài thơ của thiếu nhi làm, chẳng hạn mấy câu thơ Khoa làm lúc 9 tuổi trong bài Buổi sáng nhà em:
Ông trời nổi lửa đằng đông
Bà sân vấn chiếc khăn hồng đẹp thay
..
Chị tre chải tóc bên ao
Nàng mây áo trắng ghé vào soi gương
Bác nồi đồng hát bùng boong
Bà chổi loẹt quẹt lom khom trong nhà
Song nó cũng xuất hiện trong những bài của những nhà thơ lớn tuổi. Ví dụ
Hàn Mặc Tử trong bài Một Nửa Trăng:
Hôm nay chỉ có nửa trăng thôi
Một nửa trăng ai cắn vỡ rồi

Đặc biệt tính ví von trong thơ Hồ Xuân Hương gây nhiều trạng thái tình cảm nửa hư, nửa thực, gần như trêu chọc người đọc, như trong bài Đánh Cờ:
Quân thiếp trắng, quân chàng đen,
Hai quân ấy chơi nhau đà đã lửa.
Thọat mới vào chàng liền nhảy ngựa,
Thiếp vội vàng vén phứa tịnh lên.
Hai xe hà, chàng gác hai bên,
Thiếp thấy bí, thiếp liền ghểnh sĩ.
Hay trong bài Ốc nhồi (thơ Hồ Xuân Hương):
Bác mẹ sinh ra phận ốc nhồi,
Đêm ngày lăn lóc đám cỏ hôi.
Quân tử có thương thì bóc yếm,
Xin đừng ngó ngoáy lỗ trôn tôi.
Nếu hình ảnh trong đầu của nhà thơ không sống động, thì người đọc thơ cũng không có cảm quan sống động của bài thơ. Sự tương tác giữa họa, nhạc trong thơ có thể gần như tương tự với sự đóng góp của họa sĩ, nhạc sĩ, hay nói cách khác, sự dàn dựng một bộ phim, và họa sĩ, nhạc công, đạo diễn phim v.v. tất cả đều chỉ bởi nhà thơ với ngòi bút và những từ ngữ trong một hệ thống ngôn ngữ mà ra.
Cách sử dụng dùng hình ảnh động đậy bằng việc cho thêm các động từ cũng thường được thấy trong các bài thơ Đường, đặc biệt là trong các vế đòi hỏi tính đối lập. Chẳng hạn Hồ Xuân Hương trong bài Lên chơi đông sơn tự:
Đông Sơn cảnh chiếm một hồ riêng,
Uyên báu bay về, khói pháp chen,
Đá núi điểm đầu, mưa phất xuống,
Ngàn hoa nở rộ, gió tung lên,
Đế Bà hương hỏa thơm bên xóm,
Trịnh Chúa xe qua vết cũ còn,
Cứu độ bè từ qua bể khổ,
Chim âu ngủ đứng bến ngư thôn.
Một điểm khá quan trọng trong phim ảnh, nhạc, thơ hoặc bất cứ một hình thức nghệ thuật nào là tính lôgic của các sự kiện. Sự phát triển của các hình ảnh từ nhỏ đến lớn, từ trầm đến thanh, từ mịn màng đến gồ ghề v.v. phải luôn luôn được cân nhắc. Người đọc thơ bị lôi cuốn một phần cũng vì tính lôgic của nó. Rất nhiều bài thơ, ngay cả của những thi sĩ nổi tiếng, do sắp xếp các hình ảnh trong thơ thiếu tính lôgic mà bài thơ của họ không được mấy người để ý. Những hình ảnh đẹp họ gợi lên, hay những tương tác giữa các nhân vật trong thơ, cũng như tiến trình dẫn đến cao trào không có một sự phát triển lôgic nhất định, gây cảm giác bấp bênh, lõm bõm, và rời rạc cho người đọc. Nhạc trong thơ, hay sự tiến trình của cao trào cũng như thoái trào trong thơ, cũng tương tự như tiến trình của âm nhạc, đòi hỏi phải theo cung, theo nhịp và theo sự tiến triển của thời gian. Trong hội họa tiến trình này còn được hiểu như tiến trình của các gam màu, đồng dạng hoặc đối lập. Thơ không phải là một tổ hợp của các hình ảnh lộn xộn, song là một chuỗi các hình ảnh được gắn lại với nhau theo một quá trình sắp đặt hợp lý, không kể tính thuận nghịch. Chính vì đặc tính này, người làm thơ, hay các nhà thơ, còn có thể được gọi là các "nghệ sĩ". Họ không chỉ là người biết nhiều từ vựng, biết mường tượng phong cảnh giỏi, song họ là người biết sắp xếp các sự kiện hợp lý, và các bài thơ của họ tái tạo lại tình cảm, tái tạo lại sự kiện trong đầu người đọc nhanh chóng và gắn bó, như sự phát triển tình cảm của họ khi họ viết một bài thơ. Nắm bắt được sự phát triển tình cảm của mình, gây dựng được cao trào đòi hỏi nhà thơ gần như có thêm một bản sao của chính mình. Họ phải quan sát cảm quan và sự tiến triển tình cảm của chính bản thân, ghi nhớ chúng và viết lại. Cảm quan của nhà thơ, sự hội tụ của các sự kiện bên ngoài, tính triết lý v.v. đều ảnh hưởng bởi ngoại cảnh và môi trường xã hội. Không một nhà thơ nào không bị ảnh hưởng của điều kiện chính trị, lịch sử, phong cách suy nghĩ của thời đại khi họ còn sống.
Tứ thơ, hay ý tứ của bài thơ, là tình cảm, hình ảnh chủ đạo mà bài thơ muốn truyền đạt. Phong cách là cách chọn từ, cách diễn đạt ý tưởng của mình, chẳng hạn: ngộ nghĩnh, đơn sơ, mộc mạc, đơn giản, thanh thoát, gồ ghề, góc cạnh, mỉa mai, châm biếm, hoặc là cao thượng, đầy tính triết lý v.v. Cấu tứ của bài thơ là cấu trúc và ý tưởng gộp lại. Cách sắp xếp các câu thơ, sự sắp xếp của bài thơ, luật sử dụng trong bài thơ, vần điệu và tính nhạc đều là một phần của cấu tứ. Để có một cấu tứ tốt, người làm thơ thường phải nâng tầm mắt mình cao hơn tình cảm của mình, bao quát toàn bộ bài thơ, làm chủ chính tác phẩm của mình.
Một điểm nữa khá quan trọng, song lại có thể là lỗ hổng lớn nhất trong tất cả các bài bàn luận về thơ là dư âm. Dư âm là cảm quan người đọc có được sau khi đọc một cụm từ, một câu thơ, một đoạn thơ, hay một bài thơ. Tuy nguồn gốc của dư âm là ở bản thân cấu kết của các từ, cách sử dụng từ, của âm thanh và hình ảnh do các từ tạo ra, song kết quả của dư âm còn do ảnh hưởng của tâm trạng người đọc, cảm quan của người đọc, hay nói cách khác, khả năng cảm nhận của người đọc. Sở dĩ dư âm là một lỗ hổng lớn là vì tính khó bao trùm được của bất cứ một bàn luận nào về khía cạnh này. Có thể nói dư âm là kết xuất của cảm quan của người viết thơ cộng với cảm quan của người đọc thơ. Tạo được dư âm như mình mong muốn là cái thần của người làm thơ. Nó cũng tương tự như cảm quan của người nghe âm nhạc, sau khi nghe một đoạn nhạc. Tính mỹ thuật và âm hưởng của bài thơ, của đoạn nhạc là cái làm cho người ta nhớ và mến trọng. Có lẽ vì thế mà nhiều nhà thơ dùng ngoại cảnh để nói nội tình hơn là phân tích tình cảm nội tâm, tức là đi gián tiếp hay hơn là đi trực tiếp, hay lấy cái chung để nói cái riêng tư hay hơn là lấy cái riêng tư để nói cái riêng tư. Dư âm còn có thể là cái hương vị của bài thơ, từ đó người đọc cảm nhận được phong thái, cái hay cái đẹp trong tâm tư của nhà thơ. Nếu khi nói hoa thơm thì người đọc chưa chắc đã cảm thấy hoa thơm, nhưng nếu nói thoảng đưa trong không gian thì người đọc thấy cái gì nhè nhẹ, hình dung được cái hương bay. Hay nói cách khác, người làm thơ không diễn tả những gì hiển hiện trước mặt, không nói những gì hiển nhiên vốn có, bằng ngôn ngữ cửa miệng, đầu lưỡi, tức là thứ ngôn ngữ vẫn dùng thường ngày, song dùng một cách khác, gián tiếp chỉ đến điều mình muốn ...
Làm thơ là một việc khó và không phải ai cũng có thể làm được. Nhiều khi người ta cho rằng khả năng làm thơ là một thiên phú, trời cho và thường gây cảm xúc thán phục nếu ai đó có khả năng "xuất khẩu thành thơ". Đương nhiên khi làm thơ, người làm thơ phải có hiểu biết và một trí tuệ nhất định, song kể cả khi dùng trí tuệ thì trí tuệ của người làm thơ cũng bị cảm xúc của tình cảm chủ quan chi phối.
• Thơ là thể loại văn học lấy cảm xúc, lấy trí tuệ xúc tích được diễn đạt theo hình thức có vần điệu hoặc tự do (không vần điệu). Trong việc sáng tác các thể loại văn học thì nhà thơ là người cần thiên phú nhất, cho nên ít khi do học mà làm được thơ hay, dù nếu đã làm được thơ hay và cũng được học thì vẫn tốt hơn.
• Thơ tồn tại như một loại thể văn học, còn "chất Thơ" hay "chất Thi ca" thì tồn tại ở nhiều loại hình, loại thể văn nghệ và trong thiên nhiên nói chung. Ví dụ một phong cảnh đẹp, một không khí môi trường gợi cảm xúc thi ca - như mùa thu vàng, chiều đông tuyết nhẹ rơi lãng đãng, khi tiễn hay đón gặp lại người thân sau nhiều năm xa vắng... làm cho tâm hồn tràn lên cảm xúc trữ tình, khiến ta như muốn ca lên, hát lên để biểu lộ một cái gì đó dạt dào hay xao xuyến.
Nói tóm lại thi ca là tất cả những gì thuộc tình cảm và lý trí chịu sự chi phối của cảm xúc rung động đa dạng của con người. Khi nào bạn còn những rung động đó, nghĩa là tâm hồn bạn còn chất thi ca, còn khiến bạn sống có ý nghĩa hơn trên cõi đời này. Thơ, ngoài đặc điểm đó, lại là một nghệ thuật tuân theo các tính chất riêng của thể loại này - trong đó yếu tố trời cho làm thơ là số một. Những tính chất riêng của thể loại thơ là một vấn đề lớn, mà muốn hiểu nó chúng ta cần tham khảo từ nhiều nguồn như các giáo trình văn học, cũng như các nguồn khác.
Phân tích
Âm [4]
Bài chi tiết: Tiếng Việt
Âm (sound) do sự nhóm họp của một hoặc nhiều nguyên âm tạo nên. Những âm gần giống nhau, không kể các phụ âm đứng trước hay đứng sau hay sự tác động của các dấu gây sự trầm bổng của âm, tạo nên vần trong thơ. Chẳng hạn, âm đơn:
à, ca, cha, đá, lá, ta
âm kép:
biên, chiêm, chuyên, xuyên
Bảng phân các loại âm sau đây được trích từ Hệ thống thanh trong tiếng Việt (Việt Nam Văn Học Sử Yếu, Dương Quảng Hàm):
Loại thanh Tên các thanh Dấu chỉ thanh Chua thêm
Bằng phù bình thanh
trầm thượng thanh không có dấu
dấu huyền
Trắc phù thương thanh
trầm thượng thanh
phù khứ thanh
trầm khứ thanh ngã (~)
hỏi (?)
sắc (')
nặng (.)
phù nhập thanh
trầm nhập thanh sắc (')
nặng (.) riêng cho các tiếng
đằng sau có phụ âm
ch, p, và t
Nếu lựa từ sao cho có âm và thanh tương hợp thì khi đọc lên sẽ nghe êm tai, ta gọi lời văn có vần. Hai tiếng vần với nhau khi có âm tương tự và có cùng thanh (hoặc là cùng bình thanh hoặc là cùng trắc thanh). Trong thơ, vấn đề hợp vần là điều cốt yếu. Sự phối trí âm thanh nhịp điệu là yếu tố cơ bản của thơ.
Vần
Vần (rhyme) là những chữ có cách phát âm giống nhau, hoặc gần giống nhau, được dùng để tạo âm điệu trong thơ. Đây là một quy luật để nối các câu trong bài thơ với nhau. Thường vần được dùng để nối câu gieo vào chữ cuối cùng của câu thơ. Có hai loại vần:
• vần bình: những chữ không dấu hoặc dấu huyền — ba, bà
• vần trắc: những chữ có dấu hỏi, ngã, sắc, nặng — bả, bã, bá, bạ
Chữ "đấy", "cấy" cùng phát ra một âm "ây" song đều thuộc trắc thanh. Những tiếng "dâu", "màu", "sầu" có âm "âu" và "au" và thuộc bình thanh.
Vần thể còn được quan niệm là vần giàu hay nghèo:
• Vần giàu (hay còn gọi là Vần Chính): những chữ có cùng âm và thanh
o Thanh bằng: Phương, sương, cường, trường
o Thanh trắc: Thánh, cảnh, lãnh, ánh
• Vần nghèo (hay còn gọi là Vần Thông): đồng thanh nhưng với âm tương tự
o Thanh bằng: Minh, khanh, huỳnh, hoành
o Thanh trắc: Mến, lẽn, quyện, hển
Ví dụ hai câu dùng Vần Chính:
Lầu Tần chiều nhạt vẻ thu
Gối loan tuyết đóng, chăn cù giá đông[5]
Cưỡng vận
Khi hai vần là Vần Thông với nhau mà thôi.
Người lên ngựa kẻ chia bào
Rừng phong thu đã nhuộm màu quan san
Lạc vận
Khi hai vần không thuộc Vần Chính hay Vần Thông.
Người về chiếc bóng năm canh
Kẻ đi muôn dặm một mình xa xôi
Trong thơ Việt, có hai cách gieo vần
• Gieo vần ở giữa câu (Yêu Vận hay "vần lưng"): Chữ cuối của câu trên vần với một chữ nằm bên trong câu dưới như trong thể thơ lục bát, chữ cuối câu có sáu chữ vần với chữ thứ sáu của câu tám chữ sau đó. Chẳng hạn Nguyễn Du truyện Kiều (1(6)-2(6)) (2(-3(6)) (3(-4(6)) (4(-..):
Người về chiếc bóng năm canh
Kẻ đi muôn dặm một mình xa xôi
Vầng trăng ai xẻ làm đôi?
Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường
• Gieo vần ở cuối câu (Cước Vận hay "vần chân"): Các chữ ở cuối câu vần với nhau.
Vần tiếp
các cặp trắc bằng xen kẽ tiếp nhau. Chẳng hạn Xuân Diệu trong Tương Tư Chiều (2,3) (4,5) (6,7):
1. Bữa nay lạnh mặt trời đi ngủ sớm,
2. Anh nhớ em, em hỡi! Anh nhớ em.
3. Không gì buồn bằng những buổi chiều êm,
4. Mà ánh sáng đều hòa cùng bóng tối.
5. Gió lướt thướt kéo mình qua cỏ rối;
6. Vài miếng đêm u uất lẩn trong cành;
7. Mây theo chim về dãy núi xa xanh
8. Từng đoàn lớp nhịp nhàng và lặng lẽ.
9. Không gian xám tưởng sắp tan thành lệ.
Vần chéo
Trong thi đoạn bốn câu, chữ cuối câu thứ nhất vần với câu thứ ba và chữ cuối câu thứ hai vần với câu thứ tư. Chẳng hạn Anh Thơ trong bài Tiếng chim tu hú (1,3) (2,4):
1. Nắng hè đỏ hoa gạo
2. Nước sông Thương trôi nhanh
3. Trên đường đê bước rảo
4. Gió nam giỡn lá cành
Vần ôm
Trong thi đoạn bốn câu, chữ cuối câu thứ nhất vần với câu thứ tư và chữ cuối câu hai vần với câu thứ ba. Vần trắc ôm vần bằng, hay ngược lại. Chẳng hạn Nguyên Sa trong Áo lụa Hà Đông (1,4) (2,3):
1. Nắng Sài Gòn anh đi mà chợt mát
2. Bởi vì em mặc áo lụa Hà Đông
3. Anh vẫn yêu màu áo ấy vô cùng
4. Thơ của anh vẫn còn nguyên lụa trắng
Vần ba tiếng
Trong thi đoạn bốn câu, chữ cuối câu một, câu hai và câu thứ tư vần với nhau. Câu ba khác vần. Chẳng hạn Thâm Tâm trong Tống Biệt Hành (1,2,3).
1. Đưa người ta không đưa qua sông
2. Sao có tiếng sóng ở trong lòng?
3. Bóng chiều không thắm không vàng vọt
4. Sao đầy hoàng hôn trong mắt trong?
Cách gieo vần dùng chữ cuối cùng của câu cũng xuất hiện trong các bài thơ của châu Âu, chẳng hạn như hai câu trích trong bài On His Being Arrived to the Age of Twenty-three của nhà thơ người Anh John Milton (tiếng Anh):
That I to manhood am arrived so near,
And inward ripeness doth much less appear,
Hay tạm dịch là:
Tuổi thành xuân đến quá nhanh
Đã nào một chút trưởng thành trong tôi
Ở đây âm "ia" (của near và appear) được dùng để làm vần nối hai câu thơ.
Điệu [6]
Điệu (rhythm), hay còn gọi là nhạc điệu, tạo nên do âm thanh của từ được chọn và nhịp điệu ngắt câu. Nhạc trong thơ được tạo nên bởi ba yếu tố: vần, tiết tấu và từ. Thơ lục bát, ca dao là một thể loại giàu nhạc tính.
• Âm hưởng của vần:
(a)- Vần bằng thường gây cảm giác nhẹ nhàng, mềm mại.
Gió mơn man sợi nắng mành
Sương còn đu ngọn lá xanh miệt mài
Dương gian hé rạng hình hài
Trời se sẽ lạnh, đất ngai ngái mùi[7]
(b) - Vần trắc thường gây cảm giác mạnh mẽ, động đậy, tỉnh thức.
Gió mơn man sợi nắng mành
Sương còn đu ngọn lá xanh miệt mài
Dương gian hé rạng hình hài
Trời se sẽ lạnh, đất ngai ngái mùi
• Tiết tấu của câu: Tiết tấu là nói đến cái nhịp, cái điệu của câu thơ. dựa vào chỗ ngắt đoạn, tức chỗ chia câu thành từng vế, mỗi vế có nghĩa trọn vẹn. Đó là nhịp dài (--), khi ngâm người ta ngừng lại ngân nga lâu một chút. Ngoài ra, trong mỗi vế, khi ngâm tùy theo hứng, người ta cũng có thể ngừng lại ngân nga ngắn hơn ở những chỗ vế chia thành từng bộ phận, đó là nhịp ngắn (-).
Dương gian (-) hé rạng (-) hình hài (--)
Trời (-) se sẽ lạnh (-), đất ngai (--) ngái mùi(--)
• Nhịp trong thơ: tạo nên do sự phân định của câu và của từ, tương tự khi viết cho dấu phẩy, khi đọc ngưng hơi.
Nhịp (4/4) - (2/2/2/2)
Em ngồi cành trúc (--) em tựa cành mai (--)
Đông đào (-) tây liễu (-) biết ai (-) bạn cùng (--)
Nhịp (2/2/2) - (2/2/2/2)
Trời mưa (-) ướt bụi (-) ướt bờ (-)
Ướt cây (-) ướt lá (--) ai ngờ (-) ướt em (--)
Nhịp (2/4) - (2/2/2/2)
Yêu mình (--) chẳng lấy được mình (--)
Tựa mai (-) mai ngã (--) tựa đình (-) đình xiêu (--)
Nhịp (2/4) - (4/4)
Đố ai (-) quét sạch lá rừng (--)
Để ta khuyên gió (--) gió đừng rung cây (--)
Nhịp (2/4) - (2/4/2)
Hỡi cô (-) tát nước bên đàng (--)
Sao cô (-) múc ánh trăng vàng (--) đổ đi (--)
Nhịp (4/2) - (2/4/2)
Trách người quân tử (-) bạc tình (--)
Chơi hoa (--) rồi lại bẻ cành (--) bán rao (--)
Nhịp (3/2/2) - (4/3/2)
Đạo vợ chồng (-) thăm thẳm (-) giếng sâu (--)
Ngày sau cũng gặp (--) mất đi đâu (-) mà phiền (--)
• Nhạc tính của từ: Theo ngữ học, mỗi từ đơn của ta thường là một âm tiết, khi phát lên nhẹ hay mạnh, trong hay đục là tùy theo vị trí phát âm của nó trong khẩu cung (kể từ môi đến cuống họng, kể cả độ mở của miệng). Một từ được phát lên tại vị trí nào trong khẩu cung là phải chịu ảnh hưởng của bốn yếu tố tạo nên nó: nguyên âm, phụ âm đầu, phụ âm cuối và thanh. Vì thế từ nào có:
1. nguyên âm bổng như: i, ê, e
2. phụ âm vang như: m, n, nh, ng
3. thanh bổng như: không dấu, dấu sắc, dấu hỏi, thì từ được phát ra, âm sẽ cao, trong và nhẹ.
Ngược lại, từ nào gặp phải :
1. nguyên âm trầm: u, ô, o,
2. phụ âm tắc: p, t, ch, c,
và thanh trầm: dấu huyền, dấu ngã, dấu nặng thì từ phát ra âm sẽ đục và nặng.
Sự trong đục của các từ ngắt nhịp trong câu, và nhất là của các từ dùng làm vần có ảnh hưởng nhiều nhất đến nhạc tính của thơ.
Hôm qua (-) tát nước đầu đình (--)
Bỏ quên cái áo (-) Trên cành hoa sen (--)
Em được (--) thì cho anh xin (--)
Hay là (-) em để làm tin (-) trong nhà. (--)
Những từ ngắt nhịp và những từ dùng làm vần trong 4 câu thơ này hầu hết đều có những yếu tố tạo nên âm vang và trong, nên nhạc thơ nghe vui, diễn tả được tình cảm trong sáng, yêu đời của chàng trai ở đây.
Nụ tầm xuân (-) nở ra xanh biếc. (--)
Em đã có chồng (--) anh tiếc (-) lắm thay. (--)
Âm “iếc” trong 2 từ “biếc” và “tiếc” lấy làm vần ở đây có 2 nguyên âm bổng (iê) vút cao với thanh sắc cũng thuộc loại thanh bổng nhưng đã bị đứt hơi, tắc nghẽn bởi phụ âm cuối ‘c’, được mệnh danh là âm tắc, nên khi đọc lên nghe như tiếng nấc, nhạc thơ vì vậy chậm lại, nghe nghẹn ngào, tức tưởi. Như thế, vần “iếc” ở đây gieo rất đắt, đã cực tả được nỗi tiếc nuối đứt ruột của chàng trai khi trở lại chốn cũ, gặp lại người xưa, tình mình thì đang nồng, người mình yêu lại quá đẹp, nhưng than ôi muộn mất rồi, vì nay nàng đã là gái có chồng!

Yêu ai tha thiết, thiết tha
Áo em hai vạt trải ra chàng ngồi.
Đôi khi để đảm bảo cho nhạc tính của câu ca dao (âm luật, âm vận), những âm tiết của từ kép có thể đảo ngược vị trí. Như câu ca dao trên hai âm tiết “tha thiết” được đảo thành “thiết tha” vì thể lục bát chỉ gieo vần bằng (tha, ra).
Thơ hoặc ca dao hay sử dụng từ láy, nhờ sự lập lại toàn thể hay một số yếu tố của từ gốc mà từ láy khi phát âm, hai điểm phát âm sẽ trùng nhau (từ láy hoàn toàn) hay tiến sát gần nhau (từ láy không hoàn toàn) tạo thành một chuỗi hòa âm, giúp cho nhạc điệu của thơ vừa phong phú, vừa tăng uyển chuyển, nhịp nhàng.
Luật [4]
Luật làm thơ (rule) : Vần bằng được ký hiệu bằng B, vần trắc được ký hiệu bằng T, vần không theo luật để trống.
Thơ lục bát
Bài chi tiết: Thơ lục bát
Câu số Vần
1 B B T T B B
2 B B T T B B TB
Ông trời nổi lửa đằng đông
Bà sân vấn chiếc khăn hồng đẹp thay
Biệt lệ
Tuy luật bằng trắc đã qui định như ở trên, nhưng những chữ thứ 1, thứ 3 và thứ 5 nếu không theo đúng luật thì cũng không sao. Cái biệt lệ ấy được gọi là "nhất, tam, ngũ bất luận", có nghĩa là chữ thứ 1, chữ thứ 3 và chữ thứ 5 không kể (bất luận), tức không nhất thiết phải theo đúng luật. Còn các chữ thứ 2, chữ thứ 4, và chữ thứ 6 bắt buộc phải theo đúng luật (phân minh), do câu "nhị, tứ, lục phân minh". Những ô để trống là những ô không theo luật.
Câu số Vần
1 B T B
2 B T B B
Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu
Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ
Phá Luật
Thỉnh thoảng chúng ta bắt gặp người làm thơ thích phá luật ở chữ thứ hai câu 6, thay vì vần bằng thì lại đổi ra vần trắc; còn chữ thứ tư thì có khi đổi thành vần bằng thay vì vần trắc như thường lệ.Khi đó phải đưa về dạng tiểu đối. Thơ lục bát không bắt buộc phải dùng tiểu đối. Nhưng nếu sử dụng thì ở câu lục chia hai phần phải đối nhau toàn diện (thanh, ý, từ). Còn câu bát cũng chia hai phần chỉ cần đối ý, riêng từ thứ 4 và từ thứ 8 phải đối cân cả thanh và ý
Chẳng hạn hai câu trong Truyện Kiều của Nguyễn Du, chữ "cốt" là một chữ thuộc vần trắc, song lại nằm ở vị trí của vần bằng:
Câu số Vần
1 Mai cốt cách, tuyết tinh thần
2 Mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười
Họa thơ lục bát:
1. Câu 6 chữ: Giữ nguyên chữ thứ 6 của bài gốc và chữ thứ 5 không được giống bài gốc
2. Câu 8 chữ: Giữ nguyên chữ thứ 6 và 8 của bài gốc, chữ thứ 5 và 7 phải khác bài gốc
Ví dụ một vài bài Xướng-họa
Bài xướng
VÀO THU
Hoa Dã Quỳ
Ai xui hoa cúc nở vàng
Gió heo may chở thu sang với mùa
Nhặt từng giọt nắng ngày mưa
Đan thành nỗi nhớ… ướm vừa sang đông
Từ khi em bước theo chồng
Ngoài sân hoa cải trổ ngồng, còn đâu
Sông dài chỗ cạn, chỗ sâu
Em xa nên lá sầu đâu đắng hoài
Đêm nằm ngóng đợi nắng mai
Mùa trôi đi mãi… nối dài nhớ mong
Hoa bần nở tím bờ sông
Thuyền trôi theo nước khua dòng thời gian
Ai đem kỷ niệm hong vàng
Chiều nghiêng, nắng cũng khẽ khàng vào thu
Bài họa
GIỌT THU
Minh Giang
Lá cây đã điểm sắc vàng
Báo tin thu đã chớm sang theo mùa
Trời trong xanh chẳng giọt mưa
Mây gom tích nước cũng vừa tới đông
Cái ngày em ấy lấy chồng
Tôi thì đã lớn tồng ngồng, biết đâu
Tưởng rằng tình nặng nghĩa sâu
Em xa nên ngãi còn đâu thắm hoài
Để tôi thơ thẩn hôm mai
Đêm thì thao thức ngày dài trông mong
Chiều nay thăm lại bến sông
Ngắm nhìn con nước, ngược dòng thời gian*
Thế là tan vỡ mộng vàng
Quay đi lau thật khẽ khàng* giọt thu
(những chữ đánh dấu* hay quá hoặc là tử vận không thay thế)
Bài xướng
THÌ THẦM DÒNG SÔNG
Thuyền Thơ
Lặng nghe nỗi nhớ… dòng sông
Thì thầm âm điệu ru lòng người ta
Nghìn sau… sông vẫn chưa già
Chỉ mình với tóc bạc pha ráng chiều
Bàn tay viết chữ thương yêu
Vào trang đời đã ít nhiều bụi vương
…Đêm nay... trải mộng bình thường
Nghe dòng sông mỏi ru hương…lên trời
Bài họa
HÒA MÌNH VỚI SÔNG TRONG
Minh Giang
Thả hồn hòa với con sông
Nghe từng cơn sóng trong lòng của ta
Thấy sông trẻ mãi không già
Chỉ ta đã thấy đời pha bóng chiều
Tưởng rằng nguội lạnh chữ yêu
Khi tình đã nếm quá nhiều lệ vương
Nghĩ mình sống cõi vô thường
Chợt nghe trong gió tỏa hương ngát trời
Thơ song thất lục bát
Bài chi tiết: Thơ song thất lục bát
Song thất là hai câu bảy chữ nối theo hai câu lục bát. Chinh phụ ngâm của Đặng Trần Côn đã được Đoàn Thị Điểm diễn nôm lại bằng thể thơ này. Trong câu bảy chữ trên, chữ thứ ba là vần trắc, chữ thứ năm là vần bằng, chữ thứ bảy là vần trắc; trong câu bảy chữ dưới, chữ thứ ba là vần bằng, thứ năm là vần trắc, và chữ thứ bảy là vần bằng. Hai câu lục bát tiếp sau thì theo luật thường lệ.
Câu số Vần
1 T B T
2 B T B
3 B T B
4 B T B B
Chàng thì đi cõi xa mưa gió
Thiếp lại về buồng cũ gối chăn
Đoái trông theo đã cách ngăn
Tuôn màu mây biếc, trải ngần núi xanh
Chữ cuối cùng của câu có bảy chữ trên vần với chữ thứ năm của câu bảy chữ dưới, chữ cuối câu bảy chữ ở dưới vần với chữ cuối của câu sáu chữ trong hai câu lục bát tiếp theo, chữ cuối câu sáu chữ lục bát vần với chữ thứ sáu của câu có tám chữ, và chữ cuối của câu tám chữ lục bát vần với chữ thứ năm của câu bảy chữ tiếp theo. Tuy nhiên, chữ cuối câu lục bát tám chữ cũng có thể vần với chữ thứ ba câu bảy chữ, biến đổi âm trong vần chữ này đổi sang vần bình. Do đó, chữ thứ ba trong câu bảy chữ trên có thể là trắc hay bằng.
Câu số Vần
1 B T
2 B T B
3 B T B
4 B T B B
Nước trong chảy lòng phiền chẳng rửa
Cỏ xanh thơm dạ nhớ khó quên
Nhủ rồi tay lại trao liền
Bước đi một bước lại vin áo chàng
Họa thơ song thất lục bát thì ở câu song thất phải giữ chữ thứ 5 và thứ 7, chữ thứ 6 phải khác. ở câu lục ngôn thì phải giữ chữ thứ 6, chữ thứ 5 phải khác, còn ở câu bát thì phải giữ chữ thứ 6 và 8, chữ thứ 7 phải khác. Nội dung bài phải giống nhau
Thơ bốn chữ
Bài chi tiết: Thơ bốn chữ
Nếu chữ thứ hai là vần bằng thì chữ thứ tư là vần trắc.
Câu số Vần
1 T B
2 B T
Bão đến ầm ầm
Như đoàn tàu hỏa
Ngược lại, nếu chữ thứ hai là vần trắc thì chữ thứ tư là vần bằng.
Câu số Vần
1 B T
2 T B
Chim ngoài cửa sổ
Mổ tiếng võng kêu
Thơ năm chữ
Bài chi tiết: Thơ năm chữ
Tương tự như luật của thơ bốn chữ ở trên.
Thơ sáu chữ
Bài chi tiết: Thơ sáu chữ
Dùng chữ cuối cùng, với cách gieo vần như vần chéo hoặc vần ôm:
Vần chéo
Quê hương là gì hở mẹ
Mà cô giáo dạy phải yêu
Quê hương là gì hở mẹ
Ai đi xa cũng nhớ nhiều
Đỗ Trung Quân - Quê Hương
Vần ôm
Xuân hồng có chàng tới hỏi:
-- Em thơ, chị đẹp em đâu?
-- Chị tôi tóc xõa ngang đầu
Đi bắt bướm vàng ngoài nội
Huyền Kiêu - Tình sầu
Thơ bảy chữ
Bài chi tiết: Thơ bảy chữ
Do ảnh hưởng của Thất ngôn tứ tuyệt trong thơ Đường, thơ bảy chữ hiện nay vẫn còn mang âm hưởng luật của nó. Có hai loại câu:
Vần bằng
Câu số Vần
1 B T B B
2 T B T B
3 T B T T
4 B T B B
Quanh năm buôn bán ở mom sông
Nuôi đủ năm con với một chồng
Lặn lội thân cò khi quãng vắng
Eo sèo mặt nước buổi đò đông
Hay gần đây hơn:
Em ở thành Sơn chạy giặc về
Tôi từ chinh chiến cũng ra đi
Cách biệt bao ngày quê Bất Bạt
Chiều xanh không thấy bóng Ba Vì
Quang Dũng - Đôi Mắt Người Sơn Tây
Vần trắc
Câu số Vần
1 T B T B
2 B T B B
3 B T B T
4 T B T B
Lẳng lặng mà nghe nó chúc nhau:
Chúc nhau trăm tuổi bạc đầu râu
Phen này ông quyết đi buôn cối
Thiên hạ bao nhiêu đứa giã trầu
Hiện nay, thể thơ này được cải biên và nó chỉ còn là:
Câu số Vần
1 B T B
2 T B T
Ta về cúi mái đầu sương điểm
Nghe nặng từ tâm lượng đất trời
Cảm ơn hoa đã vì ta nở
Thế giới vui từ mỗi lẻ loi
Tô Thùy Yên - Ta về
Họa thơ thất ngôn (thể trường thiên) : Giữ chữ thứ 5 và thứ 7 , chữ thứ 6 trong câu phải khác. Các câu thứ 3, 7,11,15,19,23,27,31… không cần phải họa.
Bài xướng
MẠNG ẢO
Thế Phiệt
Mạng ảo mà ai cũng cứ mê
Mê rồi nghiện ngâp cứ phê phê
Đời thường vẫn sống như trong mộng
Nhắm mắt ra đi chẳng thiết về
Mạng ảo lên rồi chẳng xuống đâu
Ngày dài cho đến suốt đêm thâu
Một ngày không được mò lên mạng
Già trẻ như nhau ủ dột sầu
Mạng ảo thân tằm cứ nhả tơ
Mong chi bắt được chút tình hờ
Đưa về ấp ủ tâm hồn héo
Tỉnh dậy hay đâu một gã khờ
Mạng ảo người đời tưởng cõi tiên
Ngồi lỳ trước máy mấy giờ liền
Quên đi bổn phận, quên công việc
Mạng ảo gây ra lắm chuyện phiền
Mạng ảo nhưng mà vẫn cứ hay
Sân chơi bổ ích lại mê say
Thu gom trí tuệ trong nhân loại
Mạng ảo thiên đường cất cánh bay
Bài họa
CÓ PHẢI TẠI MẠNG
Minh Giang
Biết rằng mạng ảo cũng đam mê
Cứ giống trên mây cứ thấy phê
Ngây ngất phiêu hồn như cõi mộng
Đâu còn nghĩ ngợi chẳng mong về
Hồn đang bay bổng chẳng còn đâu
Bất kể đêm dài suốt mấy thâu
Nếu một ngày thôi mò tới mạng
Xem ra mặt mũi ủ ê sầu
Nào hay kiếp nhện cứ giăng tơ
Sột soạt mồi qua chút hững hờ
Hụt hẫng trong lòng tâm héo rũ
Đành cam chịu tiếng một kẻ khờ
Nhiều người mở mạng tưởng lên tiên
Đắm đuối say mê mấy tiếng liền
Trách nhiệm lơ là quên mọi việc
Thành ra mạng ảo lắm ưu phiền
Còn vài nhược điểm vẫn hay hay
Có rất nhiều điều học tới say
Trí tuệ là đây trong mỗi loại
Tinh hoa xin chớ cất đừng bay
Thơ tám chữ
Bài chi tiết: Thơ tám chữ
• Chữ cuối có vần trắc thì chữ thứ ba là vần trắc, chữ thứ năm và sáu là vần bằng
Vần
T B B T
• Chữ cuối có vần bằng thì chữ thứ ba là vần bằng, chữ thứ năm và sáu là vần trắc.
Vần
B T T B
Thể thơ này không có quy luật nhất định, có nghĩa là vần điệu tự do hơn. Thường thì trong câu ở cuối có tiếng trắc thì tiếng 3 trắc, tiếng 5 và 6 bằng; ở cuối có tiếng bằng thì tiếng 3 bằng, tiếng 5 và 6 trắc
Trong một câu, nên có sự cân bằng giữa số lượng các vần bằng và vần trắc ví dụ Bằng /Trắc = 3/5 hay ngược lại . Vần bằng trắc cũng nên xen kẽ đều đặn để câu thơ uyển chuyển nhịp nhàng . Gieo vần thì có nhiều cách, đệ có thể theo các cách tương tự như gieo vần thơ 7 chữ như sau :
1. Gieo vần ôm :
- Chữ cuối câu 1 vần với chữ cuối câu 4, cuối câu 2 vần với cuối câu 3 .
Ví dụ :
Ngươi ám ảnh hương thơm bằng ánh sáng
Ru màu êm, mà gọi thức lòng ngây
Trăng, nguồn sương làm ướt cả gió hây
Trăng, võng rượu khiến đêm mờ chếnh choáng
2. Gieo vần chéo :
Chữ cuối câu 1 vần với cuối câu 3, và/hoặc chữ cuối câu 2 vần với cuối câu 4
Ví dụ
Tạo hóa hỡi ! Hãy trả tôi về Chiêm Quốc !
Hãy đem tôi xa lánh cõi trần gian !
Muôn cảnh đời chỉ làm tôi chướng mắt !
Muôn vui tươi nhắc mãi vẻ điêu tàn
Tôi không muốn đất trời xoay chuyển nữa
Với tháng ngày biền biệt đuổi nhau trôi
Xuân đừng về ! Hè đừng gieo ánh lửa
Thu thôi sang ! Đông thôi lại não lòng tôi
3. Chữ cuối câu 1 vần với chữ 5 hay 6 câu 2 , chữ cuối câu 2 vần với chữ cuối câu 3 và vần với chữ 5 hay 6 câu 4
Ví dụ :
cõi thiên tiên kiều diễm ngàn ảo ảnh
điện nguy nga tỏa muôn ánh pha lê
thuyền Từ Thức bồng bềnh tới bến mê
rồi ngơ ngẩn khi trở về hiện thực
Chú ý : bằng vần với bằng, trắc vần với trắc . Bằng không bao giờ vần với trắc . Ví dụ : lồng không vần với lộng
Nếu làm thơ nhiều đoạn, chữ cuối câu 4 của đoạn trước luôn vần với chữ cuối câu 1 của đoạn sau
Câu đầu tiên của bài thơ thì có thể tự do mà làm, vì không phải theo khuôn khổ nào hết.
Câu hai và ba thì chữ cuối của câu hai và câu ba phải theo cùng vần là trắc trắc, hoặc bằng bằng, cứ cặp trắc lại đến cặp bằng cho đến hết bài thơ.
Câu cuối cùng cũng tương tự câu đầu. không cần phải vần với câu nào hết, nhưng nếu chữ cuối của câu cuối có thể vần với chữ cuối câu đầu thì sẽ hay hơn nữa.
Cách Làm Thơ Tám Chữ
Có ngươì hỏi cách làm thơ tám chữ
Xin trả lời dễ lắm chứ ai ơi
Nghĩ làm sao thì cứ viết nên lời
Vì vần điệu không bó như thơ khác
Cốt là nghe êm êm theo tiếng nhạc
Mỗi một vần chỉ phải một lần thôi
Hết hai câu lại được đổi âm rôì
Bằng bằng hết lại đến phiên trắc trắc
Cần âm điệu nghe sao đừng khúc mắc
Đừng cho 5,6 chữ một âm đều
Nên đổi thay bằng trắc thật là kêu
Không nhất thiết câu đầu tiên phải trắc
Vần thứ nhất câu 2 & 3 bắt cặp
Rôì 4 & 5, 6 & 7 tiếp tục đi
Câu cuôí cùng cũng chẳng bó buộc gì
Vì chấm dứt mà không cần vần tiếp
Thơ có hay còn nhờ ngôn ngữ đẹp
Như bài này con cóc phải cười thôi
Viết lông bông đùa một chút cho vui
Để cho biết đó là thơ tám chữ
À quên chứ, vần bằng còn hai thứ
Hoặc dấu huyền hay không dấu đó nghe
Trong hai câu liên tiếp phải đổi bè
Huyền câu trước thì câu sau không dấu .

Họa thơ tám chữ tương tự họa thơ lục bát
Bài xướng
NHẶT
Phong Lan
Ta thẫn thờ nhặt từng tia nắng hạ
Thu chưa về sao chiếc lá buồn chao
Biết mai rồi mùa cũng sẽ gầy hao
Ta giữ nắng, xanh xao, mong còn hạ
Ta đi nhặt niềm vui, sao khó quá
Mà buồn ôi, giăng kín cả đường về
Gót chân mềm qua bao nỗi nhiêu khê
Chông chên sỏi…bước lê…trong dè dặt
Thương mưa hạ, loanh quanh ta đi nhặt
Từng giọt sầu, đem giấu chặt vào tim
Đừng để rơi trong một thoáng yếu mềm
Rồi đọng lại êm đềm bên cánh phượng
Ta đi nhặt nữa đời, ta cứ tưởng…
Dưới chân là con đường gấm đầy hoa
Nửa đời còn bám víu…nỗi xót xa
Kỷ niệm như rêu…giẫm vào…ta trượt ngã

Bài họa
THƯƠNG HẠ
Minh Giang
Sao ngơ ngẩn đếm từng tia nắng hạ
Rồi mơ màng ngắm tán lá nghiêng chao
Tâm hồn ta như sóng nhạc dâng trào
Mỗi cung bậc phổ vào mong nhớ Hạ
Bạn cứ bảo rằng ta sao lạ quá
Có gì vui quên hết cả lối về
Dẫu cuộc đời còn lắm nỗi nhiêu khê
Vẫn cất tiếng đam mê trong dìu dặt
Hòa nhịp với câu ca ta khoan nhặt
Từng giọt đàn như dính chặt trong tim
Cứ rung lên từng nhịp sợi dây mềm
Như tiếng gió nhẹ êm bên tán phượng
Ta đã sống nửa đời ta mộng tưởng
Trong lụa là trong nhung gấm phồn hoa
Nửa đời chưa nếm trải nỗi xót xa*
Chớ mềm yếu kẻo rồi ta gục ngã
(xót xa là tử vận, giữ nguyên)