Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông
Thôi Hộ, một danh sĩ đời nhà Đường (618-907), nhân dự hội Đạp Thanh đến Đào Hoa
Trang, gõ cửa một nhà xin nước uống. Một thiếu nữ đứng thập thò bên cửa đưa
nước cho chàng. Nàng đẹp, duyên dáng, e lệ. Chàng đưa tay tiếp lấy bát nước.
Đôi tay trai gái chạm nhau. Nàng ngượng ngùng, cúi mặt xuống. Đôi má hây hây đỏ
như đóa hoa đào. Chàng rụt rè, ngượng nghịu, đoạn từ giã đi.
Nhưng rồi đèn sách và mộng công
hầu không xóa mờ hình bóng của giai nhân. Đào Hoa Trang vẫn gợi lên một hình
ảnh đầm ấm trong trí não, khiến lòng chàng nho sinh chan chứa biết bao tình cảm
mặn nồng…
Rồi năm sau, ngày hội du xuân đến. Thôi Hộ tìm đến Đào Hoa Trang. Cảnh cũ còn
đó, nhưng con người xưa vắng bóng. Cửa đóng then cài. Chỉ có ngàn hoa đào rực
rỡ phe phẩy theo gió xuân như mỉm cười, chào đón khách du xuân.
Ngẩn ngơ, thờ thẫn trước cảnh cũ quạnh hiu, Thôi Hộ ngậm ngùi:
- Hay là nàng đã về nhà chồng!
Từng bước một, chàng quay bước trở ra. Lòng cảm xúc vô hạn, rồi muốn ghi lại mấy
dòng tâm tư của mình, chàng thảo mấy câu thơ trên cửa cổng: [/b][/b]
Khứ niên kim nhật thử môn trung
Nhân diện đào hoa tương ánh hồng
Nhân diện bất tri hà xứ khứ
Đào hoa y cựu tiếu đông phong
(Năm ngoái, ngày này ở trong cánh cửa này
Mặt người và hoa đào cùng chiếu ánh hồng cho nhau
Mặt người không biết đã đi đâu rồi
Hoa đào như xưa còn cười với gió đông
Chiều đến, nàng thiếu nữ họ Đào cùng thân phụ đi viếng người thân trở về. Nàng theo sau cha, chợt nhìn lên cổng thấy bốn câu thơ, nét chữ tinh
xảo, ý thơ dồi dào, nàng hiểu rõ tâm tình của khách du xuân năm ngoái. Nàng
buồn bã thở dài, hối tiếc duyên vừa gặp gỡ lại khéo bẽ bàng.
Rồi ngày này sang ngày khác, nàng thiếu nữ họ Đào vẫn tựa mình bên cửa cổng,
mong đợi và hy vọng người khách hào hoa phong nhã xin nước năm xưa. Nhưng ngày
lại ngày qua, mấy lần bóng chiều xuống, bóng người xưa chẳng thấy mà chỉ thấy
vài cánh chim chiều bạt gió, lẻ loi từ ngàn phương kêu bạn đổ về bằng một giọng
não nùng…
Nàng âm thầm gạt lệ. Nhưng lệ vẫn trào lên khóe mắt, đẫm lên đôi má. Rồi đông
qua xuân đến, hè lại thu sang, lá rơi rụng bay lả tả phủ đầy thềm. Trời thu hiu
hắt. Cảnh sắc thu thêm giục khách sầu đau. Rồi mỗi khi xuân về, ánh thiều quang
ấm áp, ủ ấp trên ngàn cây nội cỏ càng gợi lại nỗi nhớ nhung hình ảnh của ai làm
dằng dặc cõi tâm tư.
Nàng cảm thấy đời hoàn toàn tuyệt vọng. Rồi từ ấy nàng bỏ ăn bỏ ngủ, thân hình
tiều tụy, dung nhan võ vàng. Thân phụ ngày đêm lo lắng, tìm thầy thuốc. Nhưng
nào biết đâu: “Nhược hữu lương y viên tuyệt mạng, tùng lai vô dược liệu tương
tư” (Có thầy giỏi cứu được sự sống cho người, chớ không có thuốc chữa bệnh
tương tư).
Biết không sống được, nàng đành thuật lại tâm sự của mình cho cha già nghe và
xin tha tội bất hiếu. Người cha xúc động đau khổ cho số phần đen bạc của đứa con
gái duy nhât của mình. Nhìn thấy đứa con nằm thiêm thiếp trên giường như chờ
đợi tử thần, ông lão thương con nóng lòng, đâm liều chạy tìm người đã đề thơ
trên cổng. Nhưng hạc nội mây ngàn tìm đâu cho thấy.
Người cha đau khổ ấy bối rối, cứ chạy ra chạy vào, lòng mang một mong mỏi yếu đuối.
Trong giờ phút cuối cùng may được gặp chàng trẻ tuổi xa lạ đã gây sóng gió bão
tố trong gia đình ôngmà giờ phút
này, ông cho là vị cứu tinh của gia đình, nên ông lại chạy kiếm nữa…
Vừa ra khỏi cổng, bỗng chạm phải một người. Ông ngửng mặt nhìn. Đó là một thư
sinh tuấn tú. Thấy ông, mặt mày giàn giụa nước mắt, cử chỉ hốt hoảng, chàng thư
sinh thăm hỏi. Ông vừa bươn bả đi vừa kể lể. Nhưng kể chưa dứt câu chuyện,
chàng thư sinh bỗng ôm mặt khóc. Ông lão lấy làm ngạc nhiên, chưa kịp hỏi thì
chàng thư sinh nói:
- Tôi là Thôi Hộ, người đã đề bài thơ trên cổng…
Chàng chưa dứt lời, ông đã mừng rú lên rồi lôi sền sệt chàng vào nhà, đưa thẳng
đến phòng. Nhưng nàng thiếu nữ cũng vừa trút hơi thở cuối cùng.
Nhìn nàng thiếu nữ nặng tình yêu đã vì chàng mà vóc liễu tiều tụy, dung nhan võ
vàng, chết một cách thảm thiết, chàng cảm động quá, quỳ bên giường, cầm lấy tay
nàng. Chàng úp mặt vào mặt nàng, khóc nức nở!
Lạ thay, nước mắt của chàng rỏ xuống mặt nàng thiếu nữ họ Đào, thì nàng bỗng từ
từ mở mắt ra đăm đăm nhìn chàng, trên môi điểm một nụ cười tươi thắm. Nàng đã
sống lại. Ông già họ Đào mừng rỡ. Chàng thư sinh họ Thôi vui mừng.”
Nguyễn Du trong hồi Kim Trọng sau “muôn dặm phù
tang” trở lại thăm vườn Thúy nhưng “nhìn xem phong cảnh nay đà khác xưa” đã
viết:
“Đầy vườn cỏ mọc lau thưa
Song trăng quạnh quẽ, vách mưa rã rời
Trước sau nào thấy bóng người
Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông”
(Câu 2745 – 2748)
Tất cả đã đổi thay nhưng chỉ có một vật không đổi, đó là cây hoa đào nhưng Hoa đào trong thơ Thôi Hộ gợi nhớ về quá khứ, còn hoa đào trong thơ Nguyễn Du chính là sự hiện diện của quá khứ, của kỷ niệm. Ai cũng khen cụ Nguyễn Du viết hay hơn sâu sắc hơn dựa trên tứ thơ trên của Thôi Hộ.
_________________
Trăm năm trong cõi người ta,
Mua vui cũng được một vài trống canh.