CẦN MỘT BÀI THƠ MỪNG THỌ - BIẾT NHỜ CẬY AI

Có lẽ tôi phải cầu đến bác Giang, bác Cộng.
Tôi có ông bác xuân nay (ngày 10-2 Nhâm Thìn) mừng thọ Bát tuần. Hai ông bà cùng mừng thọ một lần.
Ông bác vốn dòng nho gia, lại theo Tây học nên thông kim bác cổ lắm. Ngày nhỏ tôi cũng được chăm chút chữ nghĩa nhưng chẳng tiếp thu được bao nhiêu.
Bác tôi vốn thích câu đối và thơ Đường luật.
Lần này mừng thọ hai bác, tôi địng bụng làm một bài Đường luật tặng bác.
Khổ quá, bác tôi khó chữ nghĩa lắm, lơ mơ là ăn đòn liền nên tôi ngại lắm, ngại lắm chứ không phải ngại vừa. Mà không có thơ, không có đối ắt không xong.
Mấy đêm liền tôi lên mạng đọc thơ mừng thọ, câu đối, lại đọc nhiều sách của các bậc tiền bối nhưng không hợp cảnh, hợp tình...
Bác tôi, sinh năm Quý Dậu (1933), dáng phong lưu phú quý, nho nhã ít ai bì...
Bác gái sinh năm Giáp Tuất (1934), hiền lành chất phác đáng lẽ sang năm mới mừng thọ nhưng theo bác trai mà mừng thọ năm nay cho vui.
Hai bác sống với nhau 20 năm, cùng thọ 80 tuổi, sống rất hạnh phúc có đến 9 người con đều phương trưởng, cháu có vài ba chục, chắt có đến bốn mấy năm chục người.
Hồi bác thọ 70 tôi cũng tặng bác một bài.
Nay bác thọ 80 tôi bí lắm.
Đêm qua tôi viết được rằng:

Song thọ an vinh tuổi bát tuần
Xuân này vui hẳn mấy lần xuân.
Phong lưu được vẻ tăng giai lão
Cội phúc sum bề tích đức tâm.

Đến đây thì tôi tắc tị, tôi muốn viết một thiên luật Đường thế mà...
Đáng lẽ câu 3, 4 chỉ là câu thực mà lại như câu câu luận.
Tứ tuyệt không xong, bát cú không ổn.
Tôi không viết được thì còn gì là tôi, là cháu của bác nữa.
Tôi biết nhờ cậy ai, bác Giang, bác Cộng đậu rồi? Có nghe tôi đang kêu gọi giúp đỡ không?

Thân ái chào bác Phan Quoc Su

Trưa nay mới lên mạng được vì từ sáng đến giờ bận quá. Thấy bác muốn làm thơ tặng hai bác của mình tôi không ngủ buổi trưa nay để giúp bác đây. Tôi cũng dùng hầu hết là âm Hán- Việt để làm bài thơ đường luật này, hy vọng hai cụ không chê

Thân ái chào bác

haminhgiang đã viết:

Thân ái chào bác Phan Quoc Su

Trưa nay mới lên mạng được vì từ sáng đến giờ bận quá. Thấy bác muốn làm thơ tặng hai bác của mình tôi không ngủ buổi trưa nay để giúp bác đây. Tôi cũng dùng hầu hết là âm Hán- Việt để làm bài thơ đường luật này, hy vọng hai cụ không chê

MỪNG THỌ
Song thọ an vinh tuổi bát tuần
Toàn gia tề tựu chúc song thân
Bách niên giai lão song hành hưởng
Tạo phúc tử, tôn mãn mãn phần
Trên kính, dưới nhường luôn thuận thảo
Đối nhân, xử thế vẹn muôn dân
Phong lưu được vẻ tăng giai lão
Cội phúc sum bề tích đức tâm

Thân ái chào bác

---
Vâng, cám ơn bác nhiều.
Về ý, tôi cũng đồng ý với bác Giang, chắc bác tôi cũng đồng ý
Nhưng tôi biểu ông bác tôi lắm, bác tôi không chịu bài thơ trên về câu chữ và luật đối của thơ Đường. Bài thơ trên của tôi đã viết thì thiếu, tẻ nhạt, què cụt, gượng gạo, ... Bài bác Giang viết thêm thì lúng túng câu chữ, lặp ý, lặp từ.
Hôm nay 25.01.Nhâm thìn, chỉ hơn 10 ngày nữa không biết tôi viết kịp lại còn đem in thêu nữa.
Nếu ko làm được khó có cơ hội thêm lần chúc thọ bác tôi.
Lại cầu bác Giang góp sức giúp tôi.
Thân mến chào bác
---
Tb: Mới đây tôi có điện thoại cho thầy Giảng nhờ tư vấn về từ Hán Việt, tạo câu.

Cách đây đúng 10 năm, cũng bác tôi đây mừng thọ Thất Tuần, tôi cũng viết bài mừng thọ bác. Thơ rằng:

Mừng bác xuân này tuổi bảy mươi
Tân niên khai bút họa thay lời.
Trời xuân tỏa ngát say hương sắc
Cội phúc sum bề trổ nét tươi
Rất mực phong lưu nhờ nết đất
Dung quang mẫn trí độ ơn trời
Đã nên phú quý danh thơm nức
Mừng bác xuân này tuổi bảy mươi

Xem xong bác chỉ cười, tôi biết bác chưa đồng ý.
Đến 4, 5 năm sau khi về thăm bác, dở lại bài trên bác bảo câu 5 và câu 6 chưa chuẩn rất mực phong lưu không thể đối với dung quang mẫn trí.
rất mực/ phong lưu ~ phó từ/ tính từ;
dung quang/ mẫn trí ~ danh từ/ tính từ
Nghe vậy tôi liền sửa lại
Giá thế phong lưu nhờ nết đất
Dung quang mẫn trí độ ơn trời
Bác bảo chỉ tạm ổn về ngữ pháp và luật đối thôi. Rồi bác vận Kiều:
Văn chương nết đất, thông minh tính trời
Đó là câu chuyện về bác cháu tôi.
---
---

Rất cám ơn vì đã cảm phiền bác.
Không được đâu, giá nào cũng ko được.
Tôi chết chắc.
Tôi đang cầu cứu thầy Giảng.
Bác Cộng có giúp cũng ko giúp được gì.
Tội nghiệp tôi quá.
Còn 14 ngày nữa....

Tôi biết thơ Đường Luật là do bác tôi đây là ông Phan Văn Loát, và do em của ông nội tôi ở Sài Gòn là cụ Phan Chính Đán dạy. Biết chữ Hán là học thầy Vũ Văn Giảng.
Rất may mới đây gặp thầy Giảng, may nữa thầy lại biết bác tôi, ông tôi. Tôi đọc bài mừng thọ bát tuần (nói trên) cho thầy nghe. Thầy bảo cũng được, thầy chỉ sửa câu đầu bằng Song thọ an huy, thọ bát tuần, không nên viết thất ngôn bát cú Đường luật mà nên viết tứ tuyệt là hơn. Thầy khuyên tôi lấy undo lại bài đầu và hiệu chỉnh chút ít.
Thế mà tôi cứ băn khoăn...

Nói nhỏ với bác Trần Quang (cũng nói lén bác Hà Minh Giang),
tôi thông cảm với bác nhiều bác đang bí thơ thật đấy nên bác phải cầu. Cầu thì
cầu chú cầu thơ như học trò đòi phụ huynh làm bài hộ là không được đâu nhé. Thơ
là tâm trạng, thơ mừng thọ là tiếng nói của tấm lòng của cháu đối với bác.
Có nên chăng bác tự làm, đọc xem mọi người biết thơ, biết chữ nghĩa, tu chỉnh
cho bác một vài từ thì được.
Bác cũng khó, ông bác của bác lại khó hơn thì bác hãy cố gắng, thật cố gắng vắt
óc xem sao.
Văn chương chữ nghĩa mừng thọ, in cờ trưng lên, lại đọc giữa bàn dân thiên hạ
chứ đâu phải chuyện đùa. Văn thơ này còn lưu trữ - tức phải có tầm - chứ nôm na
khó coi.
Nếu tôi là người khác tôi xin thề không giúp bác đâu nhé.
Chúc bác thành công, chỉ còn 14 ngày nữa thôi...

Cảm thông với bác Trần Quang,
Viết thơ không nổi biết làm sao đây.
Cầu người nọ, cậy người này
Minh Giang, Văn Cộng là tay không vừa.
Thế mà bác vẫn còn chưa...
---

Cả tuần nay đêm nào tôi cũng dở nhiều sách nào là Truyện Kiều, Lục Vân Tiên, Việt Nam thi văn hợp tuyển, Hiếu Kinh, Từ điển Hán Việt, ... nhưng không viết nổi bài thơ mừng thọ bác.
Tôi lại điện thoại cho một vài người nữa là nhà báo Vũ Quỳnh (anh rể tôi), nhà văn Đức Nam (anh họ tôi) để gà bài, mong trợ giúp nhưng ai cũng xí xóa qua loa như không đếm xỉa gì.
Tôi lại mới điện thoại cho cha tôi, ông hỏi: "Con đã viết xong bài mừng thọ bác chưa". Cha tôi sinh năm Bính Tý 1936 kém bác tôi 3 tuổi nhưng yếu hơn, đang đau lắm - Ông bị bệnh viêm đa khớp ít đi lại chừng 3 năm nay.
Cha tôi giáo viên Toán Lý lại sính văn chương. Ông thuộc nhiều thơ và thuộc nhất là Kiều. Ông viết nhiều nhưng không hay nên bị bác tôi chê hoài. Ông hay viết thơ chúc thọ, ai thọ lục tuần ông viết 60 câu, thọ thất tuần thì viết 70 câu, thọ bát tuần ông viết 80 câu, ai thọ cỡ nào ông viết cỡ đó, không lần nào giống lần nào. Cha tôi đa hệ, đám ma, đám cưới, mừng thọ là cha tôi kham hết. Đang nằm liệt trên giường, mắt thì đục thủy tinh thể ko thấy gì mà cứ đòi làm thơ thì rõ khổ (!)
Anh ruột tôi - giáo viên Cử nhân Văn chương can cha tôi lắm. Cha tôi và anh tôi bất đồng quan điểm văn chương. Mới đây điện thoại cho tôi anh tôi bảo: "Này chú, chú bảo ông già đừng có làm thi phú, câu đối gì hết, chỉ phiền con cháu thôi. Bác cũng chẳng thích thơ ông nhà mình đâu. Ông viết dở ẹc".
Nói với tôi thì vậy nhưng anh tôi cứ bắt buộc phải chiều cha tôi, làm thư ký ghi ghi, chép chép, dập xóa biết bao nhiêu lần khiến anh rất khó chịu.
Lúc ko có anh tôi, cha tôi kêu đứa cháu nội gái - cũng là giáo viên Cử nhân Văn chương ra làm thư ký nhưng nó trốn dữ lắm.
Cha tôi thích nói chuyện với tôi. Đúng ra tôi thích nghe cha tôi kể chuyện, đọc thơ của nhà thơ và các điển tích.
Bác tôi lại hợp với anh ruột tôi. Anh tôi tổ chức giỏi, nhất là lễ tân, thực tế cả về Văn chương và chuẩn xác của người có nghề. Lần mừng thọ bát tuần bác tôi lần này, bác giao anh tôi đảm hết.
Anh tôi không khuyến khích tôi viết thơ (vì thơ tôi cũng dở ẹc - hay kẻ ngoại đạo định qua mặt - dám múa rìu qua mắt thợ). Anh dặn thêm nếu có viết thì viết tứ tuyệt thôi - hay thì duyệt, dở thì thôi luôn.
Biết đâu thơ tôi và thơ cha tôi bị quăng sọt rác không chừng.
Ấy vậy mà tôi vẫn muốn làm thơ, chỉ để mừng thọ riêng bác mà thôi.
...

Cám ơn các bác H.Giang, bác V.Cộng, anh PĐ.Nam, thầy V.Giảng đã giúp tôi làm bài thơ mừng thọ bác tôi tuổi bát tuần.
Nhờ có phao của mọi người mà cuối cùng tôi đã làm trọn bài thơ

MỪNG THỌ BÁT TUẦN
Kính mừng hai bác Phan Văn Loát

Mừng thọ an vinh, thọ bát tuần
Một nhà hiển phúc, kính song thân
Tân niên khởi sắc gia gia thịnh.
Khánh tiết an hòa lão lão xuân.
Hạnh phúc thắm nồng tròn sáu chục;
Trân cam cộng hưởng vẹn muôn phần.
Cầu hai mươi nữa lên trăm tuổi,
Đại tộc huy hoàng rước quý nhân.
---
Tôi đã đọc qua cho anh tôi là Phan Quốc Nghị duyệt, có vẻ anh cũng tạm đồng ý. Tôi cũng xin phép được nhờ anh hiệu chỉnh lần cuối.
Giờ tôi đã thở phào, người nhẹ nhõm hẳn lên.
---

Chào bác Trần Quang

Trước tiên xin mừng bác đã làm trọn bài thơ hợp ý mình.

Hôm nay tôi cũng có cô bé nhờ làm bài thơ tặng sinh nhật bạn nhưng tôi yêu cầu cung cấp một vài dữ liệu về tuổi tác, tính tình, sở thích mới có nội dung để sáng tác thì cô bé quên.

Cũng giống như câu đối ngoài tài năng thiên phú phải có vốn sống và vốn từ đủ dùng thì mới có thể linh hoạt đối đáp được. Cực giỏi như trang nguyên Lương Thế Vinh (còn gọi trạng lường- vì ông còn là nhà toán học kiệt xuất của nước ta) thì mới đối lại được vế câu đối của vua Lê Thánh Tông. Đó là nhân một lần vua Lê Thánh Tông cùng các quan có lễ tiệc và một nhà sư đang tụng kinh gõ mõ thì làm rơi cái dùi gõ xuống bèn đưa mắt ra hiệu cho chú tiểu nhặt lên nhưng một vị quan đại thần đã nhanh tay nhặt giúp. Vua lê bèn nghĩ ra câu đối:

"Đường thượng tụng kinh sư sử sứ" (Trên bục tụng kinh nhà sư sai khiến được quan) và giục mọi người đối nhưng biết bao đại quan tài giỏi đành chịu thua, vua Lê quay sang giục đích danh trạng nguyên Lương Thế Vinh đối. Trong khi trạng Lường (Lương Thế Vinh) vẫn bình yên uống rượu thì vợ quan trạng đến để dìu chồng về (Ông đã sai người mời bà đến), quan Trạng xin phép cáo từ thì Vua Lê Thánh Tông nói:

- " Sao, khanh có đối được hay không thì nói đi chứ" nhưng quan trạng chỉ gãi tai đáp là đã đối rồi> Nói đến mấy lần khiến nhà vua và các quan đại thần kah1c ngạc nhiên hỏi vế đối thế nào thì quan trạng mới nói

- "Đình tiền túy tửu phụ phù phu" (Trước sân say ru7o5u vợ dìu chồng- thực ra chữ phù là phò trợ, là giúp mới sát nghĩa). Khi đó nhà vua và mọi người mới phục.

Lại nói trạng nguyên Mạc Đĩng Chi (ông là người làng Lũng Động-Chí Linh- Hải Dương, nay là Lũng Động- Nam sách - Hải Dương, thi đỗ trạng nguyên khoa thái học sinh năm giáp thìn- 1304 niên hiệu Hưng Long 12 đời vua Trần Anh Tông). Năm 1308 Nguyên Vũ Tông của nhà Nguyên lên ngôi, ông được vua Trần cử làm sứ giả sang Yên Kinh để chúc mừng nhưng tới ải Nam Quan bị chậm một ngày nên viên quan trấn giữ ải không chịu mở cổng mà ném xuống câu đối cực khó:

-"Quá quan trì, quan quan bế, nguyện quá khách quá quan" (Qua cửa quan chậm, cửa quan đóng, mời khách qua đường qua cửa quan"

Thật khó mà trả lời thẳng vào câu đối mà Mạc Đĩnh Chi phải trả lời bằng vế đối:

-"Xuất đối dị, đối đối nan, thỉnh tiên sinh tiên đối" (Ra câu đối thì dễ, đối lại câu đối mới khó, mời tiên sinh đối trước". Viên quan trấn ải cũng ngọng nên phải mở cổng thành cho trạng nguyên của ta đi.

Như vậy nhiều câu đối phải dựa vào thực tế mới nảy sinh ra vế đối (giống như nhà bác học Niu Tơn người Anh ngồi dưới gốc táo thấy táo rơi mới phát sinh ra định luật vạn vật hấp dẫn). Nay tôi có câu đối này cho bác Trần Quang mà ngày xưa một ông bện binh ở một đơn vị quân y đối khiến cho biết bao nhiêu người bó tay:

-Dang lên rừng lấy nứa (ở đơn vị đó có một chiến sĩ tên là Dang ngày ngày vẫn lên rừng lấy nứa về làm lạt và dát giường cũng như nhóm lửa)

Cũng may mắn sau đó một anh bạn tôi có câu đối rất chỉnh (cũng nhờ thực tế nhưng các bác đối trước cho vui, sau đó tôi cho đăng câu đối của bạn tôi nhé)

Đáng lẽ chủ đề CẦN MỘT BÀI THƠ MỪNG THỌ... nên chấm dứt ở đây chứ không nên lan man chuyện nay qua chuyện khác thành ra mất cái cốt của chủ đề.
Tuy nhiên, nhân vì nói thơ liên quan đến đối tôi xin phép nói thêm một lần
Câu đối bác Giang nói trên, nếu chỉ vì cái sự việc + hành động tạo nên vế đối là
Đường thượng tụng kinh, sư sử sứ
Còn vế đối của nó là:
Đình tiền túy tửu, phụ phù phu
Thực tình cai hay của cặp đối trên không phải ở mênh đề 1: Đường thượng tụng kinh đối với Đình tiền túy tửu - Đó chỉ chuyện bình thường - Đối thế ai mà chả đối được.
Hay ở mệnh đề 2 của câu: sư sử sứ được đối với phụ phù phu - Đối thì hẳn là đối rồi nhưng cái hay - hay thiệt là hay là cái âm nó đối với nhau, cái yếu tố phụ âm s + nguyên âm ư cũng đối với phụ âm ph + nguyên âm u. Cái thanh tất nhiên phải đối xin miễn bàn - Để chỉ hành động sư (thầy chùa) mà sử (sai) được (sứ) quan sứ ~ người vợ (phụ) dìu (phù) chồng (phu).
Rằng hay đích thực rằng hay.
---
Còn câu đối:
Quá quan trì, quan quan bế, thỉnh quá khách quá quan ~ Xuất đối dị, đối đối nan, thỉnh tiên sinh tiên đối.
Thực ra câu đối không chuẩn ở cách dùng từ lặp: nếu chữ quá câu đầu dùng tần suất 3 lần theo thứ tự 1, 8, 10, mà chữ tiên ở câu vế đối là 8, 10 - chữ ấy thiếu ở vị trí 1 - nó chỉ xuất hiện với tần suất 2 lần.
Chữ xuất ở đây rất lạc lõng không ăn nhằm vào đâu cả.
Chữ khác không có vấn đề - OK.
Tôi e chuyện kể ở đâu gán vào Mạc Đĩnh Chi (Tuy nhiên tôi cũng đọc sách nói vậy), chứ Mạc Đĩnh Chi không đối vậy.
---
Kế tiếp câu
Dang lên rừng lấy nứa nói về anh (bộ đội) tên Dang lên rừng (là nơi Dang mọc) lấy (động từ) nứa (danh từ chỉ cây cùng họ với Dang cũng mọc ở rừng)
Đố kiểu ấy thì hơi bị nhiều đấy:
Hổ/ Thỏ xuống núi tìm mèo;
Thiết đến xưởng mua gang;
Vịt xuống vũng vờ ngan;
Ốc xuống biển mò cua;
Ghe cập bến va tàu;
Bò xuống bãi tìm trâu;
...

---
THE END

Tranquang đã viết:

Cám ơn các bác H.Giang, bác V.Cộng, anh PĐ.Nam, thầy V.Giảng đã giúp tôi làm bài thơ mừng thọ bác tôi tuổi bát tuần.
Nhờ có phao của mọi người mà cuối cùng tôi đã làm trọn bài thơ

MỪNG THỌ BÁT TUẦN
Kính mừng hai bác Phan Văn Loát

Mừng thọ an vinh, thọ bát tuần
Một nhà hiển phúc, kính song thân
Tân niên khởi sắc gia gia thịnh.
Khánh tiết an hòa lão lão xuân.
Hạnh phúc thắm nồng tròn sáu chục;
Trân cam cộng hưởng vẹn muôn phần.
Cầu hai mươi nữa lên trăm tuổi,
Đại tộc huy hoàng rước quý nhân.
---
Tôi đã đọc qua cho anh tôi là Phan Quốc Nghị duyệt, có vẻ anh cũng tạm đồng ý. Tôi cũng xin phép được nhờ anh hiệu chỉnh lần cuối.
Giờ tôi đã thở phào, người nhẹ nhõm hẳn lên.
---

Cha tôi ốm nằm liệt cả tuần nay. Mới đây tôi có điện thoại cho ông. Cha tôi hỏi có gì mừng bác chưa. Tôi nói thật có một chút tiền nhỏ và một bài thơ như trên.
Cha tôi chê thơ tôi lắm, cần phải sửa nữa chứ đọc lên người ta cười cho. Cái bị chê nhiều nhất là lặp ý, lặp từ, những chữ Hán Việt dùng ghép tùy tiện. Hai câu luận không rõ ràng, chuyển ý không khéo.
---

Anh Nghị tôi cũng chê 02 câu:
1- Khánh tiết an hòa lão lão xuân
nên sửa là Khánh hạ an hòa lão lão xuân. anh tôi bảo Khánh tiết là quá.
2 - Đại tộc huy hoàng rước quý nhân cũng là quá. Khác với tính cách khiêm nhường của bác tôi. Vậy nên sửa là: Cả tộc tưng bừng rước đức nhân.
3- Để đúng thực tế hai bác tôi sống với nhau hơn 60 năm. Vậy câu 5 cũng sửa lại là Hạnh phúc thắm nồng hơn sáu chục.
Vậy đến giờ bài thơ trên đã được hiệu chỉnh là:

Mừng thọ an vinh, thọ bát tuần
Một nhà hiển phúc, kính song thân
Tân niên khởi sắc gia gia thịnh.
Khánh hạ an hòa lão lão xuân.
Hạnh phúc thắm nồng hơn sáu chục;
Trân cam cộng hưởng vẹn muôn phần.
Cầu hai mươi nữa lên trăm tuổi,
Cả tộc tưng bừng rước đức nhân.

Không biết lần sửa này có phải lần cuối không. Thế mới biết rằng làm thơ khó lắm - Thơ Đường Luật lại càng khó muôn phần.
Tôi bảo anh tôi nếu thấy không ưng thì bỏ hẳn, chẳng có gì phải lăn tăn. Tôi biết thơ mình cũng thuộc hạng ruồi...
---