ĐI TÌM TÁC GIẢ T.T.KH

Tiêu đề: ĐI TÌM TÁC GIẢ T.T.KH Wed Jul 27, 2011 1:46 pm

T.T.Kh là một câu chuyện chưa từng có trong lịch sử văn chương. Đó là câu chuyện về một thi sĩ bí ẩn bỗng nhiên tung lên thi đàn mấy bài thơ tình tuyệt tác làm ngẩn ngơ độc giả rồi lặng lẽ biến mất trong cái bàng hoàng sửng sốt của người yêu thơ. Bảy mươi năm đã trôi qua kể từ ngày xảy ra câu chuyện kỳ lạ ấy. Rất nhiều người đã tìm cách vén lên bức màn bí ẩn của câu chuyện nhưng hầu như chưa ai làm thỏa mãn độc giả. Còn người yêu thơ vẫn luôn khát khao được biết sự thật: T.T.Kh là ai và đã vì ai mà sáng tác nên những áng thơ tình đặc sắc đó?

Có một số nhân vật được các nhà sưu tầm đưa ra để giả định rằng đó là T.T.Kh. Nam giới có, phụ nữ có. Trong số những "nghi can" có hai nhà thơ nổi tiếng là Thâm Tâm và Nguyễn Bính. Độc giả tưởng như đã lần ra được tung tích của con người kỳ lạ này nhưng sự thực không phải như vậy. Bởi tất cả những thông tin đưa ra đều do lời người khác kể lại. Còn bản thân những người như Thâm Tâm, Nguyễn Bính chưa bao giờ có phát biểu chính thức nhận mình là T.T.Kh. Vì thế, tuy người kể cũng là người có uy tín trong làng văn làng báo nhưng độc giả vẫn thấy mơ hồ khó tin. Việc tìm kiếm con người thật của T.T.Kh thành ra vẫn rơi vào vòng lẩn quẩn trong bao nhiêu năm qua, khiến câu chuyện thêm nhuốm màu huyền thoại. Bằng cách phân tích các hình ảnh, biểu tượng, tình tiết văn học, thói quen sử dụng ngôn ngữ trong thơ, trong truyện ngắn..., tác giả Trần Đình Thu đưa ra một cách làm mới: so sánh đối chiếu với những người được cho là T.T.Kh lâu nay để nhận xét xem ai là người phù hợp nhất. Đó là cách làm khá đặc biệt so với những nhà sưu tầm khác trước đây chỉ hoàn toàn dựa vào lời kể của nhân chứng. Vì thế, Thanh Niên xin giới thiệu loạt bài viết trích từ bản thảo cuốn sách Giải mã nghi án văn học T.T.Kh chưa xuất bản của tác giả để bạn đọc tham khảo.Có thể nhiều bạn đọc đã biết, đã thuộc làu thơ T.T.Kh nhưng vẫn có một số người khác chưa nắm rõ câu chuyện như thế nào. Vì thế, trước khi bước vào phân tích lý giải, chúng
tôi xin dẫn lại toàn bộ câu chuyện này một cách có hệ thống. Câu chuyện
T.T.Kh bắt đầu vào tháng 7/1937, khi tuần báo Tiểu thuyết thứ bảy đăng
một truyện ngắn mang tên Hoa ti gôn của nhà văn Thanh Châu. Nội dung
truyện ngắn được tóm tắt như sau: Có một họa sĩ nghèo mới ra trường.
Trong một lần đi tìm cảnh vẽ, chàng đã gặp một thiếu nữ đang hái hoa ti
gôn trong vườn. Từ đó, chàng đâm ra mê người đẹp, luôn đạp xe vào làng
để ngắm trộm nàng hái hoa. Năm tháng qua đi, chàng họa sĩ trở nên nổi tiếng. Tranh vẽ của chàng bán được giá rất cao. Họa sĩ trở nên giàu có.
Một mùa đông, chàng đi vẽ ở một vùng nọ. Trong một bữa tiệc chiêu đãi, họa sĩ trông thấy một thiếu phụ. Chàng ngờ ngợ như đã từng gặp người này ở đâu. Cuối cùng nhớ ra, nàng chính là cô gái hái hoa ngày ấy. Trong khi khiêu vũ với nàng, chàng nhắc lại chuyện cũ. Nàng vô cùng ngạc nhiên.Nàng kể chuyện cuộc đời mình cho chàng nghe. Nàng lấy một người chồng môn đăng hộ đối nhưng cuộc hôn nhân quá tẻ nhạt. Từ đó, nàng hay lui tới chỗ họa sĩ trọ để chơi và để chàng vẽ cho một bức chân dung.
Chuyện gì đến đã đến. Một buổi sáng, hai người đi chơi ở một ngôi chùa trên đỉnh núi, chàng đã tỏ nỗi lòng mình. Nàng đáp lại tình yêu của chàng.Chàng bàn với nàng trốn đi Nhật để chung sống với nhau. Nàng nhận lời. Chàng về Hà Nội, sắp đặt xong mọi việc thì nhận được thư nàng vào giờ chót. Nàng từ chối chuyến đi vì không đủ can đảm vượt qua. Trong thư, một dây hoa ti gôn nhỏ ép rơi ra. Chàng nhìn những nụ hoa hình quả tim vỡ, đỏ hồng như nhuộm máu, lặng lẽ hôn lên những cánh hoa và khóc. Bốn năm sau, một hôm chàng nhìn thấy trên bàn mình một phong thư viền đen. Mở ra xem thì đó là của người chồng nàng báo tin nàng đã chết.
Chàng đáp xe lửa đến nơi để đặt lên mộ nàng dây hoa quen thuộc. Từ đó,
chàng luôn mua hoa ti gôn về đặt trong phòng mình. Hoa ti gôn là một truyện ngắn không có gì đặc sắc nhưng nhẹ nhàng và bay bổng. Truyện ký thác một tâm sự khắc khoải, nhớ nhung hoài niệm. Hình ảnh dây hoa ti gôn được lặp đi lặp lại nhiều lần như muốn khơi gợi một điều gì đó không tiện nói ra. Tác giả của nó - nhà văn Thanh Châu, khi đó là một chàng trai trẻ 25 tuổi, vừa quyết định bước vào nghiệp văn chương. Chàng cũng vừa trải qua một chuyện tình buồn. Hai tháng sau ngày Thanh Châu đăng truyện ngắn nói trên, một sự kiện đặc biệt xảy ra. Vào tháng 9/1937, tòa soạn tuần báo Tiểu thuyết thứ bảy nhận được một bài thơ của một tác giả ký tên là T.T.Kh. Đó là bài Hai sắc hoa ti gôn, được đăng vào ngày 23/9/1937. Bài thơ Hai sắc hoa ti gôn đã gây nên xúc động lớn trong lòng người yêu thơ bởi những câu thơ quá da diết. Giới văn nghệ xôn xao. Gần hai tháng sau, tòa soạn lại nhận được một bài thơ nữa. Bài thơ này có tựa đề là Bài thơ thứ nhất dù đó là bài thơ thứ hai gửi đến. Bài này
được đăng trên số báo ngày 20/11/1937. Và một năm sau nữa, tòa soạn nhận thêm bài Bài thơ cuối cùng. Bài này được đăng trên số báo ra ngày
30/10/1938.Từ đó, tuần báo Tiểu thuyết thứ bảy không còn nhận thêm bài
thơ nào của con người bí ẩn này nữa. Ngược lại, có một bài thơ cũng ký
tên T.T.Kh gửi đến một tờ báo khác. Đó là Bài thơ đan áo .Những bài thơ
mang tên T.T.Kh đã làm cho độc giả bàng hoàng sửng sốt. Nhưng tác giả
của nó đã lặng lẽ rời bỏ văn đàn, không bao giờ xuất hiện ở đâu nữa.
Không ai biết một chút gì về con người bí ẩn này. Nghi án văn học T.T.Kh
từ đó bắt đầu...Năm 1942, Hoài Thanh - Hoài Chân xuất bản Thi nhân Việt
Nam lần đầu tiên, T.T.Kh đã được đưa vào tập sách quan trọng này. Song
song đó, nhiều người lại liên tục công bố những thông tin về T.T.Kh. Nào
Thâm Tâm, nào Nguyễn Bính, nào em gái nhà thơ Tế Hanh, nào là Trần Thị
Khánh... Rất nhiều "ứng viên".Câu chuyện về Thâm Tâm có khá nhiều người
kể. Chẳng hạn Nguyễn Vỹ, một người có mặt trong Thi nhân Việt Nam đã
viết một bài dài trên Tạp chí Phổ Thông vào những năm 1960. Ông Vỹ cho biết, một buổi tối trên đường về nhà, ông gặp Thâm Tâm đang lang thang.
Ông mời Thâm Tâm về nhà mình uống rượu. Ngà ngà say, Thâm Tâm cao hứng
kể chuyện tình của mình. Thâm Tâm cho biết, người yêu của mình là một nữ
sinh tên là Trần Thị Khánh. Nàng đã có lần gợi ý Thâm Tâm đến nhà hỏi
cưới nhưng chàng bảo sự nghiệp chưa có gì. Bẵng đi một thời gian, một
hôm chàng nhận được phong thư báo tin nàng sắp lấy chồng. Đã bị người
yêu bỏ đi lấy chồng, lại còn bị đám bạn chế nhạo, Thâm Tâm đâm ra bị
quê. Vì thế đã phải thức một đêm để làm một bài thơ tựa đề là Hai sắc
hoa ti gôn, ký tên T.T.Kh. Thâm Tâm làm như vậy với dụng ý để các bạn
của mình tin là của Khánh làm, cho khỏi mang tiếng bị tình phụ. Sau đó,
Thâm Tâm gửi bài thơ tới tòa soạn. Về phần cô gái đó, sau khi đọc được
bài thơ Hai sắc hoa ti gôn, liền viết thư phản đối Thâm Tâm kịch liệt.
Thâm Tâm bèn lấy những câu chữ trong bức thư này để viết tiếp các bài
thơ sau này, vẫn ký là T.T.Kh...Ngược với Nguyễn Vỹ thì một số tác giả,
chẳng hạn như Hoàng Tiến, lại cho rằng chính cô Trần Thị Khánh, cô người
yêu của Thâm Tâm đã sáng tác ra những bài thơ ký tên T.T.Kh. Một số tác
giả khác còn tiến thêm một bước cụ thể hơn nữa khi cho rằng Trần Thị
Khánh chính là em gái họ của nhà thơ Tế Hanh...Với Nguyễn Bính, không
thấy có những câu chuyện cụ thể như trường hợp của Thâm Tâm. Người ta
chỉ dựa vào bài thơ Cô gái vườn Thanh đề tên tác giả Nguyễn Bính để cho
rằng Nguyễn Bính chính là T.T.Kh.

(Theo thanhnien.com.vn)

Tiêu đề: Re: ĐI TÌM TÁC GIẢ T.T.KH Thu Aug 04, 2011 12:56 pm

THỬ TÀI NGUYỄN BÍNH

Thời kháng chiến, có hôm Nguyễn Bính cùng mấy đồng đội ở hội văn nghệ có việc phải đi qua một vùng nọ ở Kiên Giang. Đột ngột trời chuyển mưa rồi mưa rất to. Cả nhóm phải tìm trú tạm tại một nhà dân có vườn cây trái sum suê đủ các loại và đặc biệt có cô gái trẻ cực kỳ xinh đẹp.

Vốn biết tiếng Nguyễn Bính có tài làm thơ nhưng chưa chiêm ngưỡng lần nào, thấy đây là dịp may hiếm thấy mọi người bèn nói bây giờ tất cả mọi người phải ứng khẩu thành thơ, mỗi người lần lượt góp một câu cho thành một bài hoàn chỉnh. Đùn đẩy nhau mãi, cuối cùng trọng trách được giao cho Nguyễn Bính mở đầu trước. Không cần phải nói tới lần thứ hai, Nguyễn Bính đọc ngay

-Nhà em có mái nước mưa

Mọi người nhao nhao nói, ở đây thiếu gì cảnh đẹp, người đẹp mà lại chọn mái nước mưa nhưng nhà thơ Nguyễn Bính vẫn không đổi ý. Mọi người kêu vần ưa khó làm quá nên đề nghị nhà thơ làm tiếp câu thứ hai. Nguyễn Bính lại đọc luôn

-Có mít Tố nữ, có dừa Tam quan

Tới lượt người kế tiếp đọc

- Nước mưa ngập hết đường làng

Mọi người nhao nhao phản đối nói đây là vùng sông nước, kênh rạch chằng chịt, thoát nước rất nhanh có bao giờ bị ngập đâu mà làm thơ như thế là không đúng, là phản tự nhiên, làm mất cả hồn thơ đi. Khi yêu cầu tới người tiếp theo chỉnh sửa thì người này cũng tắc tị nên cuối cùng cả nhóm lại đề nghị Nhà thơ Nguyễn Bính làm tiếp. Mắt vẫn đăm đăm nhìn ra màn nước mưa còn đang mờ trời, Nhà thơ làm luôn một mạch

Nhà em có mái nước mưa

Có mít Tố nữ, có dừa Tam quan

Có cha, có mẹ lòng vàng

Mời anh bộ đội qua làng nghỉ ngơi

Nghỉ ngơi giây phút thảnh thơi

Giải chiếu anh ngồi, mắc võng anh đưa

Mời anh rửa mặt nước mưa

Ăn mít Tố Nữ, uống dừa Tam Quan

Nắng chưa khô ráo đường làng

Áo anh chưa vá vội vàng chi anh.

Lúc đó mọi người mới lắc đầu lè lưỡi bái phục nhà thơ Nguyễn Bính

Hình như cô gái ấy sau này trở thành vợ nhà thơ

Tiêu đề: Re: ĐI TÌM TÁC GIẢ T.T.KH Fri Aug 05, 2011 12:17 am

Đọc bài viết của tác giả nói trên (đăngtrên báo thanh niên) tôi chưa thấy phương hướng tìm kiếm gì cả. (hay là bài báo còn viết tiếp đăng nhiều kỳ khác nữa?)
Trước đây tôi có đọc bàn luận T.T.Kh là ai thì chỉ thấy nói tác giả đó liên quan đấn Thâm Tâm và người yêu của Thâm Tâm là Trần thị Khánh - Chữ viết tắt T.T.Kh có thể là Trần Thị Khánh hay Thâm Tâm Khánh lắm chứ.
Nếu nói Trần Thị Khánh là em họ của Tế Hanh thì hơi vô lý. mà tại sao cứ phải là Trần thị Khánh rồi thấy cái bà Trần Thị Khánh mãi đẩu đâu để gán vào. Còn Trần Thị Khánh (em Tế hanh) có viết thơ bao giờ không, ai biết? Còn nói về Tế Hanh, thực sự từ năm 1939 ông mới viết bài cho Tự lực Văn Đoàn, bài thơ này đăng 1937.
Nếu ai nói T.T.Kh là Trần Tuấn Khải thì sao? Cũng là tên viết tắt đó. Ông Á Nam trần tuấn Khải thì chẳng bao giờ viết thơ tình như thế. Phủ định đi.
Lại nói T.T.Kh là Trần Thiện Khiêm, là Trịnh Tuấn Khôi, là Trương Thụy Khuê, là v.v... cũng có thể hoặc không có thể nhưng xem ra việc lập luận tìm kiếm thật nhảm nhí.
Còn tôi, tôi tin ông Nguyễn Vỹ nói đúng. T.T.Kh chính là Thâm Tâm.
Điều khẳng định của tôi dựa vào chứng cớ sau:
http://thinhanquangngai.wordpress.com/2007/08/07/tham-tam-va-s%E1%BB%B1-th%E1%BA%ADt-v%E1%BB%81-ttkh/
----

_________________
Trăm năm trong cõi người ta,
Mua vui cũng được một vài trống canh.

Tiêu đề: Re: ĐI TÌM TÁC GIẢ T.T.KH Sat Aug 06, 2011 10:30 pm

Kỳ 2: T.T.Kh có thể là Thâm Tâm hoặc Nguyễn Bính
?

Trước hết, chúng ta hãy tìm hiểu xem liệu có thể tin rằng T.T.Kh là Thâm Tâm
hoặc Nguyễn Bính như một số tác giả đã khẳng định hay không.

Tác giả Hoài Việt, một người cầm bút trước năm 1945, từng quen biết với hai thi
sĩ này cho biết: Thâm Tâm, Nguyễn Bính, Trần Huyền Trân hồi đó là ba thi sĩ chủ
chốt trong một nhóm thơ được các văn hữu mệnh danh là các nhà thơ xóm áo bào
gốc liễu. Ba người tuổi tác xấp xỉ nhau, đều xuất thân từ tầng lớp dân nghèo,
không được học hành nhiều ở các trường lớp chính quy, vì thế ảnh hưởng của văn
học phương Tây đối với họ hầu như không có gì. Ngược lại họ là những người được
học nhiều chữ Hán, chữ Nôm. Cả ba người có lúc cùng ở trọ một nhà với nhau để
viết văn, làm báo. Những hoàn cảnh như trên đã ảnh hưởng đến phong cách sáng
tác của nhau, hình thành nên một nhóm thơ có tên gọi như trên.

Ngoài những nét riêng biệt trong các tác phẩm của từng người thì nhóm thơ này
có một đặc điểm chung. Đó là các thành viên rất thích cái giọng văn chương hiệp
sĩ, ưa dùng hình ảnh những tráng sĩ lên đường thời Xuân Thu Chiến Quốc. Những
tráng sĩ mặc áo bào từ trên lưng ngựa nhảy xuống đất, buộc ngựa vào gốc liễu,
nghênh ngang bước vào tửu quán. Vì thế mà thơ của họ chứa đựng cái chất tráng ca,
cái khí phách ngang tàng của những trang hảo hớn: "Chí lớn chưa về bàn tay
không/Thì không bao giờ nói trở lại/Ba năm mẹ già cũng đừng mong" (thơ
Thâm Tâm), "Kinh Kha giữa chợ sầu nghiêng chén/Ai kẻ dâng vàng, kẻ biếu
tay?/Mơ gì áp Tiết thiên văn tự/Giầy cỏ gươm cùn ta đi đây" (thơ Nguyễn
Bính).

Nhận định của Hoài Việt như thế rất đúng với trường hợp của Thâm Tâm. Chất
giọng văn chương hiệp sĩ của ông tạo nên nét riêng biệt không ai có được. Thơ
ông là thứ thơ hùng tráng. Nếu có bi thì cũng là hùng bi: "Ngươi chẳng
thấy/Thao thao Hồng Hà vạn thuở chảy/Nước mạnh như thác, một con thuyền/Ta lênh
đênh hoài sầu biết mấy!" (Can trường hành), "Sông Hồng chẳng phải xưa
sông Dịch/Ta ghét hoài câu "nhất khứ hề"" (Vọng nhân hành). Chất
rắn rỏi này không chỉ thể hiện trong những bài thơ thuộc thể hành mà cả khi
Thâm Tâm làm những loại thơ khác.

Với Nguyễn Bính, ngoài cái phần chung với nhóm thơ trên mà ông ít nhiều chịu
ảnh hưởng của bạn bè, thể hiện trong vài trường hợp (chẳng hạn bài Hành phương Nam) thì thơ Nguyễn Bính được bao trùm bởi cái
chất quê, như Hoài Thanh nhận định trong Thi nhân Việt Nam: "Ở
Nguyễn Bính thì không thế. Người nhà quê của Nguyễn Bính vẫn ngang nhiên sống
như thường. Tôi muốn nói Nguyễn Bính vẫn còn giữ được bản chất nhà quê nhiều lắm".
Thơ Nguyễn Bính phần lớn gần gũi với đời sống lam lũ quê mùa dù ông đang ở
thành thị hay thôn quê. Từ ngữ nhiều khi quá dân dã đến nỗi một số nhà thơ thời
ấy chê là ông làm hò vè: "Nuôi hai con lợn từ ngày xưa/Mẹ tôi đã tính
"Tết thì vừa"/Trữ gạo nếp thơm mo gói bó/Dọn nhà, dọn cửa, rửa bàn
thờ" (Tết của mẹ tôi). Ngay cả khi làm thơ tình thì Nguyễn Bính cũng quê
mùa chất phác như thế: "Lòng em như quán bán hàng/Dừng chân cho khách qua
đàng mà thôi/Lòng anh như mảng bè trôi/Chỉ về một bến chỉ xuôi một chiều"
(Em với anh). Cái chất dân dã quê mùa, pha lẫn với một ít chất tráng ca, có lẽ
ảnh hưởng từ Thâm Tâm, đã tạo nên một Nguyễn Bính khó có thể lẫn vào ai.

Đó là những nét đặc thù trong thơ Thâm Tâm và Nguyễn Bính, hai tác giả được
nhiều người coi là T.T.Kh. Vậy còn thơ T.T.Kh thì sao? Ta hãy đọc lại vài khổ
thơ của tác giả này: "Người ấy thường hay vuốt tóc tôi/Thở dài trong lúc
thấy tôi vui/Bảo rằng hoa dáng như tim vỡ/Anh sợ tình ta cũng vỡ thôi"
(Hai sắc hoa ti gôn), "Anh hỡi tháng ngày xa quá nhỉ/Một mùa thu cũ một
lòng đau/Ba năm ví biết anh còn nhớ/Em đã câm lời có nói đâu" (Bài thơ
cuối cùng).

Bạn đọc thấy gì trong những câu thơ này? Rõ ràng đây là những câu thơ nỗi lòng
của một người con gái khuê các, từ nhỏ tới lớn có lẽ quen sống trong cảnh mơ
màng, không vướng bận chuyện đời thường. Nàng thích nhìn gió ngắm trăng mỗi khi
cô đơn trong lòng. Nàng lại đọc tiểu thuyết mỗi khi buồn: "Buồn quá hôm
nay xem tiểu thuyết/Thấy ai cũng ví cánh hoa xưa". Gia cảnh của nàng rõ
ràng là khá giả. Không phải thuộc loại "Tết đến mẹ tôi vất vả nhiều/Mẹ tôi
lo liệu đủ trăm chiều" như Nguyễn Bính hay "Sinh ta, cha ném bút
rồi/Rừng nho tàn rụng cho đời sang xuân" như Thâm Tâm.

Ta lướt qua những bài thơ của T.T.Kh và thấy, tác giả là người có thói quen sử
dụng từ ngữ hiện đại. Có lẽ tác giả được đi học trường Tây chứ không phải đi
học trường làng. Ta không tìm thấy những từ ngữ làng quê hay từ ngữ có nguồn
gốc Hán-Việt nhiều ở đây. Vả lại những câu thơ như câu "Người ấy thường
hay vuốt tóc tôi/Thở dài trong lúc thấy tôi vui" quá là hiện đại. Tình yêu
trong thơ Thâm Tâm hoặc thơ Nguyễn Bính đâu có như thế.

Ta cần nhớ rằng vào khoảng thời kỳ 1932-1938, văn xuôi cũng như thơ Việt Nam còn đang cố
gắng tìm một sự thay đổi căn bản. Về thơ, đó là sự thay thế thể thơ Đường luật
gò bó bằng thể thơ tự do, tức thơ mới. Đến năm 1936, cuộc cách mạng này coi như
thành công mỹ mãn. Tuy nhiên có sự phân hóa. Một số tác giả muốn cách tân một
cách mạnh mẽ cả nội dung lẫn hình thức trong khi số khác lại không muốn bị
"Tây hóa" quá nhiều về mặt nội dung mà chỉ muốn đổi mới chỉ hình thức
thôi. Xuất hiện một lớp nhà thơ "tân" bên cạnh những nhà thơ
"cựu" vốn ít học chữ Tây. Văn chương của hai tầng lớp này có một sự
khác biệt rất dễ nhận ra. Nếu như Xuân Diệu đạt đến đỉnh cao của sự ảnh hưởng
thơ Pháp thì Thâm Tâm lại quay về với hồn thơ Đường còn Nguyễn Bính thì chìm
đắm trong kho tàng ca dao, dân ca Việt Nam để góp phần tạo nên dòng thơ
Việt.

Còn thơ T.T.Kh? Ngay cả Hoài Thanh vào năm 1942 cũng đã rất ngập ngừng không
dám xếp hẳn thơ T.T.Kh vào dòng thơ Việt. Cho nên, giữa thơ Thâm Tâm, Nguyễn
Bính và T.T.Kh không thể nào chung trong một dòng thơ được. Thâm Tâm và Nguyễn
Bính "cựu" quá trong khi T.T.Kh thì lại rất "tân".
---
Trần Đình Thu (theo báo thanh niên)

Tiêu đề: Những bài thơ của tác giả T.T.Kh Sat Aug 06, 2011 10:57 pm

Những bài thơ của tác giả T.T.Kh

Tác giả Trần Đình Thu sử dụng trong cuốn sách Giải mã nghi án văn học T.T.Kh
(bản này có đối chiếu với bản của các tác giả Hoài Việt, Thế Phong).

Hai sắc hoa ti gôn

Một mùa thu trước mỗi hoàng hôn
Nhặt cánh hoa rơi chẳng thấy buồn
Nhuộm ánh nắng tà qua mái tóc
Tôi chờ đến với yêu đương.

Người ấy thường hay vuốt tóc tôi
Thở dài trong lúc thấy tôi vui
Bảo rằng: “Hoa dáng như tim vỡ
Anh sợ tình ta cũng vỡ thôi”.

Thuở ấy nào tôi đã hiểu gì
Cánh hoa tan tác của sinh ly
Cho nên cười đáp: “Màu hoa trắng
Là chút lòng trong chẳng biến suy”.

Đâu biết lần đi một lỡ làng
Dưới trời gian khổ chết yêu đương
Người xa xăm quá, tôi buồn lắm
Trong một ngày vui pháo nhuộm đường.

Từ đấy thu rồi thu lại thu
Lòng tôi còn giá đến bao giờ
Chồng tôi vẫn biết tôi thương nhớ
Người ấy cho nên vẫn hững hờ.

Tôi vẫn đi bên cạnh cuộc đời
Ái ân lạt lẽo của chồng tôi
Mà từng thu chết, từng thu chết
Vẫn giấu trong tim bóng một người.

Buồn quá hôm nay xem tiểu thuyết
Thấy ai cũng ví cánh hoa xưa
Nhưng hồng tựa trái tim tan vỡ
Và đỏ như màu máu thắm phai.

Tôi nhớ lời người đã bảo tôi
Một mùa thu trước rất xa xôi
Đến nay tôi hiểu thì tôi đã
Làm lỡ tình duyên cũ mất rồi.

Tôi sợ chiều thu phớt nắng mờ
Chiều thu hoa đỏ rụng chiều thu
Gió về lạnh lẽo chân mây vắng
Người ấy ngang sông đứng ngóng đò.

Nếu biết rằng tôi đã lấy chồng
Trời ơi! Người ấy có buồn không
Có thầm nghĩ đến loài hoa vỡ
Tựa trái tim phai, tựa máu hồng?

Bài thơ thứ nhất

Thuở trước hồn tôi phơi phới quá
Lòng thơ nguyên vẹn một làn hương
Nhưng nhà nghệ sĩ từ đâu lại
Êm ái trao tôi một vết thương.

Tai ác ngờ đâu gió lại qua
Làm kinh giấc mộng những ngày hoa
Thổi tan tâm điệu du dương trước
Và tiễn người đi bến cát xa.

Ở lại vườn Thanh có một mình
Tôi yêu gió rụng lúc tàn canh
Yêu trăng lặng lẽ rơi trên áo
Yêu bóng chim xa nắng lướt mành.

Và một ngày kia tôi phải yêu
Cả chồng tôi nữa lúc đi theo
Những cô áo đỏ sang nhà khác
Gió hỡi làm sao lạnh rất nhiều.

Từ đấy không mong không dám hẹn
Một lần gặp nữa dưới trăng nghiêm
Nhưng tôi vẫn chắc nơi trời lạ
Người ấy ghi lòng vẫn nhớ em.

Đang lúc lòng tôi muốn tạm yên
Bỗng ai mang lại cánh hoa tim
Cho tôi ép nốt dòng dư lệ
Nhỏ xuống thành thơ khóc chút duyên.

Đẹp gì một mảnh lòng tan vỡ
Đã bọc hoa tàn dấu xác xơ
Tóc úa giết dần đời thiếu phụ
Thì ai trông ngóng chả nên chờ.

Viết đoạn thơ đầu lo ngại quá
Vì tôi còn nhớ hẹn nhau xưa:
“Cố quên đi nhé câm mà nín
Đừng thở than bằng những giọng thơ”.

Tôi run sợ viết lặng im nghe
Tiếng lá thu khô xiết mặt hè
Như tiếng chân người len lén đến
Song đời nào dám gặp ai về.

Tuy thế tôi tin vẫn có người
Thiết tha theo đuổi nữa than ôi
Biết đâu tôi một tâm hồn héo
Bên cạnh chồng nghiêm luống tuổi rồi.

Bài thơ cuối cùng

Anh hỡi, tháng ngày xa quá nhỉ?
Một mùa thu cũ một lòng đau
Ba năm ví biết anh còn nhớ
Em đã câm lời có nói đâu.

Đã lỡ thôi rồi chuyện biệt ly
Càng khơi càng thấy lụy từng khi
Trách ai mang cánh “ti gôn” ấy
Mà viết tình em được ích gì?

Chỉ có ba người đã đọc riêng
Bài thơ đan áo của chồng em
Bài thơ đan áo nay rao bán
Cho khắp người đời thóc mách xem.

Là giết đời nhau đấy biết không?
Dưới giàn hoa máu tiếng mưa rung
Giận anh em viết dòng dư lệ
Là chút dư hương điệu cuối cùng.

Từ đây anh hãy bán thơ anh
Còn để yên tôi với một mình
Những cánh hoa lòng, hừ đã ghét
Thì đem mà đổi lấy hư vinh.

Ngang trái đời hoa đã úa rồi
Từng mùa gió lạnh sắc hương rơi
Buồng nghiêm thờ thẩn hồn eo hẹp
Đi nhớ người không muốn nhớ lời.

Tôi oán hờn anh mỗi phút giây
Tôi run sợ viết bởi rồi đây
Nếu không yên được thì tôi chết
Đêm hỡi, làm sao tối thế này?

Năm lại năm qua cứ muốn yên
Mà phương ngoài gió chẳng làm quên
Và người vỡ lỡ duyên thầm kín
Lại chính là anh, anh của em.

Tôi biết làm sao được hỡi trời
Giận anh không nỡ nhớ không thôi
Mưa buồn mưa hắt trong lòng ướt
Sợ quá đi anh, có một người …

Bài thơ đan áo

Chị ơi, nếu chị đã yêu
Đã từng lỡ hái ít nhiều đau thương
Đã xa hẳn quãng đời hương
Đã đem lòng gửi gió sương mịt mùng
Hay chăng chị mỗi chiều đông
Đáng thương những kẻ có chồng như em
Vẫn còn giá lạnh trong tim
Đan đi đan lại áo len cho chồng
Con chim ai nhốt trong lồng
Hạt mưa nó rụng bên sông bơ thờ
Lưng trời nổi tiếng tiêu sơ
Hay đâu gió đã sang bờ ly tan
Tháng ngày miễn cưỡng em đan
Kéo dài một chiếc áo lam cho chồng
Như con chim nhốt trong lồng
Tháng ngày than tiếc ánh hồng nơi nao
Ngoài trời hoa nắng xôn xao
Ai đem khóa chết chim vào lồng nghiêm
Ai đem lễ giáo giam em
Sống hờ hết kiếp trong duyên trái đời
Lòng em khổ lắm chị ơi
Trong bao ngờ vực với lời mỉa mai
Quang cảnh lạ, tháng năm dài
Đêm đêm nằm tưởng ngày mai giật mình.

-----

Tiêu đề: Re: ĐI TÌM TÁC GIẢ T.T.KH Sat Aug 06, 2011 11:00 pm

Truyện ngắn "Hoa ti
gôn"

Truyện ngắn "Hoa ti
gôn" của nhà văn Thanh Châu đăng trên tuần báo Tiểu Thuyết Thứ Bảy

“… Hoa leo ti gôn sắc đỏ, sắc hồng, sắc trắng năm nào cũng vậy, một mùa tàn lại
một mùa nở. Nó chẳng giống lòng bất trắc của con người…” KHÁI HƯNG (Gánh hàng
hoa)

Sáng nào cũng vậy, hết giờ dạy vẽ ở trường Mỹ thuật về qua phố Tràng Tiền, họa
sư Lê cũng không quên mua một bó hoa ti gôn. Đó là thói quen của họa sư mà
không một người bạn hay người học trò thân nào là không biết rõ. Đến mùa hoa ti
gôn nở nhiều nhất, trong nhà họa sư Lê người ta chẳng còn thấy một thứ hoa nào
khác. Mà có người nào tẩn mẩn ngắt một nụ hoa nho nhỏ ấy xem kỹ, họ sẽ phải cho
lời nhận xét của họa sư Lê là đúng: Hoa ti gôn hình quả tim vỡ làm mấy mảnh,
màu hồng dịu như nhuốm máu đào. Rồi người ta phải tự hỏi thầm: “Tại sao họa sư
Lê lại thích chơi cái thứ hoa trông như giấy ấy, để trong phòng quá một ngày đã
rụng rồi? Chắc lại có điều tâm sự chi đây”.

*

Một buổi trưa – hồi đó Lê Chất hai mươi bốn tuổi, còn là một họa sĩ nghèo mới ở
trường ra – một buổi trưa đạp xe về các vùng lân cận Hà Nội, Lê Chất rẽ vào
làng Mọc với giá vẽ buộc trên xe. Người thiếu niên ấy đi tìm cảnh vẽ. Mà cảnh
đẹp đây là một thiếu nữ chàng mới gặp chiều qua.

Đến gần một ngôi nhà cũ kỹ, trông ra dáng biệt thự của một ông quan hưu dùng
làm chỗ nghỉ ngơi, Chất hãm xe, nghễnh cổ nhìn qua một hàng rào cây tốt um tùm.
Chiều qua, lúc Chất sắp đạp xe rất nhanh qua đó, tình cờ liếc mắt vào nhà, bỗng
thấy một thiếu nữ đứng trên một chiếc ghế cao, đang với tay lên những dây hoa
đỏ trên giàn nứa. Người con gái mặc áo cánh lụa cụt tay, hở cổ, để lộ một màu
da khỏe mạnh, như thứ da thường ra nắng của những cô gái nhỏ. Hai má ửng hồng,
vài sợi tóc trên vầng trán, cảnh “con gái hái hoa” ấy như một bức tranh linh
động, khiến người họa sĩ phải dừng chân ngắm không chán mắt. Khuôn mặt đều đặn,
vẻ đẹp thông minh, nhất là đôi môi có một nét vẻ lạ, đó là thứ nhan sắc hiếm
hoi, ai trông thấy một lần đều in sâu trong trí nhớ. Thiếu nữ vô tình, bận gỡ
hoa trên giàn đã để Lê Chất có thì giờ nhìn ngắm kỹ. Đến khi cô gái bước xuống
đất, sắp vào nhà, đưa mắt nhìn ra đường thấy có người đứng nhìn mình, mới cau
mày tỏ vẻ không bằng lòng.

Nhưng từ hôm đó, hôm nào họa sư cũng đạp xe vào làng Mọc, giá vẽ buộc trên xe,
mà chẳng vẽ bao giờ, vì còn bận quanh quẩn gần biệt thự. Thiếu nữ động trông
thấy bóng anh chàng là lẩn vào nhà.

Lê Chất chỉ được trông thấy nàng vài lần nữa rồi thôi bởi ngôi nhà hình như sau
đó không có người ở nữa, ngày nào cũng chỉ nhìn thấy có một ông già cuốc cỏ
trong vườn.

Rất lâu, Lê Chất mơ màng đến người thiếu nữ. Anh cố nhớ lại khuôn mặt, thân
hình, hai cánh tay đẹp để trần, nhất là đôi môi của thiếu nữ. Anh đã vẽ nhiều
croquis cất trong album để ghi giữ lại rồi dần dần cũng quên đi…

Lê Chất đã nổi tiếng. Thầy học cũ của anh vì mến tài, đã đưa anh lên một địa vị
mà nhiều người ghen tỵ. Tranh của anh được nhiều báo nước ngoài nói đến và bán
với giá cao: Anh đã bỏ lối phong cảnh để vẽ người. Tranh vẽ người, nhất là
tranh vẽ đàn bà đã khiến các bạn Chất tặng cho cái tên: “Người lấy máu để vẽ
các cô gái đẹp”. Họa sĩ đã trở nên giàu có, ăn mặc sang, khó tính. Lê Chất bây
giờ đã đứng tuổi, từ lâu không còn là gã họa sĩ nghèo huýt sáo đạp xe quanh
vùng lân cận Hà Thành đi tìm cảnh đẹp, với giá vẽ buộc trên xe đạp.

Mùa lạnh năm ấy, Lê Chất đi vẽ ở một vùng Vân Nam phủ. Trong một bữa tiệc chiêu
đãi của tòa lãnh sự Pháp, họa sĩ trông thấy một thiếu phụ ta, đẹp một vẻ khác
thường, nhưng có dáng buồn. Chất bỗng ngờ ngợ như hơn một lần đã gặp người này.
Ở đâu? Chất giật mình. Có thể nào? Nhưng quên làm sao được khuôn mặt ấy, đôi
môi ấy? Nhờ một người quen giới thiệu, Chất được rõ: Thiếu phụ là vợ một viên
chức trong tòa lãnh sự.

Trong khi nhảy với thiếu phụ một bản tăng-gô, Lê Chất đột nhiên hỏi:

- Bà vẫn thích hái hoa ti gôn chứ?

Thiếu phụ nhìn chàng rất ngạc nhiên:

- Ông nói gì… tôi không hiểu.

- Có lẽ bà đã quên Hà thành, làng Mọc, cái biệt thự xinh xinh có một giàn hoa…

Người đàn bà ấy kêu lên, mắt long lanh:

- Có phải ông là cái anh chàng họa sĩ vẫn nhìn trộm tôi ngày trước đó không?

Nàng nói tiếp:

- Thảo nào mới nhìn ông tôi cũng tự nghĩ không biết đã gặp ở đâu rồi. Tám chín
năm rồi đấy, thế mà chúng ta còn nhận được nhau…

Mai Hạnh – tên thiếu phụ – rất buồn ở Vân Nam phủ. Nàng không có bạn. Lấy một
người chồng gia thế cân đối với nhà mình, cuộc đời nàng bằng phẳng nơi đất
khách. Bây giờ gặp được người cùng xứ, người đó lại đã dự vào dĩ vãng tươi đẹp
của mình, một họa sĩ nổi danh, nàng không có cảm tình với Lê Chất làm sao được?
Hạnh thường đến chỗ họa sĩ trọ, thăm viếng mỗi ngày, và thuận cho chàng vẽ một
bức chân dung.

Một buổi sáng, hai người đi chơi, trên một ngôi chùa Tàu cheo leo đỉnh núi, Lê
Chất nói:

- Tôi biết thế nào trong đời tôi cũng còn gặp Hạnh, bởi vì không bao giờ tôi
quên cái buổi chiều ở làng Mọc. Nhưng số mệnh khiến chúng ta gặp nhau lần này
có phải là để chúng ta chỉ có thể thành đôi bạn thôi ư? Hạnh có đoán được lòng
tôi lúc này không?

Mai Hạnh, giọng run run tái nhợt, giơ tay bịt miệng Lê Chất. Nhưng khi Chất đã
ôm nàng thì Hạnh không cưỡng lại:

- Em cũng yêu anh ngay từ buổi đầu.

Thế là, hai người như sống trong một cơn mê.

Mai Hạnh cố chống chọi lại với tình yêu mỗi ngày một lớn, còn Lê Chất thì lo
ngại, tính toán như ngồi trên đống lửa. Chàng định cùng Hạnh trốn đi Nhật,
không cần danh dự, chức nghiệp, dư luận của người đời. Nhưng Mai Hạnh tuy yếu
đuối hơn, rụt rè, e ngại sau cùng cũng nhận lời.

Lê Chất trở về Hà Nội, sắp đặt xong mọi việc, lo lót giấy tờ tiền bạc, đồ dùng
đi xa, tất cả đã sẵn sàng, thì phút cuối cùng nhận được thư của Hạnh: “Chất,
anh hãy đi một mình và quên em đi, vì em không có thể theo anh. Đừng giận em
tội nghiệp, em không phải là loại đàn bà có thể vượt được hết những khó khăn
như anh đã tưởng. Đến phút cuối cùng, em bỗng sợ, em sợ gia đình tan tác, khổ
thân thầy mẹ em, chồng em khinh bỉ, tai tiếng ở đời, những lo ngại ở tương lai…
Em thấy rằng: nếu đi với nhau chưa chắc chúng ta đã sung sướng. Anh thấy chưa?
Em là một đứa hèn! Em không yêu anh được như anh tưởng đâu, vì em đã hy sinh
anh cho tất cả những lo ngại trên kia. Vậy mà em yêu anh có thể chết vì anh
được. Trong đời anh còn nhiều chuyện, anh có thể quên em được đấy! Nhưng còn em
thì chẳng bao giờ, chẳng bao giờ! Vì em biết em sẽ không bao giờ tự an ủi được,
bởi em đã làm hỏng đời em, nếu em chẳng theo anh…”

Trong thư, một dây hoa ti gôn nhỏ ép rơi ra: những nụ hoa chum chúm hình quả
tim vỡ, đỏ hồng như nhuộm máu đào.

Lê Chất đặt một cái hôn trên những cánh hoa, và khóc. Nhưng đó là một kẻ đàn
ông có nghị lực. Chàng đi du lịch xứ Phù Tang có một mình.

*

Bốn năm sau, một hôm họa sư Lê Chất thấy trên bàn giấy mình một phong thư viền
đen báo tang. Ông mở ra xem thì đó là của người chồng Mai Hạnh báo tin nàng đã
chết.

Họa sư đáp xe lửa đi Vân Nam
ngay để một buổi chiều đặt trên mồ Mai Hạnh những dây hoa quen thuộc. Rồi trở
về Hà Nội, ông mới sực nhớ ra rằng đã quên không hỏi xem Mai Hạnh đã chết vì
một bệnh gì, một cơn cảm sốt…, hay vì sầu muộn…

Ngày nay, họa sư Lê Chất đã già, nhưng cứ đến mùa hoa ti gôn nở, không buổi
sáng nào ông quên mua một ôm về thay thế hoa cũ trong phòng vẽ, vì thứ hoa ấy
chóng tàn.
-----

Tiêu đề: Re: ĐI TÌM TÁC GIẢ T.T.KH Sat Aug 06, 2011 11:09 pm

Kỳ 3: T.T.Kh là “nàng” hay “chàng”?

Ta
đã tìm hiểu qua về thơ T.T.Kh trong kỳ trước. Thật ra, ta thấy thơ
T.T.Kh nghiêng về dòng thơ ảnh hưởng thơ Pháp mà Thế Lữ đã khơi nguồn và
Xuân Diệu đẩy lên đến tận cùng hơn: "Hơn một loài hoa đã rụng
cành/Trong vườn sắc đỏ rũa màu xanh/Những luồng run rẩy rung rinh
lá.../Đôi nhánh khô gầy xương mỏng manh" (Thơ Xuân Diệu); "Ở lại vườn
Thanh có một mình/Tôi yêu gió rụng lúc tàn canh/Yêu trăng lặng lẽ rơi
trên áo/Yêu bóng chim xa nắng lướt mành" (Thơ T.T.Kh).

Cũng là
những câu thơ tả cảnh như thế, nhưng nó quá khác biệt khi đặt bên cạnh
thơ Thâm Tâm hay Nguyễn Bính: "Thu sang trên những cành bàng/Chỉ còn hai
chiếc lá vàng mà thôi/Hôm qua đã rụng một rồi/Lá theo gió cuốn ra ngoài
sơn thôn" (Thơ Nguyễn Bính), "Bừng sáng, xuân bay tang tảng sương/Canh
gà heo hút nẻo giang thôn/Chài ai gấp gấp giăng giăng bạc/Tiếng mác qua
giời, dịp sáo non" (Thơ Thâm Tâm).

Thơ T.T.Kh hiện đại từ ngôn
ngữ cho đến hình ảnh. Nhà văn Thanh Châu đã bỏ công tìm hiểu cách sử
dụng từ ngữ của những đối tượng liên quan và đi đến nhận xét: thơ T.T.Kh
không có những chữ như ly khách, cửa ải xa, xóm thanh bình, trường
thành, quan san, trường đình, thét roi, cô phụ, đoạn trường như Thâm
Tâm, không có những chữ như vương tơ, lão bộc, vật đổi sao dời, quay tơ,
guồng tơ, hận tình, buồng the như Nguyễn Bính. Nhận xét này của Thanh
Châu khá tỉ mỉ và chính xác, cho ta thấy sự khác biệt về cách sử dụng từ
ngữ giữa T.T.Kh và Thâm Tâm, Nguyễn Bính. Chúng ta thấy thêm, ở Nguyễn
Bính thường có xu hướng sử dụng từ ngữ địa phương mỗi khi có điều kiện,
chẳng hạn "giời" thay cho "trời", "giầu" thay cho "trầu"... Như trong
bài Cô gái vườn Thanh, Nguyễn Bính viết: "Vườn Thanh qua đấy năm xưa/Trọ
nhờ đêm ấy giời mưa tối giời". Đây là một thói quen mà T.T.Kh không hề
có.

Chúng ta thấy một điều rất quan trọng nữa về mặt ngôn ngữ
trong thơ T.T.Kh là tác giả hầu như chỉ sử dụng từ thuần Việt. Đây là
một đặc điểm cho thấy tác giả không hề hoặc rất ít được tiếp xúc với Hán
học mà chủ yếu được đào tạo theo quốc học. Về mặt sử dụng hình ảnh,
cũng có những điểm cho ta thấy sự khác biệt. Một ví dụ đơn giản: hình
ảnh bông hoa ti gôn. Ti gôn là một thứ hoa của phương Tây du nhập vào
Việt Nam trước đó không lâu. Vào thời ấy, nó là loài hoa của những gia
đình trưởng giả. Nó có thể quen thuộc với những thi sĩ hiện đại như Xuân
Diệu, Huy Cận, nhưng nó sẽ xa lạ với một nhà thơ chân quê như Nguyễn
Bính hoặc một nhà thơ áo bào gốc liễu như Thâm Tâm. Nếu cần dùng hình
ảnh một loài hoa nào đó để làm thơ thay cho người khác thì với Thâm Tâm,
có lẽ ông sẽ dùng hoa gạo, hoa lý, hoa xoan... còn với Nguyễn Bính thì
ông sẽ dùng hoa cải, hoa cà, hoa chanh, hoa mướp... để gợi cảm hứng.
Thâm Tâm và Nguyễn Bính quyết không bao giờ dùng thứ hoa ti gôn xa lạ
ấy: "Hoa chanh nở giữa vườn chanh/Thầy u mình với chúng mình chân quê"
(Thơ Nguyễn Bính), "Trăm giàn lý đỏ đã lên hoa/Tâm sự in như cảnh ác tà"
(Thơ Thâm Tâm).

Thế nhưng hình ảnh trong thơ T.T.Kh thì lại
khác. Nhiều hình ảnh trong thơ T.T.Kh không thể có được trong thơ của
Thâm Tâm hoặc Nguyễn Bính: nhặt cánh hoa rơi, buồn quá xem tiểu thuyết,
tiếng lá thu khô... Những hình ảnh này rất "Tây", tiêu biểu cho một tầng
lớp thị dân "chính cống" chứ không phải "từ quê lên tỉnh" như Nguyễn
Bính.

Đến đây, chúng tôi muốn đi vào điều cốt lõi hơn nữa. Một
điều rất rõ là khi đọc các bài thơ của T.T.Kh, người ta có cảm giác ngay
lập tức tác giả phải là một người phụ nữ. Thế nhưng như đã thấy, nhiều
người vẫn cho rằng T.T.Kh là đàn ông. Bởi vậy chúng ta cần tìm hiểu xem
liệu có thể xảy ra điều giả định ấy được không? Điều này cũng góp phần
loại bỏ bớt những "ứng viên" là nam giới.

Thật ra, nhiều câu thơ
của T.T.Kh thể hiện rất rõ tính nữ trong đó. Đọc kỹ những câu thơ của
T.T.Kh, có những câu dường như chỉ là tác giả nữ thì mới viết như thế:
"Nếu biết rằng tôi đã lấy chồng/Trời ơi người ấy có buồn không" (Hai sắc
hoa ti gôn). Chúng ta phải thừa nhận điều này, đàn ông và phụ nữ có
cách nói, cách nghĩ khác nhau. Có những điều, đàn ông nghĩ thế này nhưng
phụ nữ sẽ nghĩ thế khác. Chẳng hạn người đàn ông thường lo người mình
yêu bị khổ còn phụ nữ sẽ lo người mình yêu bị buồn. Cho nên là phụ nữ
thì T.T.Kh mới viết câu: "Trời ơi người ấy có buồn không". Ta tin rằng
Thâm Tâm hoặc Nguyễn Bính sẽ không bao giờ viết câu này nếu họ là tác
giả của bài thơ. Trong ba bài thơ có khá nhiều câu thể hiện cách nghĩ
cách nói của người phụ nữ mà đàn ông không thể nghĩ và nói: "Từ đấy, thu
rồi, thu, lại thu/Lòng tôi còn giá đến bao giờ?/Chồng tôi vẫn biết tôi
thương nhớ.../Người ấy cho nên vẫn hững hờ". Đây là những cảm nhận hết
sức tinh tế của một người phụ nữ, hơn nữa là người phụ nữ đã có chồng.
Đàn ông không thể làm được những câu thơ này.

Chúng tôi muốn nói
với bạn đọc điều này: thơ là tiếng nói của tâm hồn, là sự thể hiện ra
bằng ngôn ngữ những tâm tư tình cảm của con người. Nếu là một người hóa
thân thành người khác để làm thơ thì rất khó, ngoại trừ đấy là thể loại
truyện thơ. Đọc những vần thơ của T.T.Kh, ta thấy tràn ngập trong đó
những nỗi niềm tâm sự, những xót xa ngậm ngùi, những buồn thương uất
hận: "Tôi oán hờn anh mỗi phút giây/Tôi run sợ viết bởi rồi đây/Nếu
không yên được thì tôi chết/Đêm hỡi, làm sao tối thế này" (Bài thơ cuối
cùng), "Là giết đời nhau đấy phải không/Dưới giàn hoa máu tiếng mưa
rung/Giận anh em viết dòng dư lệ/Là chút dư hương điệu cuối cùng" (Bài
thơ cuối cùng), "Đâu biết lần đi một lỡ làng/Dưới trời gian khổ chết yêu
đương/Người xa xăm quá tôi buồn lắm/Trong một ngày vui pháo nhuộm
đường" (Hai sắc hoa ti gôn)...

Với những câu thơ này, làm sao có
thể tin rằng do một người khác phái "đóng vai" để tạo ra? Làm sao từ một
câu chuyện tình phụ tầm thường nhạt nhẽo giữa Thâm Tâm với một cô gái
mang tên Trần Thị Khánh nào đó mà thi sĩ viết nên được những câu thơ đớn
đau thế này? Thật là ngây thơ khi chúng ta tin rằng Thâm Tâm hay Nguyễn
Bính có thể là tác giả của những bài thơ mang tên T.T.Kh. T.T.Kh dứt
khoát phải là một tác giả nữ.

Bài thơ cuối cùng

T.T.Kh

Anh hỡi, tháng ngày xa quá nhỉ?
Một mùa thu cũ một lòng đau
Ba năm ví biết anh còn nhớ
Em đã câm lời có nói đâu.

Đã lỡ thôi rồi chuyện biệt ly
Càng khơi càng thấy lụy từng khi
Trách ai mang cánh "ti gôn" ấy
Mà viết tình em được ích gì?

Chỉ có ba người đã đọc riêng
Bài thơ đan áo của chồng em
Bài thơ đan áo nay rao bán
Cho khắp người đời thóc mách xem.

Là giết đời nhau đấy biết không?
Dưới giàn hoa máu tiếng mưa rung
Giận anh em viết dòng dư lệ
Là chút dư hương điệu cuối cùng.

Từ đây anh hãy bán thơ anh
Còn để yên tôi với một mình
Những cánh hoa lòng, hừ đã ghét
Thì đem mà đổi lấy hư vinh.

Ngang trái đời hoa đã úa rồi
Từng mùa gió lạnh sắc hương rơi
Buồng nghiêm thờ thẩn hồn eo hẹp
Đi nhớ người không muốn nhớ lời.

Tôi oán hờn anh mỗi phút giây
Tôi run sợ viết bởi rồi đây
Nếu không yên được thì tôi chết
Đêm hỡi, làm sao tối thế này?

Năm lại năm qua cứ muốn yên
Mà phương ngoài gió chẳng làm quên
Và người vỡ lỡ duyên thầm kín
Lại chính là anh, anh của em.

Tôi biết làm sao được hỡi trời
Giận anh không nỡ nhớ không thôi
Mưa buồn mưa hắt trong lòng ướt
Sợ quá đi anh, có một người...

(Theo Thâm Tâm và T.T.Kh của Hoài Việt, có đối chiếu với T.T.Kh nàng là ai? của Thế Phong)
-----

Tiêu đề: Re: ĐI TÌM TÁC GIẢ T.T.KH Sat Aug 06, 2011 11:20 pm

Kỳ 4: Mối quan hệ giữa T.T.Kh và tác giả truyện ngắn

T.T.Kh
đã sáng tác nên những bài thơ tình bất hủ vì chuyện ngang trái tình
duyên. Điều này thì đã quá rõ. Nhưng ta cần biết ai là người đã làm cho
thi sĩ đớn đau đến tột cùng khiến phải thốt ra những lời thơ thấm đẫm
đầy nước mắt ấy? Đây là một câu hỏi quan trọng. Giải đáp được câu hỏi
này là ta có trong tay chiếc chìa khóa để có thể mở cánh cửa đi sâu vào
những ngóc ngách bí ẩn bên trong câu chuyện kỳ lạ này.

Hãy
đọc lại bài thơ đầu tiên của T.T.Kh. Hai sắc hoa ti gôn là bài thơ hay
nhất trong ba bài thơ và là bài thơ mà tác giả viết ngay sau khi đọc
được truyện ngắn Hoa ti gôn. Điều dễ nhận thấy đầu tiên là bài thơ như
"họa" lại truyện ngắn, từ hình thức cho đến nội dung. Khởi đầu là cái
tựa: Hoa ti gôn - Hai sắc hoa ti gôn. Truyện ngắn mở đầu bằng hình ảnh
một ông họa sĩ già ngày nào cũng tỉ mẩn bên những cánh hoa: "Sáng nào
cũng vậy, hết giờ dạy vẽ ở trường Mỹ thuật về qua phố Tràng Tiền, họa sư
Lê cũng không quên mua một bó hoa ti gôn". Chuyện tình thơ cũng bắt đầu
từ những kỷ niệm êm đềm với loài hoa có cái tên Tây ấy: "Một mùa thu
trước mỗi hoàng hôn/Nhặt cánh hoa rơi chẳng thấy buồn/Nhuộm ánh nắng tà
qua mái tóc/Tôi chờ người đến với yêu đương".

T.T.Kh và
Thanh Châu đã lấy cùng một loài hoa để khơi dòng tâm sự. Thứ hoa dây leo
có những cành nhỏ nhắn dễ thương trổ ra vô số nụ, năm cánh chụm lại
thành "hình quả tim", trong một hai ngày sẽ nở bung ra. Thế là "quả tim
vỡ". "Người ấy thường hay vuốt tóc tôi/Thở dài trong lúc thấy tôi
vui/Bảo rằng: " Hoa dáng như tim vỡ/Anh sợ tình ta cũng vỡ thôi".

Hoa
dáng như tim vỡ là một chi tiết quan trọng. Thật ra bây giờ khi loài
hoa này đã quá nổi tiếng thì nhìn nó, người ta có thể nghĩ đến hình dáng
quả tim vỡ làm nhiều mảnh nhưng vào thời điểm câu chuyện này chưa xảy
ra, khó có ai nghĩ đến điều này. Quan sát kỹ nụ hoa ti gôn ta thấy rằng,
thật khéo tưởng tượng thì mới nghĩ ra được như thế. Thế mà câu chuyện
của Thanh Châu và câu chuyện của T.T.Kh đều xoay quanh cái chi tiết "quả
tim vỡ" ấy. Không hiểu vì sao những nhân vật trong thơ và trong truyện
có cách nhìn giống nhau đến vậy? T.T.Kh nói rằng đó chẳng qua chỉ là sự
trùng hợp ngẫu nhiên: "Buồn quá hôm nay xem tiểu thuyết/Thấy ai cũng ví
cánh hoa xưa".

Như vậy là ta đoán nhầm? Vì T.T.Kh đã nói
rõ rằng hai người không quen biết gì nhau. Chẳng qua chỉ là sự tình cờ.
Nhưng ta vẫn thấy có quá nhiều băn khoăn. Vì lẽ gì cánh hoa ti gôn ấy
lại ám ảnh cả hai người như vậy?

Trong truyện ngắn, cánh
hoa ti gôn từ chỗ là nguồn cảm hứng bao la của chàng họa sĩ trẻ khi gặp
người con gái cho đến chỗ là thông điệp của bi kịch khi chàng nhận
phong thư báo tang viền đen có ép một dây hoa ti gôn nhỏ rơi ra. Trong
bài thơ, cánh hoa ti gôn từ chỗ là niềm vui, niềm mong đợi của người con
gái: “Tôi chờ người đến với yêu đương” cho đến chỗ kết thúc một mối
tình: “Có thầm nghĩ đến loài hoa vỡ/Tựa trái tim phai, tựa máu hồng”.

Bài
thơ thứ nhất nối tiếp những điều mà Hai sắc hoa ti gôn chưa nói hết:
"Đang lúc lòng tôi muốn tạm yên/Bỗng ai mang lại cánh hoa tim/Cho tôi ép
nốt dòng dư lệ/Nhỏ xuống thành thơ khóc chút duyên".

Bạn
đọc hãy lưu ý đến những cánh hoa ti gôn. Không chỉ trong bài thơ trước
mới có mặt chúng, loài hoa này hầu như luôn hiện diện trong câu chuyện
tình buồn này. Lẽ ra ta nên gọi nghi án văn học này là nghi án văn học
hoa ti gôn. Hoa ti gôn - chính thứ hoa "sắc đỏ, sắc hồng, sắc trắng năm
nào cũng vậy, một mùa tàn lại một mùa nở" như lời tả trong tiểu thuyết
Gánh hàng hoa của nhà văn Khái Hưng mà Thanh Châu lấy làm đề tựa cho
truyện ngắn Hoa ti gôn mới là đầu dây mối nhợ của mọi chuyện. Nếu không
có hoa ti gôn, ta sẽ không bao giờ có những bài thơ tuyệt tác của
T.T.Kh, không bao giờ có được câu chuyện tình văn chương kỳ lạ này.

Nhưng
ta hãy chú ý điều này: trong bài thơ thứ hai, T.T.Kh không còn nhìn
những cánh hoa ti gôn với vẻ lãng mạn u buồn của nó nữa. Nàng có vẻ như
giận người nhắc đến cánh hoa ti gôn: "Đang lúc lòng tôi muốn tạm
yên/Bỗng ai mang lại cánh hoa tim/Cho tôi ép nốt dòng dư lệ/Nhỏ xuống
thành thơ khóc chút duyên".

Chúng ta thấy hé lộ ra một
điều không bình thường. Lúc trước nàng bảo, ngồi buồn đọc báo Tiểu
thuyết thứ bảy, bắt gặp truyện ngắn Hoa ti gôn, thấy ai cũng có tâm
trạng giống mình nên cảm xúc viết ra bài thơ gửi đăng báo cho vơi bớt
nỗi lòng, thế mà bây giờ lại có ý trách người viết truyện.

Bạn
đọc hỏi, có thấy nàng giận hờn trách móc chỗ nào đâu? Có đấy! Nàng
trách nhưng mà trách khéo lắm. Trách mà không có lời trách. Ta hãy đọc
tiếp: "Đẹp gì một mảnh lòng tan vỡ/Đã bọc hoa tàn dấu xác xơ". Ý nàng
muốn nói rằng, còn gì đâu nữa, giờ mọi chuyện đã lỡ làng hết cả rồi,
tình tan nát như loài hoa tim vỡ rồi, người nhắc đến chuyện xưa làm gì
nữa.

Dường như nàng đang đối thoại với người viết truyện
qua bài thơ. Nhưng nàng đối thoại một cách rất khéo, khiến không ai
nghi ngờ điều gì. Nhờ tài hoa, nàng đã làm được điều đó mà không ai nhận
thấy trong gần cả thế kỷ qua. Đây là lời dặn của nàng: "Viết đoạn thơ
đầu lo ngại quá/Vì tôi còn nhớ hẹn nhau xưa:/“Cố quên đi nhé câm mà
nín/Đừng thở than bằng những giọng thơ".

Nhưng thật không
may. Bài thơ cuối cùng đã làm nàng lộ tẩy. Nàng không thể giữ kín cuộc
đối thoại: "Đã lỡ thôi rồi chuyện biệt ly/Càng khơi càng thấy lụy từng
khi/Trách ai mang cánh "ti gôn" ấy/Mà viết tình em được ích gì?"

Trách
ai mang cánh "ti gôn" ấy! Bạn đọc đã thấy chưa! Thật là giấu đầu hở
đuôi. Nàng đã quên cả giữ ý tứ, đi trách một người mà nàng bảo là không
quen biết. Cái bọc đã không giấu nổi cây kim. Ấy là vì chuyện Bài thơ
đan áo mà chúng tôi sẽ nói ở sau làm cho nàng bực bội. Đến đây, chúng ta
thấy được một điều quan trọng: Hóa ra tác giả truyện ngắn Hoa ti gôn
không phải là người dưng. Bởi có mối quan hệ gì thì mới đi trách người
chứ!...

Kỳ 5: Ai là người yêu của T.T.Kh?

Có dịp nói
chuyện với nhà văn Thanh Châu và chỉ ra với ông việc T.T.Kh đã trách
ông. Nhà văn cũng đồng ý với chúng tôi rằng quả thật câu thơ của T.T.Kh
có hàm ý như thế.

Đến đây, chúng tôi muốn tạm gác câu chuyện
hoa ti gôn lại trong chốc lát để chuyển qua chuyện Bài thơ đan áo. Bài
thơ này nhiều người không chịu thừa nhận là của T.T.Kh. Quả thật sự xuất
hiện của nó cũng tương đối bất thường. Thứ nhất là nó không đăng trên
Tiểu thuyết thứ bảy mà lại đăng ở báo khác. Thứ hai là về hình thức, nó
cũng khác ba bài thơ kia. So sánh với ba bài kia, Bài thơ đan áo có vẻ
thô vụng hơn nhiều. Đặc biệt trong khi ba bài thơ của T.T.Kh đều là thơ
bảy chữ thì Bài thơ đan áo lại theo thể thơ lục bát. Thật là vô lý khi
T.T.Kh đang rất điêu luyện trong thể thơ bảy chữ lại nhảy qua thơ lục
bát để rồi lúng túng trong lối thơ này đến nỗi đôi chỗ vần không được
nhuyễn. Chính những vướng mắc trên đã khiến người ta nghi ngờ bài thơ
này là của người khác giả mạo T.T.Kh.

Thế nhưng T.T.Kh lại không
hề lên tiếng cải chính mà ngược lại trong Bài thơ cuối cùng nàng lại
nhắc đến nó: "Bài thơ đan áo nay rao bán/Cho khắp người đời thóc mách
xem". Hiểu thế nào cho đúng về vấn đề này? Ai là người đã viết Bài thơ
đan áo? Chúng ta nhớ một điều, Bài thơ đan áo ngoài những bất thường như
nói trên còn có điểm khác biệt rất lớn với ba bài thơ kia. Đó là tác
giả không viết cho người ấy mà viết cho một người chị nào đó: "Chị ơi,
nếu chị đã yêu/Đã từng lỡ hái ít nhiều đau thương".

Chi tiết này
lại khá khớp với Bài thơ cuối cùng. Trong bài thơ đó, T.T.Kh đã nhắc
đến một người nào đó ngoài người ấy: "Chỉ có ba người đã đọc riêng/Bài
thơ đan áo của chồng em". Ba người ấy là ai? Phải chăng là có mặt cả
người chị trong Bài thơ đan áo?

Ở trên, chúng ta có nói đến mối
quan hệ giữa tác giả truyện ngắn và tác giả thơ. Qua phân tích cuộc "đối
thoại", chúng ta đã thấy được phần nào mối quan hệ "không phải người
dưng" giữa họ. Tác giả truyện ngắn, tức nhà văn Thanh Châu chính là nhân
vật ai mà nàng đã trách "Trách ai mang cánh "ti gôn" ấy/Mà viết tình em
được ích gì". Chúng ta tiếp tục phân tích thêm. Trước hết khẳng định
Thanh Châu chính là nhân vật ai trong các câu thơ. Nhưng trong thơ
T.T.Kh, ngoài ai ra còn có thêm nhân vật anh: "Giận anh em viết dòng dư
lệ/Là chút dư hương điệu cuối cùng". Vậy nhân vật ai này và nhân vật anh
trong câu thơ trên là hai người hay một người?

Có thể có hai
trường hợp: Ai là một người bạn của nàng, hoặc ai chính là người yêu của
nàng, tức ai chính là anh. Nếu xảy ra trường hợp đầu thì Thanh Châu chỉ
là người bạn của T.T.Kh, được biết đến chuyện tình duyên ngang trái của
nàng nên cảm hứng viết nên truyện Hoa ti gôn. Nếu xảy ra trường hợp sau
thì Thanh Châu chính là người yêu của T.T.Kh.

Chúng ta chú ý,
trong ba bài thơ, chỉ có Bài thơ cuối cùng là nàng đối thoại trực tiếp
với người yêu mình: "Anh hỡi, tháng ngày xa quá nhỉ?". Tại sao như vậy?
Là vì lúc này nàng đang giận chàng. Nàng muốn nói chuyện "đâu ra đấy"
với chàng một lần cho xong. Chúng ta đọc thêm khổ thơ thứ năm: "Từ đây
anh hãy bán thơ anh/Còn để yên tôi với một mình". Ta thấy lúc này nàng
cự cãi với chàng một cách khá căng thẳng. Có lẽ chàng vừa gây ra một lỗi
lầm gì đó làm cho nàng giận. Liên hệ đến khổ thơ thứ ba có câu "Bài thơ
đan áo nay rao bán/Cho khắp người đời thóc mách xem" thì ta sẽ hiểu
ngay chuyện gì. Đó là chuyện Bài thơ đan áo, chàng đã lấy nó đem "rao
bán" làm cho nàng bực tức. "Rao bán" là từ mà nàng ví von cho hả tức chứ
thực sự là chàng đã để lọt bài thơ đó ra ngoài. Bài thơ này vì một lẽ
gì đó mà nàng không muốn cho ai đọc. Việc đăng báo bài thơ này có lẽ gây
nên điều gì hệ trọng lắm nên nàng đã hết sức tức giận: "Là giết đời
nhau đấy biết không".

Hãy để ý thêm chút nữa. Sau khi nói xong
chuyện Bài thơ đan áo, nàng liền quay sang chuyện những cánh hoa ti gôn:
"Những cánh hoa lòng, hừ đã ghét/Thì đem mà đổi lấy hư vinh". Chúng ta
thấy rất rõ: người gây ra chuyện Bài thơ đan áo cũng chính là người nhắc
đến những cánh hoa ti gôn. Trước thì nàng cố giấu nhưng bây giờ vì đang
tức giận nên nhân nói chuyện này nàng nói qua chuyện kia một thể luôn.

Như
vậy thì nhân vật ai, người liên quan đến những cánh hoa ti gôn (Trách
ai mang cánh ti gôn ấy) và nhân vật anh, người yêu của nàng (Anh hỡi
tháng ngày xa quá nhỉ) chính là một.

Như vậy mối quan hệ là đã
rõ. Thanh Châu chính là người yêu của T.T.Kh. Điều này cũng phù hợp với
lời kể của nàng ở khổ thơ đầu trong Bài thơ thứ nhất rằng người yêu nàng
là một chàng văn nghệ sĩ: "Thuở trước hồn tôi phơi phới quá/Lòng thơ
nguyên vẹn một làn hương/Nhưng nhà nghệ sĩ từ đâu lại/ Êm ái trao tôi
một vết thương".

Thật sự ta đã giải mã được vấn đề quan trọng là
tìm ra người ấy của T.T.Kh. Đến đây, chúng tôi muốn trở lại vấn đề ai
đã viết Bài thơ đan áo. Như trên đã phân tích, bài thơ này có một số
điểm khác biệt so với ba bài thơ kia về thể loại, về giá trị nghệ thuật.
Tuy nhiên, có một đặc điểm quan trọng nhất thì nó lại không khác, đó là
phong cách sáng tác. Bài thơ đan áo cũng được viết bởi một ngôn ngữ
dung dị rất "T.T.Kh": "Chị ơi nếu chị đã yêu/Đã từng lỡ hái ít nhiều đau
thương". Chúng tôi cho rằng, bài thơ này cũng là của T.T.Kh nhưng được
viết trước ba bài thơ kia rất lâu. Bạn đọc có thể thắc mắc: vì sao Bài
thơ đan áo không hay như mấy bài thơ kia. Đó là do hoàn cảnh sáng tác.
Trước đây, T.T.Kh chỉ sáng tác để gửi cho người chị nào đó của mình đọc
nên có thể cảm xúc không trào dâng bằng viết cho người mình yêu.
-----
TRẦN ĐÌNH THU (ĐĂNG TRÊN BÁO THANH NIÊN)

Tiêu đề: Re: ĐI TÌM TÁC GIẢ T.T.KH Sat Aug 06, 2011 11:34 pm

Kỳ 6: Ai có thể là T.T.Kh?

Quá
trình lần theo dấu vết con người bí ẩn này, chúng ta đã đưa ra được một
số tiêu chí để xác định ai có thể là T.T.Kh. Thứ nhất, T.T.Kh phải là
một người phụ nữ. Thứ hai, T.T.Kh phải là người thân thiết với nhà văn
Thanh Châu. Cụ thể hơn, người đó phải là người yêu của nhà văn Thanh
Châu. Như vậy, ta phải loại bỏ tất cả các "ứng viên" là nam giới như
Thâm Tâm, Nguyễn Bính, J.Leiba... cùng một số "ứng viên" nữ như Trần Thị
Khánh...

Vậy còn lại ai sẽ là người phù hợp với T.T.Kh? Đến
đây, có lẽ ta cần cho nhân vật thật xuất hiện để đối chiếu. Trong số
những người phụ nữ được giả định trước đây, chỉ có một "ứng viên" duy
nhất phù hợp với vị trí của T.T.Kh theo tiêu chí nói trên. Đó chính là
bà Trần Thị Vân Chung, người được tác giả Thế Nhật phát hiện ra và tiết
lộ trong cuốn sách T.T.Kh, nàng là ai? Đây là nhân vật đã gây ra nhiều
tranh cãi trên công luận vào năm 1994.

Xin nhắc lại một số thông
tin về bà Trần Thị Vân Chung. Bà sinh năm 1919 tại Thanh Hóa. Sinh
trưởng trong một gia đình khá giả, lớn lên lập gia đình với một người đỗ
cử nhân luật, có lúc làm quan tri huyện, về sau làm đến chức Tổng
trưởng Quốc phòng trong chế độ Sài Gòn.

Về văn chương, bà Vân
Chung là người thường hay làm thơ, viết văn với bút danh Vân Nương, Tam
Nương... Bà tham gia nhóm thơ Quỳnh Dao - nhóm thơ của những người phụ
nữ đài các trưởng giả lúc trước ở miền Nam, thường làm thơ xướng họa với
nhau như một sinh hoạt tinh thần. Nữ sĩ Mộng Tuyết cũng là một trong
những chủ soái của nhóm thơ này. Bà đã có một số thơ đăng trên các báo ở
Sài Gòn trước năm 1975. Năm 1986, bà cùng các con xuất cảnh sang Pháp.
Bà vẫn tiếp tục làm thơ đăng trên các tạp chí tiếng Việt ở nước ngoài.

Năm
1994, khi cuốn sách T.T.Kh, nàng là ai? ra đời, nêu đích danh tên tuổi
bà Vân Chung, thì chính bà Vân Chung đã công khai lên tiếng phủ nhận
mình là T.T.Kh. Thư của bà từ Pháp gửi về được đăng tải trên Thanh Niên
và một số tờ báo khác. Ngoài ra có một số độc giả cũng viết bài gửi đến
báo, không tin bà Vân Chung chính là T.T.Kh. Điều này đã làm nhiều người
ngờ vực tính chân thực của cuốn sách nói trên. Bởi vì cuốn sách được
viết ra dựa trên sự tiết lộ vô tình của một người khác là bà Thư Linh,
người quen biết với bà Vân Chung sau năm 1975 chứ tác giả không có thông
tin trực tiếp.

Nhưng bên cạnh đó, một số tác giả lại ủng hộ
việc cho rằng T.T.Kh chính là Trần Thị Vân Chung. Chẳng hạn tác giả T.N
trên Báo Tuổi Trẻ chủ nhật ngày 2/10/1994 viết: "Đưa ra tên tuổi thật
của T.T.Kh, với đầy đủ cuộc đời, nguồn gốc. Một nghi án văn học đã quá
lâu, nay lỡ biết rồi thì không thể không công bố". Tác giả Ngọc Tình
trên Báo Sài Gòn Giải Phóng vào ngày 9.10.1994 cũng viết: "Cuối cùng bí
mật đã được phát giác, tác giả cuốn sách giải trình đầy đủ tư liệu hơn
nửa thế kỷ qua". Báo Lao Động số ra ngày 13/10/1994 viết: "Một nghi án
văn học đã gần 60 năm quanh một chùm thơ nổi tiếng của tác giả T.T.Kh.
Đến nay, Thế Nhật với những tư liệu và chứng cứ rõ ràng mới bật mí được
câu chuyện tình lãng mạn bậc nhất trong văn học Việt Nam này".

Các
ý kiến của người quan tâm rất không thống nhất với nhau như vậy. Riêng
chúng tôi, khi xem xét lại tất cả các vấn đề, thật đáng ngạc nhiên là
chúng tôi thấy bà Vân Chung có một nhân thân phù hợp với T.T.Kh đến kỳ
lạ.

Trước hết, bà Vân Chung chính là người yêu của nhà văn Thanh
Châu, tác giả truyện ngắn Hoa ti gôn. Đây là thông tin được chính nhà
văn Thanh Châu xác nhận - một điều trước nay chưa từng được tiết lộ bởi
người trong cuộc. Đây là một điều tối quan trọng, đáp ứng tiêu chí cần
phải có của T.T.Kh (xin nhấn mạnh lại một lần nữa, bất cứ nhân vật nào,
muốn là "ứng viên" để vào vị trí T.T.Kh thì theo quan điểm của chúng
tôi, người đó phải là người yêu của nhà văn Thanh Châu).

Nhà văn
Thanh Châu cùng sinh trưởng ở thị xã Thanh Hóa như bà Vân Chung, gia
đình thuộc dòng dõi quan lại nhưng đến thời của ông thì gia cảnh sa sút.
Ngược lại, gia đình bà Vân Chung lúc đó làm kinh doanh buôn bán, kinh
tế khá giả hơn rất nhiều.

Thanh Châu là bạn của người anh ruột
bà Vân Chung. Ông có dịp trò chuyện với cô em của người bạn mình là bà
Vân Chung khi đi trên chuyến tàu từ Hà Nội về Thanh Hóa. Cuộc gặp gỡ
định mệnh này đã khởi đầu cho một cuộc tình đầy nước mắt về sau.

Trở
về Thanh Hóa, hai người tiếp tục qua lại với nhau và tình cảm ngày càng
thắm thiết. Gia đình hai bên cũng đều biết việc này nhưng cuộc tình
duyên không đi đến đoạn kết vì vấn đề môn đăng hộ đối. Sau cú sốc này,
Thanh Châu ra Hà Nội sống, Vân Chung ở lại quê nhà, một thời gian sau
thì đi lấy chồng. Chi tiết này phù hợp với câu thơ trong Bài thơ thứ
nhất: "Ở lại vườn Thanh có một mình/Tôi yêu gió rụng lúc tàn canh/Yêu
trăng lặng lẽ rơi trên áo/Yêu bóng chim xa nắng lướt mành".

Ra Hà
Nội một thời gian, Thanh Châu nhận được tin tức từ gia đình nhắn ra cho
biết bà Vân Chung chuẩn bị lên xe hoa về nhà chồng. Câu thơ tiếp theo
của T.T.Kh viết đúng như hoàn cảnh của bà Vân Chung: "Và một ngày kia
tôi phải yêu/Cả chồng tôi nữa lúc đi theo/Những cô áo đỏ sang nhà
khác/Gió hỡi làm sao lạnh rất nhiều".

Mối tình giữa Thanh Châu
và Vân Chung là một mối tình văn chương cao đẹp vì cả hai người đều có
tâm hồn văn nghệ sĩ. Truyện ngắn Hoa ti gôn của Thanh Châu thể hiện đầy
chất lãng mạn và những bài thơ của Vân Chung viết sau này cũng thật lãng
mạn mà chúng tôi sẽ giới thiệu với bạn đọc trong kỳ tới để tiện so sánh
với thơ T.T.Kh.

Sau khi chia tay, hai người không có điều kiện
gặp lại nhau nữa vì đến năm 1954, hai miền Nam Bắc chia đôi, Vân Chung
đã cùng chồng vào Nam còn Thanh Châu ở lại quê nhà. Mãi cho đến bốn mươi
năm sau, khi miền Nam giải phóng, Thanh Châu mới tìm vào Sài Gòn để
thăm lại cố nhân.

Nhà văn Thanh Châu đã trực tiếp xác nhận chừng
đó thông tin với chúng tôi. Nhưng ông không đồng ý khi chúng tôi đặt
vấn đề rằng T.T.Kh chính là bà Trần Thị Vân Chung. Vì vậy, chúng ta hãy
tiếp tục so sánh đối chiếu.

Kỳ cuối: Sự phù hợp giữa Trần Thị Vân Chung và T.T.Kh

Chúng
ta thấy, trước hết việc giả định Trần Thị Vân Chung chính là T.T.Kh đã
giải quyết được nhiều vướng mắc trong nghi án. Chẳng hạn chi tiết "vườn
Thanh" làm nhiều người tranh cãi kịch liệt từ bao năm nay sẽ trở nên rất
đơn giản khi đưa vào đây. Nếu chúng ta chấp nhận Vân Chung là T.T.Kh
thì vườn Thanh sẽ được hiểu đơn giản hơn: đó là một cách nói hoa mỹ để
chỉ thị xã Thanh Hóa, nơi mà hai người có nhiều kỷ niệm trong thời gian
quen biết nhau.

Chúng ta hãy xét về nhân thân bà Vân Chung để so
sánh với T.T.Kh. Trong phần phân tích thơ T.T.Kh, chúng ta đã đưa ra
nhận định, tác giả này phải là một người sinh trưởng trong một gia đình
khá giả, thuộc tầng lớp tân học. Điều này rất đúng với trường hợp của bà
Vân Chung. Và Thanh Châu cũng là một người tân học: trước học cao đẳng
tiểu học Vinh, sau ra Hà Nội học trường đạo.

Một điều quan trọng
nữa là tuổi của "ứng viên". Theo xác nhận của chính bà Vân Chung, thì bà
sinh năm 1919, tính đến năm 1937 là bà đã 18 tuổi tròn. Đó là tính theo
tuổi Tây. Còn theo tuổi ta thì đã 19. Như vậy bà hoàn toàn có thể lấy
chồng hoặc chồng đi dạm hỏi vào trước năm 1937. Vậy thì đến tháng
9/1937, nếu là T.T.Kh thì bà có thể viết trong Hai sắc hoa ti gôn: "Nếu
biết rằng tôi đã lấy chồng/Trời ơi! Người ấy có buồn không".

Cũng
cần nhắc lại là khi bà Vân Chung lấy chồng, ông Thanh Châu ở Hà Nội chứ
không ở quê nhà. Vì thế cho nên Vân Chung mới nghĩ rằng ông không biết
việc bà đi lấy chồng. Chi tiết này phù hợp với câu thơ "Nếu biết
rằng...".

Đến đây ta tạm dừng việc so sánh đối chiếu lại một chút
để đọc lại những trang viết của ông Thanh Châu. Liên quan đến nghi án
này, Thanh Châu đã viết cả thảy hai tác phẩm. Một là truyện ngắn Hoa ti
gôn mà từ đó có thơ của T.T.Kh "họa" lại. Hai là bài tùy bút Những cánh
hoa tim vào năm 1939 để kết lại câu chuyện. Ta thấy gì trong những trang
viết của Thanh Châu?

Khi xa Vân Chung ra Hà Nội, Thanh Châu đã
hết sức sầu thương về mối tình ấy. Trong bài tùy bút Những cánh hoa tim
đăng trên Tiểu thuyết thứ bảy, ông viết: "Vì tôi thấy tôi cảm thấu hết
được những cái gì là tê tái trong tình ái. Tôi có tất cả tâm sự của một
người đã từng chua xót vì yêu". Đó chính là sự chua xót về mối tình giữa
ông và Vân Chung mà ngày nay ông đã xác nhận.

Vào thời gian này,
tiểu thuyết Đoạn tuyệt của Nhất Linh cũng vừa mới ra đời. Đó là cuốn
tiểu thuyết luận đề, có ý nghĩa đả phá những tập tục hôn nhân gia đình
phong kiến ngự trị ngàn năm trong xã hội Việt Nam. Thế nhưng Nhất Linh
cũng không sắp xếp nổi cho nhân vật Loan của mình trốn đi với Dũng mà
phải để cho hai người chia tay nhau, Loan lên xe hoa về nhà chồng, Dũng
cất bước ra đi chốn hải hồ. Ấy là vì lúc này hoàn cảnh xã hội chưa cho
phép nhà văn thực hiện cuộc cải cách quá mạnh mẽ như vậy, dù là trong
tiểu thuyết. Bởi quan niệm cổ xưa còn hết sức nặng nề. Như thế để thấy
rằng, vào thời kỳ 1935 - 1937, những cô gái dù tân học đến mấy cũng rất
khó có thể thoát ra được ngoài vòng cương tỏa của chế độ gia đình phong
kiến. Tình cảnh của Thanh Châu và Vân Chung có lẽ cũng tương tự như tình
cảnh của Dũng và Loan.

Trong truyện ngắn Hoa ti gôn của Thanh
Châu, nhân vật chính là họa sư Lê đã rủ Mai Hạnh trốn đi Nhật để cùng
nhau xây cuộc đời mới. Đó là lòng khát khao của những người đang yêu
trước cảnh ngang trái tình duyên. Tuy nhiên, nhân vật Mai Hạnh không đủ
can đảm thực hiện vì "em không phải là loại đàn bà có thể vượt hết được
những khó khăn như anh tưởng", vì "em bỗng sợ, em sợ gia đình tan tác,
khổ thân thầy mẹ em". Những chi tiết, hình ảnh tiếp theo trong truyện
ngắn mang đầy ẩn ý. Chẳng hạn như chi tiết nhân vật Mai Hạnh chết đi,
chi tiết dây hoa ti gôn trong thư báo tang rơi ra, chi tiết họa sư Lê
đặt bó hoa lên nấm mộ nàng... Những chi tiết ấy mang đầy sự trách móc,
hờn giận, đớn đau. Nửa phần muốn chôn chặt tình yêu xuống đáy mồ sâu,
nửa phần nhớ thương quay quắt cuồng dại mãi không thôi. Ta tin rằng
những nỗi niềm của nhân vật chính là nỗi niềm của tác giả. Những hoài
niệm, u uất của nhân vật về những "cánh hoa tim vỡ" là của Thanh Châu.

Năm
1939, sau khi câu chuyện T.T.Kh đã đi qua, Thanh Châu cho đăng bài tùy
bút Những cánh hoa tim trên Tiểu thuyết thứ bảy. Bài tùy bút này, một
mặt ông phủ nhận mọi sự dính líu đến T.T.Kh, một mặt ông giãi bày tâm sự
của mình.

Chính ra Thanh Châu đã bị ám ảnh bởi những cánh hoa
ti gôn khi ông viết trong Những cánh hoa tim: "Một mùa thu cũ, tôi đã
ngắt những bông hoa ấy trong tay và vò nát chúng nó đi trước một giàn
hoa. Đó là thời kỳ tôi ốm dậy, buổi chiều thường đi thơ thẩn trong sân".
Ta nhớ rằng, tác phẩm Hoa ti gôn là truyện ngắn nhưng tác phẩm Những
cánh hoa tim là tùy bút. Mà tùy bút là nói chuyện thật chứ không nói
chuyện hư cấu. Thanh Châu đã vò nát những cánh hoa ti gôn vì lẽ gì? Phải
chăng vì nó đã từng là "chứng nhân" một thời của tình yêu giữa ông và
Vân Chung? Thanh Châu viết tiếp trong bài: "Bỗng nhiên, nhìn những cánh
hoa đỏ trong tay, tôi nghĩ đến một quả tim rớm máu".

Trong những
phần trước, chúng ta đã nhắc đến chuyện những cánh hoa ti gôn. Giờ đây
ta lại thấy rõ hơn chút nữa. Như vậy chính ra Thanh Châu là người đầu
tiên nhìn thấy bông hoa ti gôn có hình quả tim vỡ chứ không phải nhân
vật truyện ngắn họa sư Lê. Giữa Thanh Châu và Vân Chung có thể đã có
nhiều kỷ niệm về loài hoa "đỏ như màu máu thắm phai" này. Cho nên Thanh
Châu trong một đêm buồn bã nhớ nhung hoài niệm về mối tình xưa, xót xa
nghĩ lại những cánh hoa tàn úa thuở nào, đã không kìm nổi lòng mình mà
cầm bút viết nên truyện ngắn để giải tỏa cảm xúc, cũng là để gửi về
"vườn Thanh" cho người xưa.

Vào thời kỳ 1937, những cô gái có tâm
hồn văn chương lãng mạn đều tìm đọc tạp chí Tiểu thuyết thứ bảy. Vì thế
truyện ngắn này đã đến tay Vân Chung ngay lập tức. Đọc xong truyện
ngắn, Vân Chung chắc chắn cũng đau lòng không kém. Trong tình cảnh như
thế, thì một người như Vân Chung hiển nhiên phải làm thơ để gửi lại cho
Thanh Châu. Và những bài thơ ấy, rất có thể là những bài Hai sắc hoa ti
gôn, Bài thơ thứ nhất, Bài thơ cuối cùng lắm chứ? Tại sao không?

Đến
đây chúng tôi muốn trở lại với riêng bà Vân Chung. Trước đây có người
đưa ra một số "ứng viên" nữ, nhưng không thấy nhắc đến lý lịch văn học
của những người đó. Chúng ta nhớ rằng, nếu là T.T.Kh thì dứt khoát phải
là một người cầm bút. Ít ra là phải như bà Vân Chung, có thơ in thành
tập, có sinh hoạt văn học nơi này nơi kia, có thơ đăng báo...
Chúng
tôi đã cố gắng sưu tầm được một ít thơ của bà Vân Chung để bạn đọc có
thể đánh giá chúng. Trước hết xin đọc vài câu thơ của bà Vân Chung viết
về mùa thu:
Nhớ những mùa thu trước
Êm cảnh thanh bình
Trăng ngà trải lụa thiên thanh
Khuôn hoa e ấp trên cành thắm tươi
Thế rồi
Bão táp mưa sa
Trăng tàn hoa tạ
Mông mênh sầu ngập biển đời
Trời thu lộng gió để người sầu thương
(Bài thơ cuối thu, 1960)
Hơi may se cả bầu trời
Hàng cây lá đã vàng phơi ít nhiều
Nhà ai một mái tịch liêu
Chìm trong làng vắng tiêu điều chiêm bao
(Vào thu - 1993)

Bạn đọc thấy thế nào về những câu thơ này? Có chút gì là của T.T.Kh không?
Một
điều đặc biệt, bà Vân Chung luôn luôn làm thơ về mùa thu. Mười bài thơ
thì có đến năm bài bà nhắc đến mùa thu rồi. Dường như bà bị ám ảnh bởi
mùa thu. Đây cũng là một điểm chung với T.T.Kh.

Thơ của bà Vân
Chung sau năm 1954 cho đến nay không phải là thơ hay. Hầu hết đều bình
thường. Chính vì vậy mà nhiều người cho rằng bà Vân Chung không thể là
T.T.Kh vì thơ bà không xứng tầm với thơ T.T.Kh. Lập luận như thế là
không đúng. Thật ra không có nhà thơ nào có thể làm thơ hay suốt đời.
Nhiều nhà thơ nổi tiếng nhưng về sau vẫn làm những câu thơ rất tầm
thường.

Một bài thơ hay phải gắn liền với một hoàn cảnh đặc biệt.
Không có hoàn cảnh đặc biệt thì khó có thể có thơ hay. Chẳng hạn Hàn
Mặc Tử sẽ không thể nào sáng tác được bài thơ Đây thôn Vỹ Dạ nếu người
đẹp Hoàng Hoa không gửi vào cho chàng một tấm hình chụp phong cảnh bến
đò Vỹ Dạ lúc chàng đang tuyệt vọng chán chường trên giường bệnh. Nếu Hữu
Loan không có nỗi đau về người vợ vắn số thì không thể nào có được bài
thơ Màu tím hoa sim để đời. Nếu Vân Chung là T.T.Kh thì cũng thế. Chỉ
trong hoàn cảnh tình duyên ngang trái lỡ làng với người yêu một cách đớn
đau tột cùng thì mới sáng tác được những câu thơ như viết bằng máu thịt
ấy. Đó là những tác phẩm đỉnh cao của một người làm thơ. Đó là tinh hoa
tinh huyết. Còn như Vân Chung sau này, sống một cuộc đời bình thường
bên cạnh người chồng giàu sang của mình, làm sao sáng tác được thơ hay,
dù trước đó có là T.T.Kh đi chăng nữa. Đó là chuyện bình thường và hợp
lý.

Đến đây chúng tôi muốn thưa đôi lời với nhà thơ Vân Chung và
nhà văn Thanh Châu cùng quý bạn đọc. Loạt bài này cũng như cuốn sách
Giải mã nghi án văn học T.T.Kh sắp xuất bản của chúng tôi chỉ là những
giả định. Tuy nhiên, dù giả định nhưng nó vẫn gợi lại những vết thương
cũ trong lòng hai người. Đó là một điều đáng tiếc. Tuy vậy chúng tôi
không thể không viết lại câu chuyện này. Vì nó là khát khao của người
yêu thơ, muốn biết T.T.Kh là ai, vì ai mà để lại cho đời những vần thơ
xao xuyến cõi lòng ấy. Chính khi xưa, Hoài Thanh cũng đã từng nhắc trong
Thi nhân Việt Nam: "Bốn năm đã qua từ ngày tờ báo vô tình hé mở cho ta
một cõi lòng. Ai biết "con người vườn Thanh" bây giờ ra thế nào? Liệu
rồi đây người có thể lẳng lặng ôm nỗi buồn riêng cho đến khi về chín
suối?". Cho đến nay, đã qua bảy mươi năm, có lẽ người đã quyết định "ôm
nỗi buồn riêng về nơi chín suối" rồi. Vì thế giả định này nếu đúng chắc
người cũng không lên tiếng tự nhận mình là T.T.Kh. Vậy xin hãy xem đây
như là một việc làm vì lòng mến yêu con người đã để lại cho đời những
vần thơ say đắm ấy để có câu chuyện này.

Trần Đình Thu (Đăng trên báo thanh niên)