Thiền dân gian thời @- Nguyễn Bảo Sinh

Tổng số bài gửi : 68 Join date : 12/03/2013

“Dùng thuốc như thể dùng binh
Không thể xem thường chuyện tử sinh”

THIỀN VÀ BỆNH

Loài người bàn về cuộc sống thường có nhiều ý kiến trái ngược nhau, nhưng đều thống nhất ở điểm: coi sức khoẻ là quan trọng nhất. Câu đầu tiên hỏi thăm nhau: “có khoẻ không?”. Tóm tắt đạo Phật cũng chỉ trong bốn chữ: “ sinh, lão, bệnh, tử”. Phương tây gọi là: “tư tưởng lành mạnh trong thân thể cường tráng”.

Tây y tập trung phân tích con người ở thể xác. Họ cân, đo, đong, đếm từng tế bào, từng nơ ron thần kinh, biết rõ từng cặp nhiễm sắc thể… Họ hiểu con người như một cỗ máy tinh vi. Song, họ chưa hiểu hết con người còn là một tiểu vũ trụ. Con người là thể thống nhất giữa thân, tâm và vũ trụ.

Đông y nhìn thấu con người từ trong ra, thấy đủ 700 huyệt đạo chi phối sự vận hành của thân xác. Đông y hiểu con người ở 4 thể do tứ đại hình thành.

1. Thể xác.

2. Thể vía.

3. Thể hồn.

4. Tâm thức.

Phần thể xác, tây y phân tích giải phẫu sâu sắc.

Còn thể vía, theo đông y thì đàn ông có 3 hồn 7 vía, đàn bà có 3 hồn 9 vía. Thể vía có thể bỏ xác rong chơi rồi lại quay về. Cho nên, đông y kiêng khi ngủ vẽ hoặc bôi nhọ lên thân xác, thể vía khi đi chơi quay về bị lạc, không nhập được vào thân xác dẫn đến tử vong.

Khi ta bị ngất, vía và hồn tạm rời khỏi thân, nên ta phải gọi vía, hú hồn. Những người vía dữ không được đến nơi kiêng kỵ. Người bán hàng có tục đốt vía những khách hàng hãm tài.

Không nhìn ra thể vía của con người, coi con người chỉ là cỗ máy, tây y tháo lắp sửa chữa cơ thể con người theo một công thức cố định. Đông y chữa bệnh căn cứ vào thể vía, vào cơ địa hàn hay nhiệt rồi mới xem mạch kê đơn, bốc thuốc cho phù hợp với bệnh nhân theo từng mùa.

Thể thứ ba là thể hồn. Thể hồn ở tầng sâu hơn thể vía. Khi hồn lìa khỏi xác thường không nhập lại được.

Theo “Tử thư” của tạng kinh, khi người chết, trong ba ngày đầu hồn vẫn quanh quẩn bên xác, nuối tiếc thân thể mình, vợ con mình và cuộc sống nơi trần thế…Không muốn dứt ra đi đầu thai kiếp khác. Nên thân nhân người chết cần vui vẻ, tấu nhạc vui để hồn không vương vẫn cõi hồng trần, siêu thoát về Tây phương cực lạc. Thân xác cần hoả táng để hồn khỏi luyến ái cõi vô thường. Trong 49 ngày hồn cư trú ở cảnh giới trung ấm – giữa cõi trần gian và cõi âm phủ- để chờ Diêm Vương phán xử. Lúc này, thân nhân người khuất cần tụng kinh để trợ duyên cho hồn được siêu sinh tịnh độ nơi cực lạc.

Người miền Bắc ảnh hưởng sâu sắc chữ lễ của đạo Khổng, nên khi người chết phải tang lễ linh đình, khóc than thảm thiết, thậm chí phải thuê thêm người khóc mướn cho thật não nùng. Con trai, con gái thờ chữ hiếu của đạo Khổng, ba năm không được lấy vợ, lấy chồng. Chuyện Trang Tử gặp cô gái quạt mồ chồng mau khô để được đi lấy chồng mới, vợ Trang Tử sỉ vả là loại dâm phụ. Trang Tử cười. Sau đó, Trang Tử giả vờ chết. Để chữa bệnh cho gian phu, dâm phụ- vợ Trang Tử- đã lấy vồ phá áo quan của Trang Tử, định mổ bụng moi gan làm thuốc chữa bệnh cho gian phu.

“Thương thay là gái quạt mồ

Giận thay là gái lấy vồ đập săng”

Người miền Nam ảnh hưởng của tạng kinh, nên khi người chết, họ tấu nhạc vui như đám cưới mừng hồn được cưỡi hạc quy tiên.

Người theo đạo Hồi khi chôn thi thể để thân xác trần trụi mong nhanh chóng trở về với cát bụi, trở về với thượng đế – nơi Bồng lai tiên cảnh.

Thiền sư cao đạo làm chủ được linh hồn. Hoa hoà thượng Lỗ Trí Thâm sau khi đánh Phương Lạp, không nhận quan chức của triều đình, tu tại chùa tháp Lục Hoà bên sông Tiền Đường tại tỉnh Hàng Châu. Trong lúc ngủ say, nghe tiếng sóng thuỷ triều của sông Tiền Đường, Lỗ Trí Thâm tưởng là quân giặc tấn công, đã bừng tỉnh dậy vác thiền trượng hô xung phong. Sau khi tỉnh cơn mê, nhớ tới lời của Trí Chân trưởng lão: “Khi nghe thấy tiếng sóng sông Tiền Đường nổi dậy là lúc viên tịch”. Lỗ Trí Thâm sai tiểu nấu nồi nước thơm, tắm rửa sạch sẽ, ngồi kiết già rồi hoá. Hiện nay, trong chùa Lục Hoà, du khách vẫn được chiêm ngưỡng tượng Lỗ Trí Thâm và hành giả Võ Tòng.

Thiền sư có thể làm chủ linh hồn. Họ vận khí đẩy linh hồn từ ngón chân qua đan điền lên bách hội rồi thoát lên trời.

Việt Nam ta có chuyện: “hồn Trương Ba, da Hàng Thịt”. Linh hồn của Trương Ba muốn tái sinh khi thể xác rữa nát phải nhập nhờ vào xác anh hàng thịt vừa chết”.

Thể thứ tư, thể tâm thức, thể vĩnh hằng của con người. Tâm không trụ ở trong thân, không trụ ở ngoài thân mà đâu cũng thấy. Tâm không trụ ở chỗ có, không trụ ở chỗ không. Tâm vô trụ xứ.

Khi tâm thức mắc bệnh – tâm mờ – thì thuốc chữa bệnh là kinh nhà Phật. Theo Như Lai, loài người có 84000 bệnh, Phật soạn ra 84000 kinh để chữa 84000 bệnh. Còn theo đánh giá của khoa học ngày nay thì 70% bệnh của con người do tâm sinh ra. 100% bệnh của thân xác chuyển về tâm. 100% bệnh của tâm sẽ chuyển sang phần thân xác – bệnh ảo nào rồi cũng thành thật.

Khi tìm ra cách chữa bệnh cho tâm thức – tâm mờ:

“Thân là cội bồ đề

Tâm như đài gương sáng

Luôn luôn phải lau chùi

Chớ để dính bụi bặm”

Chữa bệnh cho tâm để tâm trong sạch, cũng là con đường hành thiền. Có rất nhiều chân lý của cuộc đời mà ta hiểu được là nhờ trải qua những trận ốm, những thang thuốc:

“Mỗi lần ốm lại ngộ ra cái mới

Thấy giải ngân hà trong cõi tâm linh

Khi ta khỏe nhiều điều không nghĩ tới

Mà ngộ đời qua thập tử nhất sinh”

Khoa học thường chỉ nghiên cứu bệnh chứ ít nghiên cứu người bệnh. Họ chữa bệnh chứ không chữa người bệnh. Mà chữa người bệnh lại quan trọng hơn chữa bệnh. Bệnh phổ biến nhất là bệnh không có bệnh, mà người bệnh lại cho là có bệnh. Hoặc mắc bệnh này người bệnh lại cho là mắc bệnh kia, để rồi lợn lành thành chữa lợn què vì có bệnh là cứ vái tứ phương.

Ví dụ: có người bị hen nặng thập tử nhất sinh. Nếu cứ chuyển bệnh nhân ra khỏi nhà là hết bệnh. Nghiên cứu ra mới hiểu, cứ mỗi lần trông thấy kẻ chiếm căn nhà chính của mình là bệnh nhân lên cơn hen đến tắt thở. Cần phải chữa người bệnh, chứ uống bao nhiêu thuốc hen, bệnh cũng vô hiệu.

Thiền quan điểm thân- tâm là thể thống nhất. Nên phải vừa chữa bệnh, vừa chữa người bệnh. Đông y nghiên cứu về chữa người bệnh. Thiền và bệnh là phải giữ được quân bình. Ngộ được vậy là đã đắc đạo. Hay như ta thường nói nói về bệnh “đông tây y kết hợp”. Chữa bệnh cả từ bên ngoài vào và cả từ bên trong ra. Không thể chỉ có chu vi mà không có tâm điểm, nên thiền là loại thập toàn đại bổ, vì thiền bổ cả âm lẫn dương, cả thật lẫn giả, cả bệnh lẫn người bệnh. Chữa bệnh theo mùa, vì con người cũng trong đại vũ trụ.

“Bệnh quỷ thuốc tiên

Bệnh tiên thuốc thánh

Bệnh thánh thuốc Phật

Bệnh thật thuốc giả”

Phật Bà Quán Thế Âm sai Thiện Tài Đồng Tử đi tìm một thứ cây không thuốc. Thiện Tài thất bại quay về thưa với Phật: không có một cây nào lại là cây không thuốc cả. Vậy, bệnh là thiên ma bách chiết và cách chữa bệnh cũng thiên ma bách chiết. Hiểu đơn giản, ta không chỉ cho là có một cách chữa bệnh. Nhà có hàng vạn cửa, chỉ cần qua được một cửa là vào nhà.

Đời thường cho mỗi sai lầm của con người thuộc về đạo đức, vì thế nên sai lầm bị lên án gay gắt, có thể bị tù hoặc bị tử hình.

Theo thiền, mỗi sai lầm của con người chỉ là một bệnh, một căn nghiệp. Sai lầm không tự có. Sai lầm là bởi nhân duyên sinh ra. Sai lầm tự tánh là không. Nên trước những sai lầm dù nặng đến đâu Phật đều thương xót, đều phát tâm từ bi hỷ xả. Đạo Phật là đạo cứu đời, đạo Phật là đạo diệt bệnh khổ.

Người đời thường thương xót kẻ lao phổi, tiểu đường, cao huyết áp…. còn những bệnh về tư tưởng thì họ cho là đạo đức. Bệnh tư tưởng và bệnh thể xác về bản thể chỉ là một. Nếu ta có huệ nhãn của thiền về bệnh tư tưởng, về mọi sai lầm của chúng sinh, chắc chắn thế giới sẽ tràn ngập nhân ái, và cách giải quyết mọi vấn đề sẽ thay đổi hẳn:

“Khi biết mỗi sai lầm đều là bệnh

Chắc lòng người sẽ lượng cả bao dung

Khi biết có thể ta gặp nhau lần cuối

Thế giới này chắc chỉ có yêu thương”

Thiền hiểu bệnh tật do nhân duyên tạo nên, sai lầm cũng do nhân duyên tạo nên. Sai lầm cũng vô ngã. Con người sinh hoá mạnh hơn con người lý trí:

“Chỉ đâu mà buộc ngang trời

Thuốc đâu chữa được con người lẳng lơ”

“Gió mưa là bệnh của trời

Tương tư là bệnh của tôi yêu nàng”

Lẳng lơ và tương tư đâu phải chỉ ở đạo đức, thiền coi đó là bệnh cũng như cao huyết áp và tiểu đường mà thôi. Nên có chuyện các quan bàn luận với nhau về sự hấp dẫn của mỹ nhân. Kẻ thì cho bởi hình thức, người thì cho bởi nội dung. Riêng các vị hoạn quan không bàn gì, vì họ quá hiểu nguyên nhân sự háo sắc vì đâu.

Những bệnh ở phần xác, phần vỏ của con người đã có quá nhiều bàn luận. Chương này ta bàn luận đến phần bệnh bên trong thể xác, những bệnh không siêu âm, không xét nghiệm, không chụp cắt lớp được…Những loại bệnh không bệnh, ta phải dùng loại thuốc không thuốc:

“Hôm nay trời nhẹ mây cao

Tôi buồn không hiểu vì sao tôi buồn”

Nỗi trầm uất trong tâm linh nhiều khi còn làm chết người hơn cả thuốc độc:

“Giết nhau chẳng cái lưu cầu

Giết nhau bằng cái u sầu độc chưa”

Cái bệnh buồn mà không biết vì sao mình buồn, cái bệnh vô hình này thật phổ biến:

“Vô cớ mua dây buộc mình

Thì đành nhờ cái vô tình gỡ ra

Tự nhiên buồn đến với ta

Tự nhiên buồn sẽ đi ra khỏi mình”

“Hãy sống như dưỡng sinh
Không dưỡng sinh để sống”
“Chỉ có cách trường sinh chứ không có thuốc trường sinh”

TÂM NĂNG DƯỠNG SINH

Dưỡng sinh cũng như khi ta đi chăn cừu. Con nào lạc đàn, đi chậm quá, đi nhanh quá ta đều phải lùa vào thành đàn. Ta có thể chữa bệnh từ bên ngoài vào theo tây y, hoặc chữa bệnh từ bên trong, ta không kẹt vào bên nào, ta giữ cho thân tâm quân bình.

Thiền coi mọi sai lầm đều là bệnh và mọi bệnh đều do sai lầm. Nên khi ta mắc bệnh là đã có sự sai lầm cần phải kiểm điểm theo phép dưỡng sinh chủ, là đã có những con cừu lạc đàn. Chữa bệnh là ta lùa con cừu hoà nhập vào đàn.

Chữa bệnh từ bên trong ra ta gọi là tâm năng dưỡng sinh, chữa bệnh chỉ là một phần, chữa người bệnh là chính. Hải thượng Lãn Ông viết:

“Bế tinh dưỡng khí tồn thần

Thanh tâm quả dục thủ chân luyện hình”

Tâm thanh nghĩa là tâm không bị bụi phủ mờ. Tâm thanh ta mới nghe được những thông tin cấp báo từ lục phủ ngũ tạng về mọi sự bất ổn định. Trước khi bị bệnh, thì tâm đã báo cho ta đủ mọi tin tức cấp cứu, vì tâm vọng động nên ta không cấp cứu kịp thời. Thiền là chữa bệnh hướng nội, nghe và chỉnh những tần số sóng tâm.

“Đầy trời loạn sóng thanh âm

Đừng quên tiếng sóng từ tâm vọng về

Nhờ thầy gạt nhiễu sông mê

Để ta nghe tiếng sóng về từ tâm”

Hoa Đà khám bệnh cho vợ cả Tào Tháo và kê đơn sau: đàn ông thích nguyệt hoa. Đàn bà cả ghen. Nếu Tào Tháo tiết dục, vợ bớt ghen, bệnh tự khỏi.

Trong trận Xích Bích, Chu Du ốm nặng vì không có gió đông nam. Khổng Minh kê đúng cho thang thuốc gió đông nam, Chu Du liền tan bệnh.

Mỵ Nương ốm tương tư sắp lìa trần mà chỉ trông thấy Trương Chi là bệnh khỏi hẳn. Còn Trương Chi chỉ trông thấy Mỵ Nương lại ốm tương tư đến chết.

Ngũ Tử Tư chỉ một đêm lo nghĩ mà tóc bạc phơ.

Hoa Đà thừa sức chữa khỏi bệnh đau đầu của Tào Tháo. Nhưng con người đa nghi của Tào Tháo thì đến Hoa Đà Biển Thước cũng đành bó tay. Hoa Đà chỉ chữa được bệnh chứ không chữa được bệnh đa nghi của Tào Tháo. Bệnh đa nghi chỉ có Tào Tháo tự cứu lấy mình. Phúc chủ, lộc thầy.

Thường con người 30% chết vì bệnh còn 70% chết do người bệnh không thanh tâm: “Trương Phi chết vì nóng tính, Tào Tháo chết vì đa nghi, Quan Công chết vì tự phụ, Khổng Minh chết vì lao lực”. Đúng là:
“Trời không mưa hết thế gian

Phật không cứu được hoàn toàn chúng sinh

Mỗi người tự cứu lấy mình

Tự nhân, tự khởi duyên sinh mới thành”

“Quỷ hại ta phất cành dương

Nhân hại diệu kế có đường thoát ngay

Tự hại trời cũng bó tay

Chờ rằm tháng bẩy là ngày tạm tha”

Khổng Minh vì lao lực quá độ nên phải chết. Mặc dầu Khổng Minh có làm lễ dâng sao giải hạn trời cũng đành bó tay. Chỉ chữa được bệnh chứ không chữa được mệnh.

Con đường chữa bệnh cũng là con đường hành thiền:

“Sông mê mò mãi tâm không thấy

Bến giác không tìm đâu cũng tâm”

Suy nghĩ đúng về bệnh, là hiểu rõ quy luật của Tạo hoá. Hiểu đúng về “sinh, lão, bệnh, tử”, là “chỉ thẳng vào tâm, thấy tánh thành Phật”.

Tần Thuỷ Hoàng không hiểu luật sinh tử, đã hao tổn tâm trí để tìm thuốc trường sinh bất tử, chống lại quy luật “sinh, lão, bệnh, tử” phản đạo, phản thiền để rồi phải chết bất đắc kỳ tử, cơ đồ rơi và tay nhà Hán. Đã một khi:

“Trời trao sinh mệnh cho mình

Thì mình cũng phải quyết sinh trên đời”

Nhưng chúng ta không chống lại quy luật Tạo hoá:

“Không tranh sinh mệnh với trời

Trời đòi ta trả mệnh người lên tiên”

Có chuyện ả ca ve và ông bác sỹ cùng chết xuống âm phủ. Diêm Vương hỏi ca ve: “Trên trần ngươi làm gì?” Ca ve đáp: :Làm vui cho thiên hạ”. Diêm Vương phán: “Tốt”. Diêm Vương hỏi bác sỹ: “Còn ngươi?”. Bác sỹ đáp: “Cứu người khỏi tay thần chết”. Diêm Vương đập bàn quát: “Láo, tên này dám tranh sinh mệnh với trời!”

Khi đã hiểu đạo, thấy rõ lẽ tử sinh, tâm thanh tịnh:

“Tự nhiên chờ cái đến

Thanh thản tiễn cái đi

Yêu những điều không muốn

Tâm nhàn hơn mây trôi”

Không như Cảnh Công nước Tề ngắm giang sơn gấm vóc rồi khóc hu hu bảo với quần thần:

- Ôi! Cảnh đẹp thế này mà ta phải chết thì khổ lắm thay!

Các quan đều khóc hu hu theo, riêng Án Tử tâu với Cảnh Công:

- Nếu các vua xưa mà còn thì làm sao chúa công được làm vua. Nếu người xưa còn sống thì làm sao có đất để người sau ra đời?

“Nếu gương lưu bóng hình qua

Thì đâu còn chỗ để mà soi gương”

Theo kinh nghiệm, con đường thành thiền ngộ bệnh qua bốn bước:

1. Đi khám bệnh nhiều bác sỹ vì mỗi bác sỹ cũng chỉ dường như đúng.

2. Trao đổi với những người đồng bệnh.

3. Đọc sách báo, thông tin trên mạng để hiểu về bệnh.

4. Khi đã hội đủ cơ duyên thì mình phải tự làm bác sỹ tự cứu lấy mình. Bác sỹ chỉ là trợ duyên: “Khi mê thầy độ, ngộ rồi con tự độ”.

“Những cái nghĩ mãi mới ra

Đều là những cái người ta nghĩ rồi

Những cái nghĩ mãi trên đời

Khi ta nghĩ lại khác người nghĩ ra”

Một lần nữa tôi xin lưu ý: 30% là chữa bệnh, 70% là chữa người bệnh.

“Không ai mang bệnh giúp mình

Không ai hôn hộ người tình giúp ta

Không ai mua được ngây thơ

Chẳng ai bán được dại khờ cho ai”

“Có thờ có thiêng, có kiêng có lành”

ĐI LỄ

Để chữa người bệnh, nhân dân còn có cách lên chùa, vào nhà thờ để lạy thần mặt trời, thánh A la… Đi lễ là cách chữa bệnh từ bên trong, cách chữa người bệnh. Dao nào cũng có hai lưỡi, nếu ta chỉ hiểu lễ bái một cách cực đoan cũng là một bệnh, gọi là bệnh mê tín dị đoan.

Ngày rằm, mồng một ta thường đi lễ chùa, về mặt duy tâm là ta cầu trời Phật phù hộ cho thân tâm an lạc. Đi lễ chùa, nghe kinh, quán chiếu hình tượng Phật cũng là cách ngộ thiền.

Về mặt khoa học, ngày rằm, mồng một là ngày trái đất bị nhiều tia vũ trụ phóng xuống làm nhiễu loạn từ trường, rối loạn tâm linh. Ngày rằm, mồng một là ngày nước thuỷ triều lên cao nhất và thấp nhất. 90% cơ thể con người là nước, cho nên cơ thể cũng bị ảnh hưởng nặng. Người sinh ra trong ngày rằm, mồng một cũng dễ bất thường, cung số không đẹp. Những hành động ta ứng xử trong ngày rằm, mồng một do tâm không tịnh nên rất dễ gây tai hoạ. Cho nên, ngày rằm, mồng một khoa học khuyên ta nên tịnh tâm.

Đứng về triết lý học, khi ta đi lễ cầu quý nhân phù hộ để được may mắn là ta đã hiểu được cặp phạm trù ngẫu nhiên và tất nhiên. Tất nhiên nằm trong ngẫu nhiên. Sự thành bại có khi may hơn khôn. Mọi thành bại là tổng hoà các mối quan hệ. Hiểu được quy luật của cái ngẫu nhiên, con người thấy cần có sự độ trì của trời phật, sự trợ duyên của cái ngẫu nhiên. Con người muốn đem bản ngã hoà vào cơ duyên thành vô ngã.

Ngay cả đến những đội bóng đá mặc dầu đã lên phương án tập luyện rất khoa học, cũng cầu nguyện để được may mắn.

“Tự trói thì gọi là tu
Bị trói thì gọi là tù mọt gông”

XUẤT THẾ VÀ THAM

Theo Phật, bệnh lớn nhất của loài người là bệnh chấp trước – cho cái có trước hoàn toàn đúng – cho cái chân lý bộ phận là chân lý toàn thể, bệnh thầy bói xem voi. Đạo Phật là phá chấp. Thiền phá chấp ở cội nguồn. Cội nguồn của chấp ở lời, nên thiền chủ thuyết không ghi văn tự.

Cái gì có tướng đều giả. Lục Tổ Huệ Năng đốt kinh, phá tượng đê mọi người không lầm lỡ giữa phương tiện và mục đích. Kinh và tượng chỉ là phương tiện. Đạo mới là đích.

Đạo Phật thường bị hiểu nhầm nhiều nhất là chữ: xuất thế và tham.

XUẤT THẾ

Mê tín tức là tin mà không hiểu. Nhiều người không hiểu đạo mà tin gọi là mê tín.

Trong đạo Phật, chữ xuất thế là chữ bị hiểu lầm nhiều nhất. Họ cho xuất thế là từ bỏ xã hội, là chốn việc quan đi ở chùa.

Đời là không gian tồn tại trong thời gian. Xuất thế gian là vượt ra khỏi thời gian “hiểu hiện tại đang nằm trong vĩnh cửu, thấy vô biên trong hữu hạn thân mình”. Thời gian diễn biến theo sắc tướng. Khoa học đã chứng mình thời gian co giãn theo tốc độ. Như khi Từ Thức nhập thiên thai, ngoài cảnh giới người, tốc độ >300.000km/s thì một năm bằng hàng trăm năm nơi trần thế. Thời gian còn diễn biến theo tâm tướng. Khi thì “ngày vui ngắn chẳng đầy gang”, khi buồn thì “ba thu dồn lại một ngày dài ghê” hoặc “nhất nhật tại tù, thiên thu tại ngoại”.

Nam Kha đun nồi kê, mơ mình đỗ tiến sỹ, làm phò mã, làm thừa tướng, rồi thất sủng bị tử hình, giật mình tỉnh dậy mà nồi kê còn chưa chín.

“Giấc Nam Kha khéo bất bình

Bừng con mắt dậy thấy mình tay không”

Nhà thơ Trần Tử Ngang đau khổ vì không xuất thế gian:

“Tiền bất kiến cổ nhân

Hậu bất kiến lai giả

Niệm thiên địa chi du du

Độc thương nhiên nhi thế hạ”

Dịch:

“Trước chẳng thấy người xưa

Sau chẳng thấy người sắp đến

Nghĩ trời đất thật mênh mông

Thương phận mình mà chảy nước mắt”

Thơ xuất thế gian là thơ vĩnh cửu, thơ của muôn đời, còn thơ thời sự, thơ hữu hạn thì ngược lại.

Xuất thế gian là sống say sưa nơi trần thế, trong giây phút hiệu hữu mà đủ cả duyên nợ ba sinh (kiếp này, kiếp trước và cả kiếp sau), cùng chư phật tam thế (Phật hiện tại, Phật quá khứ và Phật tương lai). Chứ xuất thế không phải là từ bỏ xã hội chốn việc quan đi ở chùa.

CHỮ THAM

Nhiều người thường hiểu nhầm về chữ tham. Tham là phần mềm cài vào khi ta chưa ra đời. Tham là tự tánh, thuộc tính của người. Tự tánh này luôn chuyển hoá trong bất thức “ôm vào” và “buông ra”; “nhập thế” và “xuất thế”, hay có thể gọi là dục.

Người phương tây chỉ hiểu một mặt của chữ tham là “ôm vào” nên cũng xây dựng được xã hội hiện đại, văn minh, sạch sẽ. Nhưng vì không hiểu vế đối “buông ra” sinh bế tắc tâm linh, tạo ra trào lưu Hippi – chạy trốn xã hội về với hoang dã.

Ngược lại, phương đông chưa “ôm vào” đã vội “buông ra”, thích an nhàn, ưa lười biếng, “nhất nhật an nhàn, nhất nhật tiên”, còn quá khích tới độ “thị bần khinh phú”, đẩy xã hội tới chỗ kém phát triển. Mọi người thưòng chưa hiểu mặt kia của “buông ra”. Không có “ôm vào” làm sao ‘buông ra” được. Khi một cô gái nói với một chàng trai: “buông em ra” có nghĩa là đã có sự “ôm vào”. áo nghĩa “buông ra” của thiền là “ôm vào”.

Tú Xương “tám khoa thi không khỏi phạm trường quy” nên “đau quá đòn hằn rát hơn lửa bỏng, tủi bút, tủi nghiên, hổ lều, hổ trõng”. Không đỗ đạt, Tú Xương không “ôm vào” được, nên Tú Xương không “buông ra” được. Suốt cuộc đời cùng khốn, trở thành đầu gấu thành Nam.

“Vị Xuyên có Tú Xương

Dở dở lại ương ương

Cao lâu thường ăn quỵt

Thổ đĩ lại chơi lường”

Cái bệnh không “ôm vào” được đâm ra “thổ đĩ lại chơi lường”, nên đã nhiều lần Tú Xương bị các ca ve cho nhiều vố đau. Một lần, Tú Xương nghênh ngang đi hát cô đầu:

“Hôm qua anh đến chơi đây

Giầy Giôn anh diện, ô tây anh cầm

Rạng ngày sang trống canh năm

Anh dậy, em hãy còn nằm trơ trơ”

Tú Xương định chuồn, ca ve biết được, giữ lại đồ thế chấp: ô và giầy.

“Hỏi ô, ô mất bao giờ

Hỏi em, em cứ ỡm ờ không thưa”

Rồi Tú Xương xin khéo:

“Sợ khi rầy gió mai mưa

Lấy gì đi sớm về trưa với tình”

Ca ve ghê gớm hơn:

“Nắng thì nắng cũng có khi

Mưa thì mưa cũng có thì mà thôi

Nếu mà anh nhớ tới tôi

Thì anh hãy cứ đội trời mà lên”

Ô, giầy thì đừng hòng, có khuyến mại thêm “nháy” nữa thì xin mời:

“Bằng không nếu có bắt đền

Thì xin đền cái đắt tiền bằng ba”

“Ôm vào” và “buông ra” là hai mặt của thiền. “Có thực mới vực được đạo”. Nếu chỉ “buông ra” không “ôm vào” là hư vô. Nguyễn Khuyến “ôm vào” đủ chặt ba vòng đỗ thủ khoa, rồi làm quan to trong triều. Sau đó, “buông ra” làm ẩn sỹ tự tại ung dung:

“Đề vào mấy chữ trên bia

Rằng quan nhà Nguyễn cáo về đã lâu”

Thanh thản câu cá trong ao thu như tiên ông trên chốn Bồng lai:

“Ao thu lạnh lẽo nước trong veo

Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo

Sóng biếc theo làn hơi gợn tý

Lá vàng trước gió khẽ bay vèo

Từng mây lơ lửng trời xanh biếc

Ngõ trúc quanh co khách vắng teo

Tựa gối ôm cần lâu chẳng được

Cá đâu đớp động dưới chân bèo”

Mặt phải của đạo Khổng - ôm vào, mặt trái của đạo Lão – buông ra – cũng như thái cực chứa âm dương. Thiền nhân có kinh nghiệm thống nhất mâu thuẫn đỉnh.

Trần Nhân Tôn - đầu phái thiền Trúc Lâm- thống nhất mâu thuẫn đỉnh vĩ đại nhất của ngành thiền Việt Nam.

Vị vua anh hùng Trần Nhân Tôn “ôm vào” ngai vàng cùng 500 thê thiếp, chém giết 50 vạn quân Nguyên, khi buông đao ra thành Phật trên núi Yên Tử, cũngnhư 18 kẻ cướp buông đao ra thành thập bát La Hán.

Thái Tử Tất Đạt Đa “ôm vào” cả ngai vàng ấn Độ, cùng hàng nghìn cung tần mỹ nữ và thái tử phi Da Du Đà La tuyệt thế giai nhân, cùng vương tử La Hầu La thông minh đĩnh ngộ. Trên cái tột cùng của “ôm vào” thành cái tột cùng của “buông ra”, trở thành vị Phật vĩ đại nhất, vị tổ thiền đầu tiên của nhân loại.

“Ôm vào rồi mới buông ra

Có ôm thật chặt mới rời thật xa

Ngẫm xem trong cõi người ta

Có là thái tử mới là Như Lai”

Vì Phật là người có kinh nghiệm quân bình đỉnh, thường nhân có kinh nghiệm quân bình đáy. Ví dụ quân bình đỉnh: kiếm nhiều tiền, tiêu nhiều tiền. Quân bình đáy: kiếm ít tiền, tiêu ít tiền.

Ngẫm xưa, hiểu nay, muốn “buông ra” chúng ta phải phấn đấu hết mình:

“Đã mang tiếng ở trong trời đất

Phải có danh gì với núi sông”

Làm tròn mọi trách nhiệm với bản thân, với gia đình, với xã hội: phải có nhiều tiền, nhà cao, cửa rộng, vợ đẹp, con khôn, lập danh với đời, để rồi khi về hưu sẽ “buông ra” để “nhất nhật an nhàn, nhất nhật tiên”.

Hiểu rõ chữ tham, ta đẩy mạnh tham vọng để hoà cùng tham vọng đang được toàn cầu hoá.

Dân gian luôn quán chiếu “ôm vào” và “buông ra”, quân bình giữa đạo Lão và đạo Khổng, giữa âm và dương.

“Sáng trăng giải chiếu hai hàng

Bên anh đọc sách, bên nàng quay tơ”

Là khí thế của kẻ lập danh, là phong cách quyết chí vươn lên, nỗ lực phấn đấu hết mình để “ôm vào”.

“Sáng trăng sáng cả vườn chè

Một gian nhà nhỏ đi về có nhau

Vì tằm em phải tưới dâu

Vì chồng em phải qua cầu đắng cay

Chồng em thi đỗ khoa này

Bõ công đèn sách từ ngày lấy tôi

Kẻo không để chúng bạn cười

Vì tôi nhan sắc cho người say sưa

Tôi thường khuyên sớm khuyên trưa

Nếu chưa thi đỗ thì chưa động phòng”

Thời xưa, sự nghiệp công danh là “vinh quy bái tổ”, “võng anh đi trước, võng nàng theo sau” của “Lưu Bình Dương Lễ”, “Phạm Công Cúc Hoa”.

Thiền dân gian quân bình giữa “ôm vào” và “buông ra”. Thưởng thức thú Bồng lai “nhất nhật an nhàn, nhất nhật tiên”, như Ngư Phủ:

“Ngư rằng lòng lão chẳng mơ

Dốc lòng nhân nghĩa há chờ trả ơn

Nước trong rửa ruột sạch trơn

Một câu danh lợi chi sờn lòng đây

Rầy Gioi mai vịnh vui vầy

Ngày kia hứng gió, đêm này chơi trăng”

Tóm lại, ta phải biết đổi kiểu tham,như khi là võ sỹ, ta phải đánh thắng đối thủ. Khi về già ta có thể tham hơn bằng cách dậy các võ sinh của mình đạt huy chương vàng.

BÀN VỀ DỤC

Cội nguồn của tham là dục vọng. Phần này ta chỉ bàn về tình dục. Nếu không ngộ đựơc chữ dục, thì bất kể lúc nào ta định thiền là dục xông ra quậy phá.

Dục thời xưa nuôi bằng rau đậu, ta chỉ cần ngăn bằng bức màn mỏng “nam nữ thụ thụ bất thân”, rồi nhắm mắt lại là thiền được. Dục ngày nay nuôi bằng cao lương mỹ vị, có sức mạnh công phá như bom nguyên tử. Cho nên, muốn khống chế dục, sử dụng dục vào mục đích thiền thì ta phải có lò phản ứng hạt nhân chế tạo bằng đạo quân bình. Dục được chế tạo trong lò bát quái sẽ thành linh đơn thiền. Lúc đó, ta cứ nhắm mắt lại là thiền được.

Có giải phóng dục ra khỏi cơ thể, tâm mới thanh tịnh, mới giữ được quân bình trong tâm linh. Dục sẽ bị triệt tiêu thành năng lượng thiền:

“Ái tình nếu uống đủ liều

Loài người sẽ thoát khỏi điều tà dâm

Ai ai cũng sống khoả thân

Mặc quần sẽ lại khiêu dâm mọi người”

BÀN VỀ CHỮ TRINH

Theo nho giáo của Khổng Tử thì:

“Chữ trinh đáng giá ngàn vàng”

“Trai thì trung hiếu làm đầu

Gái thì tiết hạnh làm câu sửa mình”

“Trai trung không thờ hai chúa

Gái trinh không lấy hai chồng”

Qua truyện Kiều, Nguyễn Du nhìn chữ trinh khác hẳn nhau:

Kim Trọng đánh giá trinh tiết của Kiều:

“Như nàng lấy hiếu làm trinh

Bụi nào cho đục được mình ấy vay”

Còn Từ Hải đánh giá Thuý Kiều sau 15 năm “thanh lâu hai lượt, thanh y hai lần” là hoàn toàn trinh tiết, nàng chưa hề cùng ai, vẫn “bấy lâu nghe tiếng má đào, mắt xanh chẳng để ai vào có không?”. Từ Hải hiểu chữ trinh của Kiều là ở trong tâm, ngoại cảnh không làm ô nhục được.

Mụ tú bà lại chỉ coi trinh tiết là món hàng. Đời cho chữ trinh đáng giá ngàn vàng thì mụ làm trinh giả bán kiếm lời. Cách làm giả trinh của mụ:

“Nước vỏ lựu, máu mào gà

Mượn mầu chiêu tập lại là còn nguyên”

Thật đúng như Nguyễn Du nhận định về chữ trinh:

“Xưa kia trong đạo đàn bà

Chữ trinh kia cũng có ba bẩy đường

Có khi biến, có khi thường

Cơ duyên nào phải một đường chấp kinh”

Còn ngày nay, chữ trinh cũng đang thay đổi. Một số người Châu Á vẫn coi được ăn nằm với gái trinh sẽ phát tài, phát lộc. Còn một số người Châu Âu lại coi việc ăn nằm với cac ca ve trinh tiết sẽ kém hứng thú, chỉ trả tiền “bo” giá rẻ.

Ở Việt Nam, một số các phiên chợ tình ở miền núi, họ có tục đổi vợ, đổi chồng cho nhau. Hoặc nếu người anh chết thì em có thể lấy chị dâu làm vợ mà không hề coi là mắc tội loạn luân.

Ngày nay, với sự phát triển của xã hội, chữ trinh cũng dần được nhìn nhận theo quan điểm mới. Mới cũ đang độ giao duyên nên không tránh được dằn vặt tâm linh. Có nhiều người cố dò la xem người yêu hoặc người vợ mình trước đó đã yêu ai, nông sâu ra sao rồi sinh vọng tưởng, tự làm đau khổ, có thể dẫn đến ly hôn, có khác gì người ngắm cảnh đẹp lại ghen có kẻ nào đó ngắm trước mình. Ta hãy tận hưởng tình yêu trong hiện hữu:

“Đào tơ mơn mởn thiên thai

Chẳng ghen kẻ ngắm Bồng lai trước mình

Đê mê vị ngọt môi xinh

Chẳng pha cay đắng vì mình sau ai”

BÀN VỀ MẠI DÂM

“Đỗ Phủ đêm đông thương hàn sỹ

Ai thương kỹ nữ lúc tàn xuân”

Mại dâm và gián điệp là nghề có sớm nhất của loài người. Tần Thuỷ Hoàng là con một kỹ nữ.

Vậy, cái tồn tại đều hợp lý, vì hợp lý mới tồn tại. Mặt xấu của mại dâm ta không bàn đến ở đây, vì đã có quá nhiều sách nói rồi, ta bàn về mặt hợp lý của nó.

“Khi mê tình chỉ là tình

Ngộ rồi mới biết trong tình có dâm

Khi mê dâm chỉ là dâm

Ngộ rồi mới biết trong dâm có tình”

Tình mà không dâm là hư vô, dâm mà không tình là súc vật. Các cung phi dâm với hoàng đế mà không có tình, nên hoàng đế Càn Long coi đó là súc vật:

“Cung phi ngủ với con trời

Chứ đâu ngủ với cái tôi của mình

Càn Long rời bỏ cung đình

Để đi tìm những mối tình không vua”

Tình không vua nghĩa là dâm có tình.

“Càn Long vào chốn lầu xanh

Hưởng trinh bạch giữa ô danh dâm tình”

Còn Tử Hải siêu hơn Càn Long, đến lầu xanh gặp Thuý Kiều rất trân trọng đưa card visite đàng hoàng:

“Thiếp danh đưa đến lầu hồng

Đôi bên cùng liếc đôi lòng cùng ưa

Từ rằng tâm phúc tướng cờ

Phải người trăng gió vật vờ hay sao”

Mặc dầu Kiều đã “thanh lâu hai lượt, thanh y hai lần”, nhưng dưới con mắt Từ Hải, Thuý Kiều tuyệt đối trinh bạch: “mắt xanh chẳng để ai vào có không”. Trinh bạch ở trong tâm không gì vấy bẩn, mặc dù khách làng chơi làm nhục thân xác nàng.

Trên đời có nhiều cách đắc đạo, cũng như mọi con đường đều dẫn tới thành Rôm. Người thì tu ở chốn ta bà, kẻ tu ở nơi thanh tịnh, người tu trên cung trời đạo lợi cùng tiên nữ, còn Thuý Kiều lại tu ngay giữa chốn thanh lâu.

“Thuý Kiều, Từ Hải, Thúc Sinh

Cả ba đắc đạo mối tình thanh lâu”

Đáng trách, đang khinh nhất là kẻ vào lầu xanh lại khinh gái lầu xanh:

“Bước chân vào chốn lầu xanh

Khinh em là chính tự anh khinh mình

Trách em tham lợi vô tình

Chính anh đã tự trách mình vô duyên”

Còn những người không đến lầu xanh, khinh cách sống tệ nạn xã hội là rất đáng kính trọng.

Hiện nay, nhiều quốc gia đã công nhận ca ve cũng là một nghề như các nghề khác, cần có đại biểu trong quốc hội.

Thánh thi “Đỗ Phủ đêm đông thương hàn sỹ, ai thương kỹ nữ lúc tàn xuân”. Đề tài kỹ nữ là biểu hiện nhân văn sâu sắc nhất của xã hội, nỗi đau của loài người. Cho nên, các tác phẩm vĩ đại của loài người thông thường xuất phát từ dưới đáy xã hội. Đó là “truyện Kiều” của Nguyễn Du, “Người cùng khổ” của Huy-gô, “Phục sinh” của Tônxtôi…

Trong xã hội có biết bao cái ác, cái xấu được tôn vinh, còn cái đáng thương lại bị dày xéo:

“Chợ đời mua chữ bán lời

Chợ đạo họ bán cả trời cho nhau

Chợ tình em bán nỗi đau

Bán non cả cái kiếp sau cho trời”

Còn đau khổ hơn khi kỹ nữ về già:

“Đời thường thấy cánh hoa rơi

Hai chân di nát không chơi hoa tàn

Mấy ai khóc mộ hồng nhan

Mấy ai quét cánh hoa tàn để chôn”

Đời nay khó tìm thấy Bảo Ngọc, Đại Ngọc hoặc Thuý Kiều:

“Đau đớn thay phận đàn bà

Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung”

“Sống làm vợ khắp người ta

Hại thay thác xuống làm ma không chồng”

Không ai yêu tự do bằng kẻ tù đày, không ai quý sức khỏe bằng kẻ bệnh nặng, cũng không ai mơ thánh thiện thánh nhân bằng gái mại dâm:

“Đáy lòng của gái mại dâm

Đều mơ thánh thiện thánh nhân trên đời”

Cũng không ai tàn bạo bằng kẻ có chức, có tiền mà vô đạo:

“Đáy lòng thiên tử con trời

Mong tận hưởng hết muôn đời mỹ nhân”

Họ hưởng thụ, dầy xéo trên thân xác người phụ nữ, nhưng họ lại giả dối đến tởm lợm:

“Tâm tà sợ kính chiếu dâm

Lộn lèo run sợ thơ Xuân Hương Hồ”

Nhiều mệnh phụ coi kỹ nữ là tệ nạn xã hội là hoàn toàn đúng, song họ chưa tháy cái lý tồn tại của nó. Nhiều cặp vợ chồng sống quá căng thẳng, nhưng nếu ông chồng được thư giãn thì cái van an toàn được xả hơi, hạnh phúc gia đình họ lại được đảm bảo.

Tóm lại, mặt xấu của tệ nạn lầu xanh thì ai cũng đã rõ, còn tôi muốn trình bày cho sáng mặt tối của phía đối lập. Cái đã tồn tại tất phải có lý của nó:

“Mọi sự thì đều quân bình

Mọi lý đều chứa bất bình ở trong”

Tôi muốn viết thêm về bài “Long thành cầm giả” kể chuyện Nguyễn Du và cô kỹ nữ thành Thăng Long sau mười năm xa cách đầy thương xót, trữ tình chan chứa nhân đạo:

“Ta về Nam chóng già đầu bạc

Thảo nào ai tàn rạc phấn son

Nhác trông tưởng lại nguồn cơn

Than ôi giáp mặt mà còn lạ nhau”

Tham khảo tập 22 về sex Việt Nam (chân quê) và sex Thái.

Tổng số bài gửi : 68 Join date : 12/03/2013

“Trời trao sinh mệnh cho mình

Thì mình phải biết quyết sinh trên đời

Không tranh sinh mệnh với trời

Trời đòi ta trả mệnh người lên tiên”

THIỀN VỀ SINH TỬ

Chuyện xưa chép: “Một vị vua mời một nhà thông thái thu lượm và sắp xếp lại một bộ bách khoa toàn thư về trí tuệ loài người. Nhà thông thái thu về hàng chục kho sách dâng vua. Vua chết ngốt trước các kho sách. Vua bảo nhà thông thái tóm tắt lại một số điều lõi cốt. Sau nhiều năm tổng kết, nhà thông thái thu gọn thành một xe bò sách. Vua cũng thấy không đủ thời gian đọc nổi. Khi vua sắp băng hà, gọi nhà thông thái đến yêu cầu chỉ tóm gọn lại trong một câu. Nhà thông thái viết bốn chữ: sinh, lão, bệnh, tử”.

Phật dậy: “cái gì có hợp là có tan, có sinh ắt có tử”.

Jê-su rao giảng: “Thế giới sinh ra tất có ngày tận thế”. Thánh A La thông qua nhà tiên tri báo cho loài người biết có sinh ắt có tử. Ai đạt đạo sẽ được đưa tới nước của thánh – thiên đường.

Theo đạo Gia tô, đạo Hồi, có một thiên đường vĩnh viễn tất sẽ có một địa ngục vĩnh viễn. Còn theo đạo Phật và thuyết luân hồi, chỉ có một thiên đường tạm thời tất có một địa ngục tạm thời.

Khi ngộ được lẽ tử sinh, ta mới tĩnh tâm:

“Ung dung khắc đến khắc đi

Còi to cho vượt tranh gì trước sau

Bước chân dù chậm hay mau

Đường ta đi giữa hai đầu tử sinh”

Phật Tổ Như Lai ngồi trên đỉnh núi thuyết pháp cho 3000 đệ tử, Phật dậy:

- Nếu khi các con đang ngồi ở đây, mà có bốn quả núi lửa đi đến đâu quét sạch sự sống đến đấy thì các con nghĩ gì?

Đệ tử đồng thanh đáp:

- Hãy sống cho hết những giây phút đang là.

Về điều này thì triết lý của Phật và chủ nghĩa hiện sinh của An-be Ca-muýt và Jăng-pôn-sắc tương đồng như một ngụ ngôn về thiền:

“Một người băng qua một cánh đồng, gặp một con cọp giữa đường. Anh ta chạy trốn. Cọp đuổi theo. Anh ta ngã xuống vực sâu và nắm được dây dâu. Nhìn lên miệng vực là con cọp trắng nhe răng múa vuốt. Nhìn xuống dưới vực là con cọp đen múa vuốt nhe răng. Hai con chuột, một trắng một đen đang gặm mòn dây dâu. Bỗng anh ta thấy một trái dâu thơm ngon gần đó. Một tay nắm dây dâu, một tay thò qua hái trái dâu. Ôi! Trái dâu mới ngon ngọt làm sao!”

Sống trong vòng sinh tử không biết tận hưởng giây phút hiện sinh, lại cứ đòi thoát ra, thật là mê đắm:

“Con chuột mắc phải sai lầm

Khi rơi vào bẫy không ăn miếng mồi.

Nhiều người cũng vậy mà thôi

Rơi vào sinh tử chỉ đòi thoát ra”

Đường lên thiên đường gần mà xa tít tắp, khi mệt hãy ngồi xuống mà chơi, an nhàn đấy là thú thần tiên. Đường lên Tây trúc gần mà xa tít tắp, khi mệt hãy nằm xuống nghỉ vì biết rằng chết cũng là vui.

Theo Phật thì sai lầm lớn nhất của loài người coi chết là khổ, sống là sướng. Đạo Phật là phá chấp: coi chết và sống chỉ là một. Đối với một bác sỹ cho rằng: khi tim ngừng đập, cuộc sống chấm dứt. Theo Phật, sự sống cái chết liên lỷ liên hồi nối tiếp. Trong một ngày, tế bào mới sinh ra, tế bào cũ chết đi trong một cơ thể hàng tỷ lần. Chỉ vài tháng cơ thể cũ hoàn toàn đã chết và một cơ thể mới ra đời. Vậy, bất cứ lúc nào ta cũng vừa sống vừa chết. Sắc sắc không không.

Chuyện kể, có một người ra bãi tha ma thăm mộ rồi trở về nhà. Một thiền sư bảo anh ta đã nhầm, bãi tha ma mới chính là ngôi nhà vĩnh viễn của người đó. Còn ngôi nhà người đó đang ở chỉ là nhà trọ:

“Nhà mình bảo bãi tha ma

Quán trọ lại nhận đây là nhà ta

Vào nhà lại bảo rằng ra

Đến trọ lại bảo rằng ta về nhà”

Dân gian hiểu sống là gửi, thác là về. Bãi tha ma là nơi ta về. Theo đạo Lão: chết là cưỡi hạc quy tiên. Đạo Phật coi chết là về Tây phương cực lạc. Theo Trang Tử, khi chết là lúc ta tự cắt sợi dây treo ta trong cuộc sống đã thanh thoát cưỡi hạc quy tiên.

Vợ Trang Tử chết. Nghe vậy, Huệ Tử liền đến viếng. Chợt thấy Trang Tử đang quỳ dưới đất, tay gõ cái chậu sành mà ngâm nga câu hát. Huệ Tử hỏi: “Vợ chồng ông chung sống với nhau, bà vì ông mà nuôi dưỡng con cái, bây giờ bà ta tuổi già tạ thế, cùng lắm là ông khóc một trận là đủ rồi, sao còn quỳ dưới đất gõ chậu sành ca hát, không phải là quá đáng sao?” Trang Tử nói: “Bây giờ đây vợ tôi biến hoá ra đi, cũng giống như xuân, hạ, thu, đông trong tự nhiên vậy. Bà ta đã yên nghỉ trong phòng tự nhiên, nếu như tôi còn gào thét khóc to, là tôi không hiểu cái lý do của số phận. Cho nên tôi không khóc”.

Nói như vậy không có nghĩa là Trang Tử phủ định sự sống. Trang Tử quyết sống cho đến cùng, không chịu chết một cách vô ích.

Có người mời Trang Tử ra làm quan. Trang Tử nói:

- Anh chưa thấy qua việc nuôi bò để làm vật tế tử chứ? Tuy rằng mỗi ngày cho nó ăn cỏ, đậu, trên thân nó được cho đắp tấm chăn thêu hoa văn mầu sặc sỡ. Nhưng có một hôm, khi nó bị người ta dắt đến nhà thái miếu làm vật hy sinh, thì nó muốn trở về với hoang dã để làm một con bò sống cô độc cũng không thể được rồi.

Trang Tử bài bác cái chết ngu trung của đạo Khổng: “Vua xử thần chết, thần phải chết”. Thuyết Tam cương ngũ thường của Nho giáo sinh ra bọn ngu trung chết vì cái danh hão. Theo Phật giáo đánh giá, mọi triết lý chỉ là lời của phù thuỷ. “Giãi thây trăm họ làm công một người”. Bọn Phong kiến đã tạo ra học thuyết: “Trai trung không thờ hai chúa, gái trinh không lấy hai chồng” để gây muôn vàn cuộc chiến tranh tàn sát sinh mệnh vô cớ:

“Hồn tử sỹ gió ù ù thổi

Mặt chinh phu trăng dõi dõi soi

Chinh phu tử sỹ mấy người

Nào ai mạc mặt, nào ai gọi hồn”

Con người sống theo tự nhiên, ngộ đạo trời phải dám sống và dám chết chứ không phải chết vô ích. Dám chết đã khó, nhưng không khó bằng dám sống giữa cuộc đời đầy đau khổ một cách ung dung tự tại:

“Làm thông ngay giữa kiếp người

Làm người lại đứng giữa trời như thông

Lá reo tiếng hạc từng không

Vi vu nào biết là thông hay người”

Những cái gì cần tranh đấu phải tranh đấu ngay trong kiếp này chứ không như Nguyễn Công Trứ chờ đợi:

“Kiếp sau xin chớ làm người

Làm cây thông đứng giữa trời mà reo

Giữa rừng vách đá cheo leo

Ai mà chịu rét thì trèo với thông”

Lúc cần sống phải dám sống, lúc cần chết cũng dám chết. Sống cho ra sống, “thà một phút huy hoàng rồi vụt tối, còn hơn buồn le lói suốt năm canh”. Hiểu rõ cội nguồn bản thể của sống - chết, hành giả coi sống- chết là một, họ mang cái bản ngã hoà vào vũ trụ thành vô ngã. Họ coi cuộc sống như cái chợ. Khi biết hoạ, phúc, sống, chết là một, họ thành siêu thoát bất tử:

“Buông thõng hai tay đi vào chợ

Hoạ phúc mua đều có hoá không

Sinh tử bán rồi đời hết nợ

Buông tay đi suốt chợ âm dương”

Trang Tử ban đêm nằm mơ thấy mình biến thành bướm. Sáng tỉnh dậy nghĩ không biết đêm qua bướm mơ biến thành mình hay mình mơ thành bướm:

“Sống gửi biết nơi đâu mà gửi

Thác về chẳng biết thác về đâu

Trang Châu gửi mộng tan thành bướm

Bướm tan thành mộng hoá Trang Châu”

Không ngộ lẽ tử sinh của Tạo hoá dễ trở thành huỷ hoại cuộc sống, hoặc cố níu bám vào cuộc sống thành tham sống sợ chết: Lữ Hậu, Tần Thuỷ Hoàng, Thành Cát Tư Hãn...suốt đời đi tìm thuốc trường sinh bất tử mà đến nay xương cốt cũng tan thành mây khói. Cuộc đời này chỉ có phép trường sinh chứ làm gì có thuốc trường sinh. Mỗi con người đều đón đợi cái chết theo cách của mình:

“Kẻ mong chết ở trên giường

Người mong da ngựa chiến trường bọc thây

Đừng bàn khôn dại ở đây

Cũng như trời đất có ngày có đêm”

Một thiền sư dặn thiền sinh đúng mồng một tết đến thầy sẽ ban cho một lời giáo huấn tối thượng. Đúng giờ, mọi người tụ tập ở phật đường, thiền sư vào mật thất, toạ thiền rồi hoá. Thiền sinh hoát ngộ, thầy đã lấy cái chết để giao hóa đệ tử về sự sống chết của bản thể. Thiền sư muốn phá cái chấp của chúng sinh, coi sống và chết không phải là hai mặt của một bản thể:

Ngộ được lẽ tử sinh, nhà thơ E-xe-nhi viết:

“Chết không có gì là mới

Nhưng sống cũng không có gì mới hơn”

Chỉ có vui vẻ chấp nhận cái chết mới hiểu được sự cao quý của cuộc sống một cách tự nhiên:

“Vui vẻ chết như cầy xong thửa ruộng

Lòng khỏe nhẹ anh dân quê sung sướng

Ngả mình trên liếp cỏ ngủ ngon lành”

Trong dân gian cũng có công án thiền về sinh tử:

“Con gà cục tác lá chanh

Con lợn ủn ỉn mua hành cho tôi

Con chó khóc đứng khóc ngồi

Bà ơi đi chợ mua tôi đồng giềng”

Con gà hiểu rằng người ta nuôi mình để làm thịt. Vậy nó cũng “cục tác lá chanh” để thanh thản đón cái chết. Con chó “khóc đứng khóc ngồi” đòi được quyền chết. Con gà, con lợn, con chó thản nhiên trong lẽ biến hoá tự nhiên:

“Tự nhiên chờ cái đến

Thanh thản tiễn cái đi

Yêu những điều không muốn

Tâm nhàn hơn mây trôi”

Cái chết làm cho tiểu nhân bớt tham. Cái chết làm cho người quân tử nghỉ ngơi:

“Vua Ngô 36 cái tàn vàng

Chết xuống Âm phủ chẳng mang được gì

Chúa Chổm uống rượu tỳ tỳ

Chết xuống Âm phủ chẳng có gì mà mang”

Hiểu cái chết, chúng ta biết sống hiện sinh với cái đang là:

“Lẳng lơ chết cũng ra ma

Chính chuyên chết cũng khiêng ra cánh đồng”

Con người trần trụi đi vào cuộc sống, rồi con người lại trần trụi đi ra cuộc sống:

“Áo quan không túi không quần

Mặc đều vừa vặn không cần số đo”

Một trăm năm, một kiếp người như bóng câu qua cửa sổ, như bọt nước tan trong biển:

“Trăm năm nào có gì đâu

Chẳng qua một nấm cỏ khâu xanh rì”

Hiểu lẽ tử sinh pha mùi thiền, Đào Tiềm đã tháo gỡ những trói buộc cuộc sống để thưởng thức hương vị thiên nhiên của trời đất ban cho:

“Ngắm cảnh vật muôn mầu xanh tốt

Ngẫm thân ta chót đã già rồi

Còn bao nhiêu nữa ở đời

Khứ lưu sao chẳng phóng hoài tự nhiên”

Nhưng rồi thi sỹ cũng vẫn bùi ngùi thấy sự trống vắng khi xác thân tan vào cát bụi, nhưng trăng, trời, mây, nước thì vẫn mãi mãi còn đó:

“Nếu trăng cũng chết như đời

Thì ta đâu thấy kiếp người phù du

Vì trăng sống mãi ngàn thu

Cho nên càng thấy phù du kiếp người”

Cái chết thật huyền diệu, lúc nào cũng có thể đến, “ sinh có hẹn, tử bất kỳ”. Cái tuyệt diệu của cuộc sống là “tử bất kỳ”, nên con người lúc nào cũng tưởng như nó không bao giờ đến. Quả thật vậy, khi cái chết chưa đến thì ta còn sống mãi. Khi cái chết đến thì ta đâu có biết, cho nên con người tưởng như mình bất tử. Chỉ có những kẻ sợ chết, những kẻ cố xem bói, xem số biết ngày giờ mình chết là kẻ điên. Kẻ hèn nhát sợ chết phải chết nhiều lần, còn người hiểu đạo chỉ chết một lần, mà thật ra cái chết ấy cũng như cuộc cưỡi hạc quy tiên:

“Cố biết giờ chết của mình

Coi như đã bị tử hình khai đao

Không cần biết chết lúc nào

Coi như lạc lối đi vào thiên thai”

Chỗ rẽ của đường lên thiên đường và địa ngục không có biển báo. Nhiều khi đường lên thiên thai có lối mà không vào, đường xuống địa ngục không có cửa mà ta cứ cố đào đất chui vô.

Trang Tử thường tranh luận với Huệ Tử về đạo. Khi bàn về cá, Huệ Tử bảo trông đàn cá bơi lờ đờ một cách buồn bã. Trang Tử bảo:

- Mình có là đàn cá đâu mà biết cá buồn?

Nửa đường đi đến nước Sở, Trang Tử thấy đầu lâu, xương cốt nằm la liệt trên đường. Ông liền lấy roi ngựa gõ gõ vào xương cốt và nói:

- Tiên sinh, ông chết bởi lòng tham phải không? Khi nước mất ông là kẻ bị kiếm dao giết chết phải không? Hay ông làm việc xấu xa liên luỵ đến cha mẹ mà phải tự sát? Ông chết vì lạnh hay chết vì đói? Hay vì tuổi xuân thu của ông đã tận rồi tự nhiên nằm đây mà chết?

Bốn bề là gió núi, ông chẳng nghe được tiếng trả lời của xương cốt. Thấy sắc trời đã tối lại, Trang Tử xách một chiếc đầu lâu làm gối kê đầu, rồi nằm trên đất ngủ ngon lành. Giữa đêm, ông nằm mơ thấy đầu lâu nói với ông rằng:

- Ban ngày, lúc ta nghe ông nói, đều có liên luỵ đến người sống, khi họ chết đi rồi, thì những gì ông đã nói không còn nữa. Ông muốn nghe người chết nói chuyện phải không?” Trang Tử nói:

- Vâng, tốt lắm! Tôi nghe đây.

Đầu lâu nói:

- Sau khi chết đi không có quân, không có thần, cũng không có xuân, hạ, thu, đông. Rất thoải mái sống cùng trời đất. Đây là niềm vui mà Nam Diêm Vương cũng không thể sánh được.

Trang Tử nói:

- Tôi không tin rằng chết rồi mà lại có được sự thoải mái. Tôi muốn tìm vị thần quản lý số phận để làm cho ông sống lại, trả lại cha mẹ, vợ, con cho ông, đưa ông trở về quê hương, ông có cần không?

Đầu lâu nghe xong kêu to một tiếng:

- Tôi không cần!

Nói xong liền biến mất.

Trang Tử kể câu chuyện để cảnh tỉnh những kẻ tham sống sợ chết. Ta có là cá đâu mà biết buồn vui của cá. Ta đã chết đâu mà biết buồn vui của chết. Cho nên mọi tang lễ ta làm đâu phải cho người chết. Tất cả mọi tang lễ làm đều để cho người sống. Đám ma của người sống chứ không phải của người chết. Vì không hiểu rõ cái chết, cho nên có nhiều kẻ ngu trung theo lễ giáo của Khổng nên Dự Nhượng đả long bào rồi để bị chết chém, hoặc như Bá Di Thúc giữ chữ trung nên không ăn gạo nhà Chu, chạy vào núi Thú Dương rồi để chết cháy như con bò thui. Sinh mệnh của kẻ thắng trận và kẻ bại trận đều như nhau cả!

Khuất Nguyên làm sớ dâng vua Sở không được tin dùng, đã viết Cung Ly Tao rồi nhẩy xuống sông Mích La tự vẫn ngày 5/5 âm lịch – ngày giỗ Khuất Nguyên ta gọi chệch đi là ngày giết sâu bọ – vì cho rằng đời đục mà ta trong. Vạn pháp là sắc sắc không không, đời là vừa trong, vừa đục, vừa tốt, vừa xấu:

“Khi vô tích khi lâm tri

Nơi thì lừa đảo nơi thì xót thương”

Còn thánh thi Lý Bạch cũng vậy. Khi được vua Đường mời vào cung làm thơ ca tụng Dương Quý Phi, được Quý Phi rót rượu, tể tướng mài mực, Đường Minh Hoàng mời rượu. Mười bài thơ của Lý Bạch vừa làm xong đã được phổ nhạc và tấu lên trong sự thăng hoa của danh vọng, rượu nồng, dê béo, gái đẹp. Trong cơn phê vinh quang ấy, bệnh ngu trung của Lý Bạch lại nổi lên. Lý Bạch tâu với Đường Minh Hoàng bản khởi tấu thay đổi chính trị triều đình, đã bị Đường Minh Hoàng xỉ nhục:

- Ta mời khanh vào đây chỉ để làm thơ, còn việc triều chính đã có các quan cai trị.

Vai trò của Lý Bạch nên:

“Rượu chè, cờ bạc, gái trai

Là thuốc trường thọ ông trời cho ta

Chính trị là thứ tránh xa

Bàn nhiều đoản thọ hoặc là đánh nhau”

Lý Bạch tủi hổ cho lòng ngu trung của mình nên đã bỏ ra đi trên con thuyền nhỏ, rồi không biết vì mò trăng hay tự vẫn đã chìm dưới dòng sông:

Hiểu được sự sống có trong, có đục, có tốt, có xấu, người hiểu đạo sẽ vào ra theo đúng chữ thời như Nguyễn Khuyến, Đào Tiềm đã có cuộc đời viên mãn. Khi đã làm quan tới cực điểm, hết động sang tịnh nên đã biết cáo quan về ở ẩn:

“Từ nay mới thật về rồi

Thôi xin dứt tuyệt với người vãng lai

Vì ta đối với đời chẳng hiệp

Thì cần gì giao thiệp với ai”

Sống – chết là điều loài người trăn trở sâu xa nhất. Muốn sống mãi, trẻ mãi không già là ước mơ nhân loại, nhưng lại trái với tự nhiên. Chuyện về một anh chàng nọ tắm ở dòng suối nước thần trở thành trẻ trung. Anh ta về nhà, vợ không nhận ra vì thấy chồng mình trẻ lại một cách bất ngờ. Sau khi hỏi rõ chồng, chị vợ ra dòng suối bất lão để tắm. Chờ mãi không thấy vợ về, anh chồng ra bờ suối, không thấy vợ đâu, chỉ thấy đứa trẻ bò trên bờ suối khóc oe oe. Ngẫm nghĩ một lúc anh ta chợt hiểu vì quá tham muốn mình thật trẻ, vợ anh đã tắm quá lâu trên dòng suối nên mới ra nông nỗi này.

Vì hiểu được có sinh ắt có tử, chuyện trường sinh bất tử chỉ là ảo tưởng. Nên khi có người dâng đào trường thọ cho nhà vua. Án Anh đã vồ lấy ăn trước. Vua giận hạ lệnh chém đầu, Án Anh tâu: “Nếu có chém đầu thì chém đầu người dâng đào mắc tội khi quân. Vì đào trường thọ hạ thần vừa ăn vào đã bị chém đầu thì phải gọi là đào đoản thọ!”. Vua cười và bãi lệnh chém đầu. Thiền truyện về “Lá thư của người hấp hối”: “Bản tâm con không sinh, vì thế nó không bao giờ chết. Nó không phải là một hiện hữu nên nó không biến mất. Nó không phải là cái trống rỗng mà là cái chân không. Nó không mầu sắc, hình thể. Nó không hưởng thụ sự khoái lạc và không chịu đựng sự đau đớn.

Thầy biết con bệnh nặng lắm. Giống như một người học thiền giỏi. Con đang đối mặt hoàn toàn với sự đau đớn. Có thể con không rõ ai là kẻ đang đau khổ, nhưng hãy hỏi chính con: “Bản tánh của tâm này là gì? Hãy nghĩ một điều này thôi, con sẽ không cần gì nữa. Đừng ham muốn gì cả. Sự chấm dứt của con không chấm dứt, nó giống như một bông tuyết trong trắng tan biến trong thanh không tinh khiết”.

“Sống và chết”. Mệnh đề này loài người hiểu bằng hai cách: duy vật và duy tâm. Theo duy vật thì chết là hết, là cát bụi lại trở về với cát bụi. Theo duy tâm thì khi ta chết linh hồn vẫn còn. Theo đạo Phật, đạo Lão con người không chết mà chỉ chuyển kiếp thành lá cây, ngọn cỏ, chim muông...thập nhị nhân duyên, luân hồi sáu nẻo trong cảnh giới tề đồng, vật ngã- vật và người là một.

Dân tộc Tây Nguyên có ngày lễ bỏ mả. Người đã chết đều được ở nhà mồ. Nhà mồ thường khắc loại tượng người và vật coi như kẻ hầu của người chết. Đặc biệt loại tượng này mang nặng tính phồn thực. Linh hồn người chết sẽ tan trong đất rồi biến hoá thành cỏ, cây, chim muông, hoa, lá...Ngày lễ bỏ mả để linh hồn trở thành kiếp người, để trở thành người có lễ phồn thực, thanh niên nam nữ thoải mái, tuỳ ý chọn đôi giao hoan với nhau.

Theo đạo Phật, khi Thích Ca Mầu Ni sắp nhập niết bàn, các đệ tử hỏi: “Khi thầy chết các con sẽ tìm thầy ở đâu?”, Thích Ca Mầu Ni dậy: “Vạn pháp đều là Như Lai. Như Lai nghĩa là không từ đâu đến và không đi về đâu”.

Các đệ tử đồng thanh tán dương bài dậy cuối cùng của Phật và thưa: “Thưa thầy, chúng con đều là Như Lai, thầy là người tìm ra tự tánh cơ bản của vạn pháp là Như Lai nên chúng con gọi thầy là Phật Tổ Như Lai”.

Cho nên chúng ta không nên hiểu nhầm. Thích Ca Mầu Ni là Phật có trước các Phật, nên gọi là Phật Tổ. Thích Ca Mầu Ni là người đầu tiên tìm ra định luật Như Lai.

Định luật Như Lai cũng tương đương như định luật Lô-mô-nô-xôp: “Vật chất không tự sinh ra, không tự mất đi, vật chất chỉ biến từ dạng này sang dạng khác”.

Hoặc các nhà triết học phương Tây lại định nghĩa: “Khi ta đang tư duy là ta tồn tại”.

Thật ra đông và tây chỉ là hai mặt của một vấn đề, sự thống nhất của mâu thuẫn. Do đó cả hai cùng tồn tại. Bằng trực giác, bằng thiền định cũng chứng minh được phi trọng lượng – tiên bay- và thời gian co giãn theo tốc độ. Từ Thức nhập thiên thai một năm bằng 100 năm nơi hạ giới.

Bằng khoa học kỹ thuật – thuyết tương đối, cơ học lượng tử - vật chất vừa là hạt vừa là sóng. Vật chất sắc sắc không không.

Lịch sử bao giờ cũng chỉ là cái đang là. Lịch sử về cái quá khứ nhưng nhìn nhận lại ở hiện tại. Tang lễ cũng vậy, không ai làm tang lễ cho người chết, mà tang lễ là để dành cho người sống. Như Trang Tử viết: khi Trang Tử sắp chết, đệ tử của ông ta họp lại để bàn việc chuẩn bị chôn cất chu đáo cho ông, để làm một việc báo đáp. Trang Tử cười nói: “Sau khi ta chết, dùng trời đất làm quan quách theo kiểu ngày xưa, dùng nhật nguyệt làm ngọc bích, dùng sao trời làm trân châu, dùng vạn vật làm lễ phẩm. Như vậy nghi thức của ta chẳng phải là chu đáo rồi sao? Còn nghi thức nào tốt hơn thế nữa”. Các đệ tử rằng: “Chúng con lo lắng thi hài của thầy sẽ bị lũ quạ đen, kền kền xé nát”. Trang Tử nói: “Ở trên mặt đất sẽ bị quạ đen, kền kền xé xác. Còn ở dưới đất sẽ bị loài sâu, bọ, kiến ăn thể xác, tại làm sao các con phải làm cái việc cướp miếng ăn của loài sâu bọ, kiến từ miệng quạ và kền kền chứ? Đó không phải là việc làm quá thiên lệch đó sao?”

Tóm lại, chết đi là một điều hết sức tự nhiên. Sự tan rã, biến hoá của thi thể hãy để cho tự nhiên xử lý. Hà tất phải lo lắng làm gì! Quá lo lắng, làm rườm rà cái chết là đạo Khổng. Theo Nho gia: khi cha mẹ chết, các con phải để tang ba năm, trong ba năm đó không được cưới xin và hàng tỷ thứ nghi lễ mang tính hình thức. Ví dụ như việc cưới chạy tang. Khi cha hoặc mẹ đã chết, vì sợ phải ba năm mới được cưới xin, gia chủ sẽ để xác cha hoặc mẹ vào nơi kín, không phát tang. Sau đó tổ chức đám cưới xong, gia đình mới phát tang khóc lóc ầm ĩ. Thật là đạo đức giả.

Cũng giả dối và tàn bạo là vợ có thể phải chết theo chồng - bị chôn sống hoặc bị treo cổ – còn thường là phải thủ tiết: suốt đời ở vậy (không được tái giá).

Còn đám tang ngày nay thì nửa cổ nửa kim như tình hình của thời quá độ. Một số đám tang của thời mở cửa biến thành vụ thương mại. Họ dùng đám tang để kinh doanh, việc này thường xẩy ra ở gia đình các cán bộ cao cấp.

Tang lễ ở phía nam Việt Nam, do ảnh hưởng của đạo Phật, gốc Ấn Độ nên thường tổ chức nhạc vui. Vì theo sách tử thư coi chết là về Tây phương cực lạc, là cưỡi hạc quy tiên.

Còn người miền Bắc do chịu ảnh hưởng của đạo Khổng, coi chết là đau khổ, nên ngày chết phải khóc lóc thảm thiết, tấu nhạc não nùng, thậm chí phải thuê người khóc mướn não nùng một cách chuyên nghiệp. Việc chôn cất, ma chay là một vấn đề cực kỳ phong phú tuỳ theo phong tục tập quán của từng dân tộc. Người cổ đại Ai Cập, các Pha-ra-ôn chôn cất trong các Kim tự tháp bằng đá giữa sa mạc, trông xa như trái núi, có con nhân sư khổng lồ bằng đá- đầu người mình sư tử- các xác chết được ướp còn nguyên vẹn hàng mấy nghìn năm. Nghệ thuật ướp xác của Ai Cập cho đến ngày nay vẫn là một bí mật.

Còn các vua chúa Trung Hoa cũng có những công trình mộ chí vô cùng vĩ đại, với những lăng mộ Tần Thuỷ Hoàng với hàng vạn binh lính bằng đất nung đặt trong mộ chí sâu dưới lòng đất và to rộng như một thành phố. Bí mật mộ Tần Thuỷ Hoàng được khai thác và trở thành trung tâm du lịch lớn.

Tào Tháo gây nhiều điều ác, nên khi chết làm 72 mộ giả để khỏi bị hậu thế khai quật.

Quan Vân Trường chết chẳng toàn thây nên có mộ chí ở những ba nơi.

Tháp Tam Lăng của Trung Quốc cũng là một công trình lăng mộ kỳ vĩ...

Lăng Tôn Trung Sơn với những công trình bậc thang vừa thoáng đãng vừa trang nghiêm.

Đài tưởng niệm Mao Chủ tịch cũng là một công trình mộ chí đầy tính giai cấp. Còn Chu Ân Lai hoả táng thành tro và cho máy bay rắc trên giang sơn gấm vóc Trung Hoa.

Còn ở Việt, những công trình mộ chí, nền văn hoá tâm linh này cũng ám vào lòng dân tộc. Người Tây Nguyên có những nhà mồ với những tượng gỗ phồn thực thể hiện tín ngưỡng, quan điểm về sống chết của người dân tộc. Và ta đi bất cứ đâu cũng thấy ngôi mộ, nghĩa trang nằm âm thầm nơi đồng hoang gò vắng. Đặc biệt nhất của dân tộc Việt Nam là các nghĩa trang liệt sỹ rải ra khắp nước. Chỉ có một dân tộc anh hùng mới có nhiều nghĩa trang liệt sỹ như vậy. Chúng ta cứ ra ngõ là gặp anh hùng. Còn những nước như Thái Lan, Úc...rất hiếm anh hùng, rất hiếm nghĩa trang liệt sỹ. Có lẽ nghĩa trang liệt sỹ trang nghiêm thâm u lớn nhất thế giới là nghĩa trang liệt sỹ Trường Sơn. Vì vậy, nhà thơ Tố Hữu đã viết:

“Nếu lịch sử chọn ta làm điểm tựa

Vui gì hơn là người lính đi đầu

Trong đêm tối tim ta làm ngọn lửa”

Cuộc chiến tranh chính nghĩa, dân tộc ta lấy chiến tranh làm niềm vui:

“Đường ra trận mùa này đẹp lắm

Trường Sơn đông nhớ Trường Sơn tây”

Lấy giải phóng dân tộc làm hạnh phúc:

“Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước

Mà lòng phơi phới dậy tương lai”

Người lính chính nghĩa khác hẳn với người lính phi nghĩa ra đi như say rượu để quên nỗi sợ hãi:

“Bồ đào mỹ tửu dạ quang bôi

Dục ẩm tỳ bà mã thượng thôi

Tuý ngoạ sa trường quân mạt tiếu

Cổ lai chinh chiến kỷ nhân hồi”

Anh lính cụ Hồ không như người lính chế độ Phong kiến mẽ ngoài rất oai phong, mà tinh thần bên trong thì suy sụp:

“Ngang lưng thì thắt bao vàng

Đầu đội nón dấu, vai mang súng dài

Một tay thì cắp hoả mai

Một tay cắp giáo quan sai xuống thuyền

Thùng thùng trống đánh ngũ liên

Bước chân xuống thuyền nước mắt như mưa”

Huế là thành phố lăng tẩm của Việt Nam: Lăng Gia Long, Lăng Khải Định, Lăng Tự Đức. Chiều mưa xứ Huế bầu trời thảm đạm. Lăng mộ thâm u, ai cũng như mơ màng, như luyến tiếc những điều không nói lên lời:

“Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo

Nền cũ lâu đài bóng tịch dương”

Đặc biệt là Lăng Tự Đức, vị vua nghệ thuật, lăng tẩm nghệ thuật. Lầu bình thơ giữa hồ sen. Du khách lâng lâng trong cõi mộng mơ thoang thoảng hương sen, văng vẳng tiếng thơ khóc Cung phi Nguyễn Thị Bằng của vua Tự Đức:

“Ới thị Bằng ơi đã mất rồi

Ới tình, ới nghĩa ới duyên ơi!

Trưa hè nắng trái oanh ăn nói

Sớm ngõ trưa sân liễu đứng ngồi

Đập cổ kính ra tìm lấy bóng

Xếp tàn y lại để dành hơi

Ới thị Bằng ơi đã mất rồi

Ới tình, ới nghĩa ới duyên ơi!”

Nghệ thuật ướp xác ở Việt Nam tuy chưa phát triển mạnh như Ai Cập, song ở chùa Đậu, Phủ Lý có xác ướp của nhà sư cũng rất độc đáo. Đặc biệt là lăng Bác Hồ, các du khách đến Hà Nội, ai cũng có khao khát được chiêm ngưỡng hình tượng Bác. Bác Hồ sống mãi trong sự nghiệp của dân tộc Việt Nam. Ta bỗng bùi ngùi tiếc cho lăng Hoàng Cao Khải đã bị xoá sạch. Mỗi khi đi qua gò Đống Đa, ai cũng thấy trống vắng ngôi chùa xưa, nay chỉ còn đống đất trơ gan cùng tuế nguyệt và hàng cây gió thổi phờ phạc, cạnh một cái am mới xây ngơ ngác. Dù sao thì:

“Chùa kia dù phá vẫn thiêng

Miếu hoang bỏ vắng vẫn nguyên miếu thờ”

Ta thấy cái đau của một thời lầm lỗi. Cái thời coi: “Trăng Liên Xô tròn hơn trăng nước Mỹ, đồng hồ Liên Xô tốt hơn đồng hồ Thuỵ Sỹ”. Đem tất cả cái xấu xa của ta đổ lên đầu địch, đổ lên đầu đế quốc Phong kiến, nên đã xoá bỏ lịch sử, xoá bỏ quá khứ để xây dựng cuộc sống trên ảo tưởng, biến cuộc đời thành hư vô.

Đi suốt lịch sử, đi suốt trái đất ta thấy, ngay cuộc sống và cái chết luôn song hành. Kim Tự Tháp Kê-ốp, thập tam lăng, lăng tẩm Huế, đài tưởng niệm anh hùng trùng trùng điệp điệp, các nấm mộ, những nghĩa trang bên cạnh những căn nhà, làng xóm, những lâu đài, những dãy nhà trọc trời.

Sự sống muôn mầu muôn vẻ, cái chết cũng muôn vẻ muôn mầu. Mỗi dân tộc, mỗi thời đại, mỗi con người đều tìm đến chỗ chết một cách riêng. Người theo đạo Hồi an táng người chết một cách trần trụi để cho thân xác mau chóng tan vào đất, để hồn siêu thoát lên thiên đường. Vì vậy, người theo đạo Hồi đào sâu chôn chặt không có tục bốc mồ. Người Ai Cập cổ, người Trung Hoa tìm mọi cách giữ cho thi thể nguyên vẹn bằng ướp xác hoặc giữ trong quan tài bằng đá đặt trong Kim Tự Tháp cũng bằng đá. Người Trung Hoa xây lăng mộ kiểu cổ. Hài cốt được giữ gìn chắc chắn, trong quan ngoài quách. Người Tây Tạng lại có tục hoả táng, vì họ cho rằng đốt thi thể để hồn người chết khỏi lưu luyến cõi trần gian, mau chóng siêu sinh tịnh độ đầu thai sang kiếp khác. Người theo đạo Thiên chúa cũng vậy, khi chết cũng có thể thiêu xác, giữ tro để thờ. Chết là trở về với Chúa, nên đám ma không khóc. Ngược lại, người theo đạo Khổng khi chết cần khóc lóc não nùng để giữ chữ lễ. Cha mẹ chết, con cái phải để tang ba năm.

Những người theo đạo Phật, đắc đạo chánh đẳng, chánh giác. Khi chết phần tro xương, hoặc di thể như móng tay, móng chân...đều rất thiêng. Đệ nhị tổ nghành thiền là A Nan- em Phật Tổ Như Lai- hoả thiêu giữa dòng sông Hằng để khỏi có sự tranh chấp tro xương và thi thể.

Một số nước lại coi thi thể người bị sét đánh rất thiêng. Nên mộ người bị sét đánh thường bị đào trộm, thi thể cắt ra từng miếng để làm bùa hộ mệnh. Hoặc cho rằng khi con mèo nhẩy qua xác người chết, thì xác chết sẽ biết đi và biến thành Ma- cà rồng, nên mọi người phải thức đêm coi xác chết và đuổi mèo.

Còn có nhiều nước dùng thuỷ táng – chôn dưới nước, thiên táng - để xác chết giữa trời. Có bao nhiêu cách sống, cũng có bấy nhiêu cách chết.

Khi nào gọi là chết?

Theo các nhà khoa học coi khi tim ngừng thở gọi là chết, còn khi tim ngừng thở tạm thời là chết lâm sàng.

Theo phương Đông học, coi sinh mệnh có ba thể: thể xác, thể vía và thể hồn. Thể xác sống khi trái tim còn đập. Thể vía có thể ra khỏi thể xác tạm thời. Khi thể xác lìa khỏi thể vía coi như chết lâm sàng. Đàn ông có 3 hồn 7 vía. Đàn bà có 3 hồn 9 vía. Đàn bà mạnh hơn đàn ông. Khi linh hồn lìa khỏi xác gọi là chết.

Các nhà triết học phương Tây lại định nghĩa: “Khi ta tư duy nghĩa là ta tồn tại”.

Theo đạo Phật coi sự sống, chết dường như chỉ là một. Trong một ngày cơ thể con người chết đi và sinh ra hàng tỷ tế bào. Sau 6 tháng, cơ thể con người hoàn toàn đổi mới.

Người theo chủ nghĩa duy vật không công nhận có linh hồn: chết là hết. Mà nỗi lo sợ nhất của người coi như chết là hết, kiếp người thành hư vô. Từ nỗi sợ hư vô, các loại hình tôn giáo ra đời. Xã hội loài người luôn biến động và phát triển của cặp mâu thuẫn khoa học và tôn giáo. Cô-pec-nich phải lên giàn hoả thiêu của tôn giáo vì kết luận trái đất tròn và quay quanh mặt trời. Còn đạo Gia Tô nhận định trái đất vuông, mặt trời quay quanh trái đất.

Đạo Hồi, đạo Thiên chúa coi vũ trụ có ba cảnh giới: cảnh giới thiên đường, cảnh giới trần gian và cảnh giới địa ngục. Chúa sáng tạo ra con người và vạn vật. Chúa báo trước loài người có sống tất sẽ có chết, ngày tận thế của nhân loại không thể tránh được.

Đạo Phật với thuyết thập nhị nhân duyên, sáu nẻo luân hồi. Sau khi chết con người tiếp tục cuộc sống trong lá cây, ngọn cỏ...kẻ sống đắc đạo sẽ được lên trời. Kẻ vô đạo sẽ bị đẩy xuống 18 tầng địa ngục. Còn kẻ ngộ trung đạo sẽ tiếp tục được kiếp người:

“Ngộ đạo thì được lên trời

Địa ngục là để nhốt người cuồng si

Ta tu nửa ngộ, nửa mê

Kiếp sau mong được trở về làm ta”

Đạo học phương Đông coi: trần sao âm vậy, trần sao tiên vậy. Chúa tạo ra con người theo hình ảnh của Chúa. Người cũng tạo ra Chúa theo hình ảnh của người:

“Cả cuộc đời đi tìm chân lý

Mới biết mình là lý của chân

Chúa hình người, sa tăng hình quỷ

Phật thiêng liêng vì phật tại tâm”

Cuộc sống không bất động. Cuộc sống là sự chuyển kiếp liên lỷ, liên hồi. Khi ta giết một con gà, con vịt... ta không coi sinh mệnh chấm dứt mà ta gọi là: “Hoá kiếp cho mày”.

Đức Đạt Lai Lạt Ma – Phật sống- khi đi qua một cánh đồng cỏ cạnh khu rừng. Bỗng Đức Đạt Ma xông ra cưỡng hiếp một cô gái trinh đang cắt cỏ. Cô gái này chống cự ác liệt chạy thoát về làng báo tin cho làng và các vị trưởng lão biết. Sau một hồi bàn luận, các vị trưởng lão quyết định: cô gái hãy ra bãi cỏ để Đạt Ma cưỡng hiếp. Cô gái ra bãi cỏ cạnh Đạt Ma, cởi quần áo và nằm xuống. Đạt Ma thanh thản bước đi.

Cô gái về làng. Các vị trưởng lão ngạc nhiên chạy theo Đức Đạt Lai Lạt Ma để hỏi. Đức Lạt Ma nói: “Lúc nãy, ta thấy linh hồn của vị đồng tu bay qua đây. Vị đồng tu này chưa đắc đạo. Ta định giao cấu với cô gái để linh hồn vị đồng tu nhập vào trở thành kiếp người. Nhưng vì vị đồng tu này nặng nghiệp, nên cô gái đã dãy giụa chạy thoát. Đồng thời, lúc đó có đôi bò đang giao cấu với nhau nên vị đồng tu của ta đã hoá thành bò rồi”

Thế giới tâm linh rất huyền bí, cũng có khi do tâm rối loạn rồi tự huyễn hoặc mình:

Hoàn Công đi săn ở đầm trong núi, Quản Trọng thay ông lái xe. Bỗng nhiên Hoàn Công thấy một con quỷ. Hoàn Công hỏi Quản Trọng rằng:

- Trọng phụ có thấy gì không?

Quản Trọng nói:

- Không thấy gì cả.

Sau khi trở về, Hoàn Công trong lòng sợ hãi rồi sinh bệnh, ba tháng không ra khỏi cửa.

Một hôm, công tử Cáo Ngao nói với Hoàn Công rằng:

- Ông tự mình làm thương hại đến mình nên sinh bệnh, chớ quỷ ma làm sao có thể làm thương hại đến ông được chứ!

Hoàn Công nói:

- Ông nói đi, vậy cuối cùng có ma quỷ không?

Công tử Cáo Ngao nói:

- Có chứ, bùn dưới mương có dấu chân, dưới ông đầu rau có búi tóc...những thứ đó đều là ma quỷ cả.

Hoàn Công nói:

- Xin hỏi hình dáng của uy xà như thế nào?

Công tử Cáo Ngao nói:

- Uy xà to như cái cột xe, dài như cái càng xe. Nếu như nghe tiếng sấm và tiếng xe là nó sẽ co rúc lại bất động. Người nào thấy nó sẽ trở thành bá vương!

Hoàn Công nghe rồi, lấy tay chỉ mà cười nói rằng:

- Cái tôi nhìn thấy là nó. Nói đoạn ông ta ngồi lên, sửa soạn lại áo mão. Sau khi ngồi với công tử bất tri bất giác một lúc, thì tự nhiên đã khỏi bệnh.

Khi sợ ma thì nhìn đâu cũng thấy ma. Khi hết sợ ma, tìm đâu cũng chẳng thấy ma. Người đắc đạo là người quên đi sự sinh tử.

Nhan Thành Tử Du nói với Nam Quách Tử Kỳ rằng: “Từ khi tôi theo phu tử học đạo đến nay, năm thứ nhất: lòng như ngựa hoang; năm thứ hai: mới bắt đầu biến mất; năm thứ ba lòng không vấn vương; năm thứ tư: vật và tôi coi như nhau; năm thứ năm: quy thuận đại chúng trở về; năm thứ sáu: thông quỷ thần; năm thứ bẩy: thuận theo tự nhiên; năm thứ tám: quên đi sự sinh tử...

Ngộ được đạo là quên đi sinh tử:

“Người ghi bia đá để đời

Còn tôi tìm chỗ tôi ngồi để quên

Nhìn trời nước dưới mây trên

Cúi xem lại thấy nước trên mây trời

Ngồi quên quên hết sự đời

Hỏi thăm chẳng biết tên tôi là gì”

Quên đi sự sinh tử, quên đi cả cách người đời nghĩ về mình, như Võ Tắc Thiên di chúc hãy để trên mộ mình tấm bia trắng:
“Người ghi bia đá để đời

Còn ta bia trắng để người tự ghi”

Thiền truyện “Người chết không biết nói” viết: “Một vị đệ tử đã tư duy rất lâu ngày về một công án mà vẫn không giác ngộ, rất lấy làm hổ thẹn. Vị thiền sư nói: “Chú cứ về thử ba tháng nữa xem”. Ba tháng sau vẫn không có hiệu quả. “Chú về thử ba tuần nữa”. Ba tuần qua vẫn không giác ngộ. “Ba ngày nữa nếu không giác ngộ thì chết đi cho rồi, chứ tu mà làm gì nữa”. Ba ngày sau, vị đệ tử xuất hiện. Thiền sư hỏi: “Sao, công án đi đến đâu rồi?”. “Bạch thầy con rất hổ thẹn. Con chưa tìm ra được, con sẽ tự tử”. “Thì tự tử đi”, vị thiền sư quát lên. Người đệ tử liền rút dao mổ bụng chớp nhoáng và ngã gục xuống. Vị thiền sư chăm chú nhìn vào nét mặt người hấp hối và hỏi: “Tự tử thì được rồi, nhưng công án đã tìm ra chưa?”. Phều phào, người đệ tử nói: “Bạch thầy, chưa”. Vị thiền sư bắn viên đạn cuối cùng: “Câm đi, người chết không có nói bao giờ”.
Nhà thơ Trần Tử Ngang chợt thấy một nỗi buồn hư vô khi nghĩ về bản lại diện mục của mình khi chưa ra đời và sau khi mình chết đi:

“Tiền bất kiến cổ nhân

Hậu bất kiến lai giả

Niệm thiên địa chi du du

Nịch thương nhiên nhi thế hạ”

Phần này ta sẽ bàn về 4 cảnh giới: cảnh giới niết bàn và thiên đường, cảnh giới trần gian, cảnh giới thiên nhiên và cảnh giới âm phủ.

Theo các nhà duy vật, loài người không có linh hồn. Sự sống chấm dứt bởi cái chết. Chết là hết. Cát bụi trở về cát bụi. Theo quan điểm duy tâm thể hiện qua tôn giáo thì cơ thể chết nhưng phần hồn vẫn tồn tại. Đạo Phật có thuyết thập nhị nhân duyên, luân hồi sáu nẻo, con người sau khi chết sẽ tan theo đất rồi biến hoá thành cỏ, cây, hoa, lá... thành tiên, thành thần thánh, hoặc bị đày xuống âm phủ giam ở 18 tầng địa ngục, bị cho vào vạc dầu sôi, băm nát cơ thể...

Trong truyện “Tấm Cám”, sau khi Tấm chết đã biến thành chim, thành quả thị, rồi quả thị lại hoá kiếp thành cô Tấm. Thời tiền kiếp Như Lai và Phật A Di Đà đã từng chung sống với nhau. Phật Tổ Như Lai đã từng tồn tại trong chim Phượng Hoàng, trong voi chúa, trong cây hoa đại, nên ngày nay, trong chùa nơi thờ phật Tổ Như Lai thường trồng cây hoa đại... những đứa trẻ sơ sinh nào thường thích lộn thai thì các bà mụ thường đánh dấu chàm trên người để ổn định luân hồi.

Bàn về niết bàn và thiên đường theo duy vật cũng chỉ là sản phẩm trí tuệ con người. Trần sao tiên vậy. Tất cả những gì trần gian có thì thiên đường cũng có, chỉ khác ở chỗ đẹp hơn, lộng lẫy hơn. Trên tiên giới cũng có rượu nồng, dê béo, gái đẹp.. tai ta lúc này còn vang khúc hát điệu múa nghê thường của tiên nữ.

“Thiên thai thoảng gió mơ màng

Ngọc Trân buồn tưởng tiếng lòng xa bay”

Với tiếng tơ rung trong mầu sắc hư ảo ta chợt nhớ Lưu Nguyễn ngày xưa lạc tới Đào nguyên... “Kìa đường lên tiên, kìa đường nhân duyên, theo gió tiếng đàn xao xuyến... Thiên tiên, chúng em xin dâng chàng hai trái đào thơm”. Tu theo đạo thần tiên khi đắc đạo được sống trên thiên đường vàng son lộng lẫy. Nhưng thần tiên vẫn còn nằm trong vòng sinh tử. Trư Bát Giới kiếp trước là Thiên Bồng Nguyên Soái, vì hiếu sắc đã trọc ghẹo Hằng Nga nên bị đầy xuống trần gian làm kiếp lợn. Quyền Liêm Đại Tướng Quân cũng bị mắc tội nên bị đẩy xuống trần gian làm quỷ sa tăng.

Đạo học phương Đông chỉ có thiên đường tạm thời nên chỉ có một địa ngục tạm thời. Cảnh giới thiên đường, trần gian và địa ngục đều luôn chuyển hoá lẫn nhau. Thượng đế là người điều hành cõi trời. Còn điều khiển trần gian để thế thiên hành đạo là vua chúa, vua chúa tự cho mình là thiên tử – con trời. Tu thần tiên trong đạo quán. Tu Phật trong chùa. Vua Đường Minh Hoàng được La Chân Nhân cho vào trong tay áo rồi hoá phép cho lên thăm tiên giới, như mơ màng trong giấc mộng và bâng khuâng sự phù du nhân thế...

Tu Phật, tu đạo bất sinh bất diệt. Đắc đạo Phật thoát ra khỏi vòng sinh tử được nhập niết bàn. Trong cảnh giới Phật, tất cả đều bình đẳng. Các chư phật chức vụ khác nhau nhưng đạo quả đều bình đẳng. Tuỳ duyên chúng sinh thờ từng chư phật. Các chư phật đều đắc đạo chánh đẳng, chánh giác. Ta niệm hồng danh một Phật là niệm hồng danh muôn lượng Phật. Thờ một Phật là thờ muôn lượng Phật. Phật A Di Đà tu trên cõi niết bàn nên tượng phật A Di Đà thường đặt trên núi cao. Phật A Di Đà có lời nguyện: “Nếu ai niệm đủ mười câu Nam Mô A Di Đà Phật sẽ được lên thẳng cõi Niết bàn”. Tụng là ở miệng, niệm là ở tâm. Phật Tổ Như Lai, vị phật đầu tiên thuyết giảng về kinh Như Lai, Như Lai coi vạn pháp không từ đâu đến và không đi về đâu. Phật Bà ngự ở biển Nam Hải. Phật Bà có lời nguyền: “Khi nào đưa hết chúng sinh lên cõi phật mới là Phật. Còn một chúng sinh chưa đắc đạo thì chỉ gọi là Quán Thế Âm Bồ Tát”. Phật Di Lặc tu trên cung trời đạo lợi giữa vàng son lộng lẫy và các tiên nữ hát ca mà vẫn đắc đạo. Các cửa hàng vàng bạc, đô la thường thờ phật Di Lặc. Phật Di Lặc là phật vị lai, sẽ thay thế Phật Như Lai trong chốn ta bà.

Tóm lại, Đạo quán nơi tu thần tiên của đạo Sỹ. Đắc đạo thần tiên vẫn nằm trong vòng sinh tử. Chùa chiền, nơi tu đạo Phật, đạo giải thoát tuyệt đối thoát ra khỏi vòng sinh tử:

“Lưu Nguyễn không tìm lại gặp tiên

Tìm về trần thế hoá vô duyên

Đi mà không đến là Tây Trúc

Đến mà chằng được ấy Đào nguyên”

Cảnh giới địa ngục, nơi trú ngụ của mọi hồn ma, bóng quỷ, nơi giam giữ tra tấn những linh hồn phạm tộ nơi trần thế: trong vạc dầu sôi, cưa xẻ thân thành từng khúc, chó sói xé nát thân hình...18 tầng địa ngục, 18 kiểu tra tấn những kẻ phạm tội ở thế gian. Đạo Thiên chúa có thiên đường vĩnh viễn và địa ngục vĩnh viễn. Theo đạo Phật thì thiên đường chỉ tạm thời, thần tiên nếu phạm tội có thể đầy xuống trần gian. Địa ngục cũng chỉ tạm thời. Cõi trung ấm là nơi các hồn ma chờ Diêm Vương xét xử. Trong 7*7=49 ngày, có thể đầu thai trở lại cõi trần gian. Ngày lễ Vu Lan hay còn gọi là ngày rằm tháng bẩy- ngày xá tội vong nhân, ngày mà Phật Mục Kiền Liên xuống thăm mẹ ở 18 tầng địa ngục- các hồn ma đều được lên trần thế ăn những hớp cháo lá đa do mọi người cúng tế:

“Quỷ hại ta phất cành dương

Nhân hại diệu kế có đường thoát ngay

Tự hại trời cũng bó tay

Chờ rằm tháng bẩy là ngày tạm tha”

CÕI TRẦN GIAN

Hiểu cõi trần gian theo hai cách: cách hiểu của các nhà khoa học bằng các định lý, định luật, công thức..

Cách hiểu thứ hai: bằng đạo học. Người Việt Nam ta tìm hiểu thế giới qua ba đạo: đạo Phật, đạo Lão và đạo Khổng.

Hiểu thế giới bằng đạo ba chiều: đạo Khổng, đạo Phật và đạo Hồi...

Theo tiến hoá luận, con người sinh ra từ con khỉ. Theo Cơ đốc giáo, con người do Chúa sinh ra. Theo đạo Phật, con người do nhân duyên tạo thành. Còn theo tôi, có lẽ hình như con người từ ngoài hành tinh khác đến.

Điều chắc chắn thiên đường hay địa ngục đều mô phỏng cõi trần gian, trần sao âm vậy. Ba cõi: trần gian, tiên cảnh và âm ty luôn luôn biến hoá lẫn lộn sang nhau. Quỷ Mê-phi-tô-phel ký một bản giao ước trên trần thế với bác sỹ Phauxtơ. Cô Tấm khi chết biến thành con chim Hoàng Anh, khi đức vua giơ tay áo gọi “Hoàng ảnh Hoàng Anh có phải vợ anh, chui vào tay áo”. Chim Hoàng Anh chui tọt ngay vào tay áo vua. Rồi cô Tấm biến thành quả thị, khi bà lão gọi: “Thị ơi! Thị rụng bị bà, đem về bà ngửi chứ bà không ăn”. Quả thị rụng vào bị bà lão rồi sau đó cô Tấm lại từ quả thị bước ra cuộc sống. Sự chuyển kiếp liên lỷ này thể hiện thuyết “Tề đồng vật ngã” của đạo Phật. Cuộc sống và cái chết luôn chuyển hoá sang nhau, Đức Thánh Gióng, Đức Chúa trời chuyển từ cõi trời xuống cõi trần gian, rồi lại từ trần gian lên trời. Thần thoại Hy Lạp thì thần thánh sống chung với loài người. A Sin là con của thần đất, Prô-mê-lê lấy cắp lửa của thần Zớt mang xuống cho loài người nên bị xích trên đỉnh núi để hàng ngày bị dã thú rỉa tan xác.

Trong truyện Liêu Trai Chí Dị của Bồ Tùng Linh đầy cảnh giao tình giữa người và ma, hai cảnh giới vừa âm dương cách biệt mà vẫn hoà hợp giao hoan. Ngày nay, khi đọc xong Liêu Trai, ai mà không chơi vơi trong buổi chiều tà hoang vắng, mơ tưởng được trùng phùng với người đẹp khói sương:

“Tắm trăng cây sậy khẽ đong đưa

Đom đóm lập loè trước dậu thưa

Đời nay thiên hạ cười nhân thế

Mình lau giọt lệ bóng ma xưa

Một làn hơi trắng toả trong sương

Hài xanh lướt cỏ cánh hoa vương

Bồng lên thiếp nhẹ hơn làn khói

Tình nồng quên cả cõi âm dương”

Chính vì nghĩ có sự chuyển kiếp, nên có tục ướp xác, con người hy vọng sẽ có sự phục sinh như đức chúa Zê-su. Để tránh cảnh phục sinh như Trương Ba vì xác thân rữa nát, nên hồn Trương Ba đã phải nhập vào xác anh hàng thịt nên đã để lại cho đời sau một câu chuyện chuyển kiếp huyền vi.

Trong truyện Kiều thì âm và dương, sống và chết như không còn ranh giới. Thuý Kiều trùng phùng với Đạm Tiên ngày thanh minh trong tiết tháng ba:

“Ào ào đổ lộc rung cây

Ở trong dường có hương bay ít nhiều”

Để rồi đêm về Đạm Tiên lại mờ ảo xuất hiện thăm Kiều:

“Sen vàng lãng đãng như gần như xa

Rước mừng đón hỏi dò la

Đào nguyên lạc lối đâu mà đến đây”

Đạm Tiên nhắc: “Mới cùng nhau lúc ban ngày đã quên”. Kiều mới chợt nhớ ra. Trước lúc bán mình chuộc cha, Kiều nhắc nhở Thuý Vân:

“Mai sau dù có bao giờ

Đốt lò hương ấy, so tơ phím này

Trông ra ngọn cỏ lá cây

Thấy hiu hiu gió là hay chị về”

Cuộc sống và cái chết hoà quyện vào nhau trong cõi nhân gian huyền bí.

Bài thơ mô tả cô hồn của Nguyễn Du thật lung linh huyền ảo mà lại hiện hữu như trước mắt:

“Kìa những kẻ màn loan trướng huệ

Những cậy mình cung quế Hằng Nga

Một phen thay đổi sơn hà

Mảnh thân chiếc lá biết là về đâu”

Câu thơ hay nhất của Nguyễn Du thể hiện sâu sắc lòng thương người ở phần cuối bài văn chiêu hồn, ta thấy rùng mình thương xót cho kiếp người trong cõi trầm luân:

“Nghe gà gáy tìm đường lẩn tránh

Tắt mặt trời lẩn thẩn bò ra

Lôi thôi bồng trẻ giắt già

Có khôn thiêng hỡi

Lại mà nghe kinh”

Trong cuộc sống khoa học hiện đại với máy vi tính siêu cấp, các phi thuyền con thoi...những thế giới tâm linh, cảnh gọi hồn , xem bói, các pha đồng bóng... vẫn càng ngày càng phát triển. Nhà du hành vũ trụ Mỹ khi bay lên mặt trăng trở về trái đất đã phát biểu:

- Ra khỏi trái đất, bay vào vũ trụ mới hiểu chắc chắn phải có đức chúa trời.

Hay như nhà triết học Von-te quan niệm: “Nếu không có chúa thì loài người cũng phải tạo ra một đức chúa”.

Nghĩa là bên cạnh khoa học kỹ thuật phải có tôn giáo. Loài người vô đạo nguy hiểm hơn mê tín.

PHẦN KẾT

Nói ngắn gọn theo quan điểm của Phật về tâm linh loài người có 84000 bệnh. Phật soạn ra 84000 quyển kinh để chữa bệnh tâm. Nếu loài người suy nghĩ như Phật, tìm nguyên nhân sai lầm không phải ở đạo đức mà ở bệnh thì có lẽ thế giới này sẽ đại đồng:

“Khi biết mỗi sai lầm là bệnh

Chắc lòng người sẽ lượng cả bao dung

Khi biết có thể ta gặp nhau lần cuối

Thế giới này chắc chỉ có yêu thương”

Nếu nghĩ đến cái chết sâu sắc: hôm nay gặp nhau biết đâu là lần cuối thì lòng thù hận nhau sẽ tiêu tan. Tôi xin kể một câu chuyện hoàn toàn có thật:

- Một lần tôi đi chơi với một cậu bạn nóng tính. Cậu ta gây sự với đối thủ. Tôi bảo anh bạn ra ngồi ở hàng nước nghỉ, tôi chỉ đến gần khẽ điểm vào huyệt bách hội đối thủ sẽ nhũn ra. Tôi đến sát đối thủ, nói nhỏ một câu, đối thủ bỏ đi ngay. Bạn tôi ngạc nhiên hỏi vì sao. Tôi bảo chỉ cần nói nhỏ: “Bạn tôi bị si đa giai đoạn cuối, sắp quy tiên rồi”.

Nếu tất cả chúng ta nghĩ đến cái chết. Hôm nay gặp nhau, ngày mai ch

Tổng số bài gửi : 68 Join date : 12/03/2013

THIỀN VỀ “ẾCH NGỒI ĐÁY GIẾNG

Các dân tộc trên thế giới đều rất tự hào về mình, song tự hào quá mức đều có hại. Hiện nay, các dân tộc đều tìm hiểu cả mặt tốt lẫn mặt xấu của đất nước mình. Người Nhật tự đánh giá về tài nguyên nghèo nàn của đất nước, sự sai lầm của tư duy dân tộc đã dẫn nước Nhật trở thành đế chế Phát xít, gây đau thương cho loài người. Nhiều lần, thủ tướng Nhật thành khẩn xin lỗi các dân tộc đã bị Phát xít Nhật dày xéo, xin lỗi những phụ nữ đã bị làm nô lệ tình dục cho Phát xít đất Phù tang.

Người Pháp cũng tự thấy dân tộc mình bị già nua, bị tụt hậu trước trào lưu tiến bộ thế giới. Người Trung Hoa từ là một nước văn minh nhất thế giới, nước đã tìm ra quy luật hoạt động của mặt trăng, mặt trời, có nhà tư tưởng vĩ đại Lão Tử, Khổng Tử, do mắc sai lầm nên ngày nay đã trở thành nước chậm phát triển. Nước Trung Hoa gây ra cuộc tàn sát trong cách mạng văn hoá. Đặng Tiểu Bình khi mất cũng đã hối hận về một số việc làm của mình.

Nước Việt Nam ta bên cạnh những ưu việt, tất sẽ có một số nhược điểm. Tất cả những gì có phúc đều có hoạ. Tuyệt đối không có tuyệt đối gọi là tuyệt đối. Ta cũng cần phân tích một số nhược điểm của dân tộc mình.

Nhược điểm đầu tiên của dân tộc ta là thích “sống ở làng, sang ở nước”, không dám vượt biển đông để đi thám hiểm thế giới, mà quay về “ta về ta tắm ao ta, dù trong dù đục ao nhà vẫn hơn”.

Bệnh “ếch ngồi đáy giếng, coi trời bằng vung” đã được Tô Hoài tả trong truyện “Dế mèn phiêu lưu ký”: “Ếch cốm đại vương ngồi ở góc bờ ao, mặt vênh váo tưởng mình là bá chủ hoàn cầu”:

“Người ngu vỗ ngực rằng khôn

Kẻ khôn lại biết mình còn quá ngu”

Người khôn là người đã đi xa, biết rộng. Đi xa, biết rộng sẽ biết được nhiều điều mới. Càng hiểu được nhiều cái mình không biết lại càng là người biết. Tuyệt đối không có tuyệt đối là tuyệt đối. “Trong góc bờ ao, ếch cốm đại vương ộp oạp to mồm song cũng không ngăn được đàn bò xuống uống nước”.

Trang Tử cũng đã viết cách đây hơn 2000 năm về bệnh “ếch ngồi đáy giếng, coi trời bằng vung”:

“Ở biển đông có một con cá sủ to, bỗng nhiên nó trèo qua bên cạnh miệng giếng. Một con ếch dưới giếng sâu nhìn thấy vội nói: “Oạp! oạp! oạp! oạp! Xin mời xuống tham quan nhé!”

Con cá sủ nói: “ Bạn sống dưới giếng sâu có thoải mái không?” Con ếch nói: “Tôi làm bá chủ dưới giếng nước này như một ông vua vậy, sao không thoái mái dễ chịu được. Bạn hãy xem đây, tôi nhẩy xuống giếng, nước tràn đến ấp ủ cả thân người tôi. Tôi vui sướng lặn xuống đáy giếng, bùn liền xoa bóp chân tay cho tôi. Đêm đêm, tôi không muốn ở dưới đáy giếng nữa, thì tôi nhẩy lên hang hốc ở bên trên thành giếng mà ngồi lim dim đôi mắt, mơ màng đến những điều kỳ diệu. Sau đó, trời sáng tôi lại muốn dạo chơi, thế là tôi nhẩy lên khỏi giếng đi dạo trên các cây lan can của mặt giếng. Mọi ngày tôi đều sống vui sướng như vậy. Nhưng ở đây tôi nhìn thấy một số con cua, nòng nọc con, chúng không được sống sung sướng như tôi đâu”. Nghe vậy, con cá sủ muốn nhẩy ngay xuống giếng xem coi có thật như ếch ta kể không. Nhưng chân trái của nó vừa đạp vào giếng thì chân phải của nó lại vướng bên ngoài không chuyển động được. Cá sủ chỉ còn cách rút chân lại. Cá sủ nói với ếch rằng: “Cái giếng của bạn nhỏ quá, tôi không nhẩy xuống được. Tôi vừa đến từ biển Đông. Để cho tôi kể cho bạn nghe cái vui của biển Đông vậy. Biển Đông vừa rộng vừa sâu, lấy chiều dài ngàn dặm, cũng không đủ nói lên sự rộng lớn của nó. Chiều cao năm ngàn thước cũng không đủ hình dung chiều sâu của biển. Thời đại của Vũ, mười năm đã có chín năm lụt lội, thế nhưng nước biển Đông cũng không tăng. Triều đại nhà Thương, trong tám năm đã có bẩy năm hạn hán nhưng nước biển Đông vẫn không cạn chút nào. Như vậy, không vì nguyên nhân dài hay ngắn mà biển thay đổi, không vì nguyên nhân mưa nhiều hay ít mà nước biển Đông tăng hay giảm. Đấy là cái vui của nơi biển cả”. Nghe cá sủ kể mà ếch giếng đảo con ngươi mắt lơ láo, rồi nó rụt thân lại, lộ rõ vẻ ngơ ngác, lạ lùng”.

Đồng thời Trang Tử là một thiền gia nên không chấp trước vào gì. Theo Phật Tổ Như Lai thì bệnh lớn nhất của loài người là bệnh chấp trước. Đạo Phật là phá chấp. Trang Tử cũng phê phán kịch liệt kẻ bắt chước một cách lố lăng. Không thể mang thể chế của nước Mỹ đặt ở Việt Nam, cũng không thể mang nền chính trị của ta đặt ở Mỹ. Nhân nào quả ấy. Không gì ra khỏi luật nhân quả. Bắt chước người khác một cách lỗ bịch cũng là một sai lầm lớn:

“Cái phúc của học, rõ rồi

Cái hoạ của học ai người biết chăng

Nhiều khi đi một quãng đàng

Sàng khôn không học, học toàn sàng ngu”

Một đứa trẻ của nước Yến đến Hàm Đan - đô thành của nước Triệu - để học cách đi của người Hàm Đan. Nhưng sau đó đứa trẻ không học được cách đi của người Hàm Đan, ngược lại cũng quên cách đi lại vốn có của bản thân mình, do đó cậu ta đành bò trở về nhà.

Cái cảnh “đi một quãng đàng, sàng khôn không học, học toàn sàng ngu” thì đã rõ như ban ngày, một số người Việt đi ra nước ngoài khi trở về nước đã suy nghĩ và sống rất lố bịch. Đặc biệt, ngay cả đến tiêu chí về cuộc thi hoa hậu ta cũng bê nguyên si tiêu chí hoa hậu của Tây:

“Hoa hậu Việt to tổ đùng

Kích cỡ kiểu ấy chỉ dùng cho Tây

Còn như dân Việt ta đây

Hoa hậu mét sáu vòng tay ôm vừa”

Cái xã hội lố lăng tây hoá ấy đã thể hiện rõ nét dưới ngòi bút của Vũ Trọng Phụng. Đó là ông T.Y.P.N, ông “biết rồi khổ lắm nói mãi” và cách phản đối của bà Phó Đoan cưỡng hiếp Xuân tóc đỏ. Xuân tóc đỏ trở thành vị anh hùng của thời đại mạt Pháp...

Dãy tre xanh bao quanh thôn xóm, ấp ủ tình làng nghĩa xóm, nuôi dưỡng thuần phong mỹ tục của dân tộc. Nhưng cũng chính luỹ tre xanh là nơi giam giữ, đầy đọa, kìm hãm dân tộc. Cái cổ hủ giam hãm dân tộc đến uất ức như người cung nữ trong “Cung oán ngâm khúc”:

“Dang tay muốn dứt tơ hồng

Bực mình muốn đạp tiêu phòng phòng mà ra”

Ngày xưa, tôi bồi hồi cảm xúc trước khí phách của người anh hùng nông thôn:

“Làm trai cho đáng nên trai

Xuống Đông Đông tĩnh, lên Đoài Đoài tan”

Bây giờ tôi mới ngộ ra đây chỉ là loại cao bồi xóm, loanh quanh luẩn quẩn giữa xóm Đông và xóm Đoài trong một làng. Gà què ăn quẩn cối xay.

Ngay cả đến Tú Xương trong ngày tết viết:

“Ngày tết đến cũng phải thở một hai câu đối

Đối rằng: Cực nhân gian chi phẩm giá

Phong nguyệt tình hoài

Tối thế thượng chi, phong lưu...

Giang hồ, khí cốt

Viết vào giấy dán ngay lên cột

Hỏi mẹ mày rằng dốt hay hay

Thưa rằng: Hay thực là hay

Chẳng hay sao lại đỗ ngay tú tài”

Chuyến “giang hồ khí cốt” của Tú Xương là từ Nam Định đến Bắc Giang. Đúng là cuộc giang hồ vặt:

“Giang hồ ta chỉ giang hồ vặt

Thấy khói nồi cơm cũng nhớ nhà”

Tú Xương giang hồ cũng chỉ loanh quanh gần váy vợ.

Trong khi đó trên thế giới, các dân tộc đang háo hức đi khám phá vùng đất mới. Cris-tốp Cô-lông tìm ra Châu Mỹ. Các chàng cao bồi Mỹ đã thoả chí tung hoành ngang dọc trên châu lục Mỹ mênh mông, như cánh chim đại bàng tung bay trên thảo nguyên hùng vĩ.

Ma-gien-lăng lênh đênh trên biển cả mênh mông, khám phá ra con đường xanh vòng quanh thế giới.

Người Anh, người Pháp tranh giành khám phá Châu Úc, Châu Á, Châu Phi. Cả thế giới náo nức giang hồ khám phá thì người Việt Nam vẫn yên ngủ trong chốn ao tù nước đọng:

“Ta về ta tắm ao ta

Dù trong dù đục ao nhà vẫn hơn”

Truyền thống khám phá thế giới của người Châu Âu quả là mạnh mẽ. Chuyến phiêu lưu mạo hiểm của Rô-bin-sơn trên hoang đảo giữa biển cả thật vô cùng hấp dẫn. Khám phá ngay cả trong tưởng tượng như truyện “Hai vạn dặm dưới đáy biển” của Juy-véc-nơ.

Người A Rập cũng đầy những chuyện phiêu lưu khám phá như anh chàng thương gia Sin-bát. Sin-bát bất chấp mọi hiểm nguy đã tìm ra bao điều huyền ảo trong thế giới huyền vi.

Bốn thầy trò Đường Tam Tạng cũng thành huyền thoại của loài người trên bước đường xa xôi vạn dặm đi tìm chân lý. Mỗi bước đi của bốn thầy trò là một kỳ tích, một thần thoại nở hoa, một sự khám phá kỳ diệu. Tề Thiên Đại Thánh khám phá đến cả 18 tầng địa ngục Âm ty, tìm hiểu tận cùng lẽ sinh tử của con người: đốt sổ tử của Diêm Vương, khám phá tận đáy sâu của đại dương, phá tan điện của Đông Hải Long Vương, Tây Hải Long Vương. Điều khiển được các Long Vương làm chủ cả việc mưa nắng của Tạo hoá.

Tề Thiên Đại Thánh khám phá cả thiên đường, uống rượu đào tiên của Tây Vương Mẫu, uống trộm linh đan của Thái Thượng Lão Quân ở cung trời đạo suất:

“Huyền thi cứ đọc lai rai

Thấy sướng âm ỉ từ ngoài vào trong

Thấm sâu đến tận chỗ không

Địa ngục cũng mất, thiên đường cũng tan”

Cuộc phiêu lưu khám phá mang đầy tính huyền ảo của Uy-li-át Ô-đít-xê trong thần thoại Hy Lạp thể hiện giấc mơ thần thánh của loài người chinh phục chân lý.

Trong khi đó ta chỉ ru rú ở trong nước, lòng đầy kiêu hãnh vì “sống ở làng, sang ở nước”. Sống ru rú trong bụi tre xanh không những cùn nhụt về trí thức mà còn thoái hoá về gien giống. Sự lai tạo, sự khác lạ của gien giống tạo nguồn sinh lực mới cho loài người. Nếu cứ “trâu ta ăn cỏ đồng ta”, người cùng làng kết hôn lẫn nhau sẽ dẫn tới thoái hoá giống. Xét ra thì trong mỗi làng đều có họ hàng gần xa với nhau:

“Chim gi là gì sáo sậu

Sáo sậu là cậu sáo đen

Sáo đen là em tu hú

Tu hú là chú bồ các

Bồ các là bác chim gi

Chim gi là gì sáo sậu”

Trong một làng cứ chỉ lấy lẫn nhau khéo không khỏi loạn luân lúc nào mà không biết. Trong khi đó thế giới đang tiến tới xuyên quốc gia, xuyên lục địa và toàn cầu hoá tình ái:

“Ngày xưa một cối một chầy

Bây giờ nhiều cối nhiều chầy giã chung

Tiến lên thế giới đại đồng

Chầy ngoại cối nội đều dùng như nhau”

Tình yêu ngày nay là tình yêu tự do, bình đẳng, bác ái: không phân biệt mầu da, dân tộc, châu lục, tôn giáo, tình yêu của thế giới, tình yêu của lòng từ bi hỷ xả. Tình yêu thương tự do là tình yêu thương của Chúa. Từ chỗ yêu thương mình đến yêu thương không biên giới là từ bi.

Chỉ vì tư duy bị vây hãm trong luỹ tre xanh tự hào và chấp nhận:

“Ta về ta tắm ao ta

Dù trong dù đục ao nhà vẫn hơn”

Ta có cái tự hào của con chim sẻ nhỏ. Thiền nhân Trang Tử đã phá đi cái chấp trước ấy khi kể câu chuyện:

“Khi đại bàng bay lên cao chín vạn dặm dưới bầu trời, chim sẻ con cười cợt, chế diễu nói: “Cái con ấy tiêu hao sức lực to lớn như thế, bay cao như vậy để làm gì nhỉ? Tôi ở dưới đất muốn bay là bay. Có khi tôi bay tới ngay cây Du. Có khi tôi bay không tới trên cây thì rơi ngay xuống đất là thôi. Như tôi đây tự đến rồi tự đi, ở bãi cỏ, trong rừng cây bay nhẩy như thoi đưa, cũng có thể là tôi bay rất điệu nghệ, tuyệt vời rồi”.

Con đại bàng khi bay trên biển bão, gió to sắp đến, nước biển đục ngầu như sôi sùng sục, lúc này đại bàng liền xoè rộng đôi cánh ra, sóng biển bắn lên cao ba ngàn dặm, sau đó mượn gió cuốn lên, xông thẳng vào không trung, bay lên cao chín vạn dặm. Đại bàng bay sáu tháng trời mới đến được biển Nam Hải, và nghỉ ngơi ở nơi ấy. Nam Hải là một cái hồ thiên nhiên to lớn.

Lúc đại bàng đang bay cao chín vạn dặm trên không trung cúi đầu nhìn xuống chỉ thấy từng hàng hơi khí rời rạc lang thang tựa như con ngựa rừng giữa không gian và hơi thở của những sinh vật thổi tung lên những bụi bặm làm mờ vẩn đục cả một mảng trời. Tất cả sông núi, thành quách, nhà cửa dưới mặt đất đều dần dần biến mất. Đại bàng lại ngẩng đầu nhìn lên, chỉ thấy không gian mênh mông vô tận. Bây giờ trời đất và đại bàng hoà vào nhau thành một khối trọn vẹn”.

Lúc thiền nhân đắc đạo là thiền nhân và trời đất hoà vào nhau thành một khối trọn vẹn. Cái bản ngã đã hoà vào vũ trụ thành vô ngã:

“Cho ta về chỗ gió mưa

Cho ta về chỗ có trưa có chiều

Về nơi có ghét, có yêu

Nắng, mưa, yêu, ghét, sớm, chiều như ta”

Đại bàng của Trang Tử bay lên cao chín vạn dặm giữa bầu trời, ở đây ranh giới là mênh mông trọn vẹn, ý nhằm để đả phá hết thảy những ai vì một thế giới tương đối.

Sự phi hành của chim sẻ nhỏ là trí thức, là giới hạn của chim sẻ, căn bản không thể hiểu được đại bàng, cho nên mới cười cợt, chế giễu đại bàng.

Chim sẻ nhỏ có tâm của chúng sinh, còn đại bàng là tâm của chúng sinh khi đã gạn đục khơi trong.

Nhiều khi vì ít nhìn nhận được trong người còn có cái ngoài người, trong dân tộc còn có cái ngoài dân tộc, trong thế giới còn có cái ngoài thế giới, trong trời còn có cái ngoài trời, nên ta sinh ngã mạn, ta chỉ có tâm trí của con chim sẻ.

Dân tộc ta chỉ thích yên phận thủ thường. Chỉ đi cách Hà Nội 30km đường chim bay đã cho là nơi thâm sơn cùng cốc, rất e ngại đặt chân đến đấy vì cho là nơi ma thiêng nước độc:

“Yêu nhau cho thịt cho xôi

Ghét nhau đưa đến Kim Bôi, Hạ Bì”

Lạng Sơn cách Hà Nội chỉ 100km đường chim bay mà người Việt Nam đã coi xa như hàng vạn dặm:

“Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa

Có nàng Tô Thị, có chùa Tam Thanh

Ai lên xứ Lạng cùng anh

Tiếc công bác mẹ sinh thành ra em”

Tư tưởng bảo thủ vì ít được đi xa, nhìn rộng. Nên nhà thơ Nguyễn Bính đã dị ứng với sự đổi mới. Giữ lấy bản sắc dân tộc là đúng, nhưng giữ tới mức độ bảo thủ thì là sai. Mà thực tế không có thể kéo lùi bánh xe lịch sử lại. Theo Phật, vạn pháp là vô thường. Môi trường luôn thay đổi, loài vật nào, con người nào thay đổi để phù hợp với hoàn cảnh sẽ phát triển, sẽ tồn tại. Con kỳ nhông luôn thay đổi mầu sắc để nguỵ trang nhằm tránh kẻ thù và săn bắt mồi. Mọi quẻ bói trong kinh dịch đều chỉ bàn về chữ thời. “Thế chiến quốc, thế xuân thu, gặp thời thế, thế thời phải thế”. Chữ kinh đi liền với chữ quyền mới là thức giả. Cao thủ thua tranh thủ. Chính vì không nhìn xa trông rộng, ít được chu du toàn cầu nên ta dễ dị ứng với cái mới, hoặc ngược lại theo cái mới một cách lỗ bịch. Nguyễn Trường Tộ đi xứ sang Pháp, mô tả đèn điện treo ngược mà vẫn sáng lên làm các quan đâm tẩu hoả nhập ma.

` Thơ Nguyễn Bính nói lên tâm tư người Việt, thuần phong mỹ tục của dân tộc làm rung động trái tim hàng triệu người, nhưng nếu hiểu nhầm hoặc bị lợi dụng ta sẽ đi ngược lại với trào lưu thế giới:

“Hôm qua em đi tỉnh về

Hương đồng gió nội bay đi ít nhiều”

“Hoa chanh thơm ngát hương chanh

Thầy bu mình với chúng mình chân quê”

Chúng ta hoài tưởng cái cũ, tôn trọng lịch sử nhưng không thể chống lại quy luật toàn cầu hoá. Đạo là vô ngã, đời là vô thường:

“Đừng thấy em bé mà tròng

Lớn lên anh sẽ phải lòng em ngay

Đừng thề mãi mãi đắm say

Mai kia em sẽ thành ngay bà già”

Ngay cả người nằm ở Hải ngoại nếu không đủ tính hiện đại, quá nệ cổ cũng sẽ bị lạc hậu ngay giữa xã hội hiện đại. Hỏi nhạc sỹ Phạm Duy về giáo sư âm nhạc Trần Văn Khê ở Pháp. Phạm Duy trả lời:

- Trần Văn Khê là một nhà bác học về âm nhạc Việt Nam tại Pháp. Song, tuy sống ở Pháp, tiếp cận với nền âm nhạc hiện đại mà sự thông thái âm nhạc của giáo sư Trần Văn Khê còn quá nệ cổ.

Cũng có người tuy không ra khỏi nhà, không mở cửa sổ mà vẫn biết được chuyện thiên hạ. Khổng Minh nằm trong lều cỏ trên đất Ngoạ Long mà biết được cục diện tam quốc của cả đất nước.

Những nhà đạo học Lão – Trang khi hiểu đạo, biết bản thể của con người thì có thể biết được chuyện diễn biến loài người hàng mấy nghìn năm. Trang Tử viết về tự tánh.

Người đời đều nói: “Bành tổ sống tám trăm tuổi, là người sống lâu nhất ở thế gian rồi”. Nhưng nếu đem tám trăm tuổi làm tuổi trường thọ, nghĩ một cách tỷ mỷ quả thật là một việc đáng đau buồn.

Bởi lẽ có một loài sinh vật nhỏ gọi là Triêu Khuẩn sớm sinh, tối chết xưa nay chưa bao giờ biết thế gian có cái gọi là một tháng. Ngoài ra có một loài sâu bọ gọi là con ve đông, sinh ra vào mùa xuân, chết vào mùa hạ, sinh ra vào mùa hạ thì chết vào mùa thu. Nó cũng chưa bao giò biết được rằng trên thế giới có cái gọi là bốn mùa. Thế nhưng, trên bờ biển phía nam nước Sở có một con rùa linh rất to lớn, năm trăm năm đối với nó chỉ là một mùa xuân, năm trăm năm đối với nó chỉ là một mùa hạ mà thôi. Trong thời thượng cổ lại có một loài cây xuân, tám ngàn năm đối với nó chỉ là một mùa xuân, tám ngàn năm đối với nó chỉ là một mùa thu mà thôi.

Cây Ưu Đàm 3000 năm mới nở hoa một lần. Mỗi một lần hoa Ưu Đàm nở đều có Phật ra đời.

Con Triêu Khuẩn và con ve đông gọi là “tiểu niên”. Linh quy, cây xuân, Ưu Đàm gọi là “đại niên”. Bởi vậy loài “tiểu niên” làm sao hiểu được “đại niên”.

Bành Tổ tám trăm tuổi đối với cây xuân và Linh quy mà nói chẳng phải là “tiểu niên” hay sao? Người đời cho rằng ông Bành tổ là thượng thọ chẳng phải là nỗi đau xót của “tiểu niên” hay sao?

Người trí tuệ nhỏ làm sao hiểu được người trí tuệ lớn.

Vua quan triều Nguyễn vì không hiểu nổi trí tuệ toàn cầu. “Tiểu niên” không hiểu nổi “đại niên” nên đã thi hành chính sách “bế quan toả cảng”, không tìm hiểu tình hình thế giới nên đã để thực dân Pháp xâm lược giang sơn gấm vóc tổ quốc. Một số nước Châu Á như Thái Lan đã biết quân bình các thế lực đế quốc nên đã giữ được đất nước hoà bình mấy trăm năm.

Ngay cả khi Phát xít Nhật đại bại, hai quả bom nguyên tử của Mỹ thả xuống đất Nhật. Người Nhật đã nhìn xa trông rộng, chấp nhận đau thương, đổi mới tư duy nên đã biến đất Nhật từ bãi hoang tàn sau chiến tranh trở thành một cường quốc về kinh tế trên thế giới.

Các nhà cách mạng Việt Nam như Phan Bội Châu cũng ngộ được cái sai lầm của “bế quan toả cảng” của triều đình Nguyễn, tư tưởng ru rú xó nhà, “sống ở làng, sang ở nước” của dân tộc nên đã mở cuộc Đông Du sang Nhật, học tập tư tưởng canh tân của Nhật. Phong trào Đông Du của Phan Bội Châu với châm ngôn: “Nhật tân, nhật tân, hựu nhật tân” đã hé ra chân trời mới cho dân tộc Việt Nam.

Còn Phan Chu Trinh lại hướng dân tộc thoát khỏi cảnh “ta về ta tắm ao ta, dù trong dù đục ao nhà vẫn hơn” bằng con đường Tây Du. Phan Chu Trinh đã làm bản điều trần với chính phủ Pháp để mong hiểu biết lẫn nhau, tạo ra tình thế “Pháp Việt đề huề”.

Tuy Phan Bội Châu và Phan Chu Trinh chưa tạo được một thể chế văn minh mới cho dân tộc, song cũng hướng cho dân tộc ta thấy được trào lưu cách mạng thế giới. Tuy cuộc cách mạng Duy Tân này không thành công nhưng cũng thành nhân.

Bác Hồ là người hiểu rõ luật nhân quả, lẽ vô thường nên Người phá chấp “sống ở làng, sang ở nước”, từ bỏ vũng ao tù vượt biển Đông tìm con đường xây dựng đất nước ta thành đất nước độc lập, tự do, hạnh phúc. Bác Hồ đã biết học tập cách mạng thế giới, để xây dựng cách mạng Việt Nam đậm đà bản sắc dân tộc.

Ngày xưa coi trái đất là mênh mông, ngày nay thì trái đất chỉ còn là một ngôi nhà, thậm chí đại dương cũng chỉ còn là một cái giếng làng. Loài người không chỉ ộp oạp như con ếch dưới cái giếng mà đang đi chinh phục vũ trụ. Ga-ga-rin bay vào vũ trụ. Chó Lai ca đã bay lên cung Quảng để thăm chị Hằng. Các nhà du hành vũ trụ Mỹ đã thám hiểm cung Quảng của Hằng Nga và mang về những mẫu đất có dấu chân của thằng Cuội. Loài người bay vào vũ trụ, đại náo cả Thiên cung. Trên vũ trụ nhìn xuống, trái đất khác gì như một cái giếng, con người không bằng một phần triệu hạt bụi. Lúc đó ta mới ngộ được tánh không của nhà Phật.

THIỀN CỦA PHẬT TỔ NHƯ LAI

Ta xem những nơi các vua và các nhà cầm quyền cai trị như là những hạt bụi. Ta xem những kho vàng và châu ngọc như những viên sỏi. Ta nhìn những chiếc áo lụa tốt đẹp nhất như những mảnh vải rách tả tơi. Ta thấy vô số thế giới của vũ trụ này nhỏ như những hạt trái cây, và chiếc hồ lớn nhất ở Ấn Độ như một giọt dầu trên bàn chân ta. Ta biết giáo lý thế gian là những ảo thuật của phù thủy. Ta thấy rõ tư tưởng cao siêu của sự giải thoát như là một miếng nhung vàng trong giấc mộng. Ta thấy thánh đạo của những kẻ thông sáng như những đoá hoa xuất hiện trước mắt một người. Ta xem sự thiền định như là một cột trụ trên núi cao và niết bàn là một cơn mộng du giữa ban ngày. Ta xem những lời phán quyết đúng sai như một sự uốn mình nhẩy múa của con rồng, và sự lên xuống của đức tin là dấu vết của bốn mùa để lại.

Khi đã hiểu đạo Phật là phá chấp, Phật là vô trụ xứ, ta sẽ không chấp vào một phía nào. Ta không chấp vào tính dân tộc cũng không chấp vào tính hiện đại. Dân tộc ta cần phải sống một vừa hai phải. Hai phải: có nghĩa là thế giới có cách tồn tại của thế giới, dân tộc Việt Nam có cách tồn tại của Việt Nam. Một vừa: có nghĩa là ta chấp nhận và dung hoà cả hai. Đạo của các đạo là đạo quân bình. Tư tưởng triết học phương Đông đang tràn sang phương Tây, khoa học phương Tây tràn sang phương Đông. Hiện nay trường phái của Frăng-xoa Juy-liêng dùng khoa học phương Tây giải thích triết học phương Đông và dùng triết học phương Đông giải thích khoa học phương Tây để tạo ra thế giới quân bình.

Chúng ta cần học tập tinh hoa thế giới, cần đi một quãng đàng học một sàng khôn để chữa bệnh “ếch ngồi đáy giếng”, “gà què ăn quẩn cối xay”. Song càng đi xa để càng hiểu thêm ao nhà, bụt chùa nhà mình:

“Phải đi đến tận biển xa

Mới thấy cái đẹp ao nhà của ta

Phải đi lễ đủ chùa xa

Mới thấy được bụt chùa nhà rất thiêng”

“Thừa giấy làm chi chẳng vẽ voi”

THIỀN DÂN GIAN BÀN VỀ VOI

Mỗi dân tộc đều có cách tư duy riêng về voi. Người Thái coi voi là thần tượng. Biểu trưng của dân tộc Thái, Lào là con voi. Quà lưu niệm của Trung Quốc là Vạn Lý Trường Thành, của Pháp là tháp Ép-phen, của Mỹ là tượng Nữ thần tự do, còn của Thái và Lào là con voi. Lào đặt tên nước là Vạn Tượng. Khách du lịch sang Thái chắc khó ai quên trận đấu bóng của các cầu thủ voi khổng lồ.

Người Mỹ viết một cuốn sách rất sâu sắc: “Làm thế nào để nuôi voi trong nhà, vui và có lợi”. Qua cuốn sách này, thể hiện rất rõ tính khoa học thực dụng của dân tộc Mỹ.

Người Đức làm một cuốn sách dầy như từ điển: “Sơ thảo về voi”, người Đức là người sống duy ý chí. Duy ý chí đi tìm một phía của chân lý. Chân lý hiện hữu gồm hai mặt. Một nửa cái bánh mỳ là 1/2 cái bánh mỳ. Một nửa chân lý không phải là 1/2 chân lý. 1/2 chân lý kiểu Đức là mảnh đất để chủ nghĩa phát xít phát triển. Người Đức là dân tộc triết lý. Nước Đức là cái nôi của hai phía: chủ nghĩa phát xít và chủ nghĩa cộng sản.

Người Nga cũng làm một cuốn sách dầy, trên bìa sách có ghi dòng chữ cổ: “Tổ tiên ta đã tìm ra voi như thế nào”. Người Nga phần nào cũng muốn triết lý kiểu Đức, nhưng suy nghĩ của họ nệ cổ nhiều hơn, thiếu đi đến tận cùng của triết lý. Vì vậy, văn học, hội hoạ, điêu khắc, kiến trúc, âm nhạc của Nga hơi bị nặng nề, cổ lỗ và thiếu tính cách điệu.

Người Pháp làm một cuốn sách mỏng, trang trí cầu kỳ với nhiều hình tượng cách điệu ngoài bìa với nhan đề “Voi và đời sống tình dục của nó”. Pháp là đế quốc già, rất tinh tế trên lĩnh vực thưởng thức hương vị cuộc sống, mọi thứ dưới con mắt người Pháp đều chỉ bông phèng, ý chí chiến đấu đạt được thành quả cao, vươn lên hàng đầu thế giới thì Pháp không mạnh mẽ như Mỹ.

Voi đối với người Ấn Độ, một dân tộc giầu tưởng tượng, triết lý về cái ảo rất huyền diệu đã có nhiều chuyện sâu sắc về voi. Chuyện về một con voi chúa đưa cả đàn voi ra khỏi đầm lầy đi tìm miền đất hứa. Để đạt được ý nguyện, voi chúa đã phải hy sinh thân mình. Con voi chúa đó là tiền thân của Phật Tổ Như Lai.

Chuyện về Phật Tổ Như Lai khi đi khất thực, đã bị kẻ thù là Đề Bà Đạt Ma thả con voi dữ ra để quật chết. Nhưng nhờ thời trẻ, Như Lai huấn luyện voi tài tình nên đã thuần phục được voi dữ và dắt về giao cho quản tượng.

Trong câu chuyện voi của người Ấn Độ đều mang nặng chất tôn giáo. Nó cũng tâm linh như dân tộc Ấn.

Còn người Trung Quốc nghĩ về voi lại thâm thuý, uyên nguyên như kinh dịch. Một con voi bị chết, da voi quá dầy nên cáo không làm sao ăn thịt được. Sau cơn mưa, voi bỗng chương bụng lên, cáo chui vào hậu môn của voi để xơi thịt voi. Sau đó bụng voi xẹp xuống, cáo không ra được và chết trong bụng voi.

Qua chuyện con voi là một bài học sâu sắc về chân lý: trong phúc có hoạ. Sinh ư nghệ, tử ư nghệ. Cái làm ta sống cũng là cái làm ta phải chết.

Chuyện về voi của Việt Nam quá phong phú, vừa triết lý sâu sắc, vừa trào phúng dân gian như khi Trạng Quỳnh sau khi làm xong bài thi đã đề thêm vào câu thơ:

“Thừa giấy làm chi chẳng vẽ voi

Đứa nào chửi tớ nó ăn bòi”

Chuyện thừa giấy để rồi vẽ voi châm biếm những chuyện bông phèng của xã hội, về những chuyện vớ vẩn mà những kẻ đạo đức giả quan trọng hoá lên.

Công án thiền tiêu biểu nhất thế giới là bức tranh “Chăn trâu”. Dân gian ta cũng có công án thiền trong bài thơ “Con voi” vừa đơn giản vừa huyền diệu:

“Con vỏi con voi

Cái vòi đi trước

Hai chân trước đi trước

Hai chân sau đi sau

Còn cái đuôi đi sau rốt

Tôi xin kể nốt

Cái truyện con voi”

Thiền là sự sống tự nhiên như nhiên “hai chân trước đi trước”. Nhưng trong đời này mấy ai ngộ được cái chân lý đơn giản ấy, họ lại muốn hai chân trước đi sau. Trong mê đắm, tâm vô minh nên họ đặt cái cầy trước con trâu. Họ xây nhà từ nóc trở xuống hoặc đơn giản hơn, nuôi con một cách duy ý chí: bắt con phải ăn khi không đói, uống khi không khát. Thiền là tự nhiên, như nhiên, là hai chân trước đi trước, là đói ăn, khát uống, thích thì đi ngủ…Vĩ mô hơn như trong xây dựng xã hội, không chịu tiến hoá từng bước, mà chỉ thích đi tắt đón đầu, đốt cháy giai đoạn sẽ gây phiền não… Vì trái quy luật tự nhiên nên để hai chân sau đi trước.

Voi trong dân gian còn dùng để người dân xem tướng:

“Voi một ngà

Đàn bà một mắt”

Voi một ngà là những con voi hung dữ đã từng chiến đấu đến gẫy cả ngà. Ta cần cảnh giác với loại voi một ngà. Hiểu được voi một ngà hung dữ vì đó là nhân quả. Voi là con vật mạnh nhất rừng, những con vật khác không nên tranh cường với nó, cũng như con người sống trong xã hội, muốn cho thân tâm an lạc, nhiều khi ta phải biết khôn khéo đi vòng tránh kẻ địch mạnh, như đám cưới chuột mang theo cả con cá để nộp mãi lộ cho con mèo.

Vật hữu hình tránh vật hữu hình đã đành. Vật vô hình cũng phải biết tránh vật hữu hình.

“Làm thơ phải biết tránh voi

Tránh voi chẳng xấu cái vòi của thơ”

Tống Giang vì bài thơ viết trên vách tửu lầu mà thân bại danh liệt. Kim Thánh Thán và bẩy vị tú tài thời Thanh cũng vì cái án văn tự mà bị chu di tam tộc. Cái vạ văn tự thật thảm khốc.

Trong dân gian thể hiện chất thiền đã bén muối dưa trong câu chuyện con voi dũng mãnh lại thua con kiến khi chui vào cắn màng lỗ tai, khiến voi khổng lồ phát điên, phát dại. Đúng là cái gì lợi về thuỷ lại hại về hoả. Gà mổ mối, mối đục chân vua, vua ăn thịt gà. Trong vòng đời thì chẳng có gì là đầu, là cuối cả:

“Nhiều chỗ con chuột chạy qua

Con voi không dám đi ra đi vào”

Trong cuộc đời cũng vậy. Kẻ vô danh có cái mạnh của kẻ vô danh, kẻ hữu danh có cái mạnh của kẻ hữu danh:

“Nhiều chỗ kẻ vô danh qua

Hữu danh không dám đi ra đi vào”

Những tổng thống Mỹ, yếu nhân của nhân loại đi đâu cũng phải đề phòng ám sát. Mỗi bước đi đều phải lo toan, tính toán, đâu có được những phút hành thiền phiêu diêu thoát tục của người tiên phong đạo cốt.

Có lẽ công án thiền hay nhất của loài người là chuyện “Thầy bói xem voi” của dân gian Việt Nam. Câu chuyện cùng huyền tắc diệu này làm ta cười phá lên. Tiếng cười phá tan màn vô minh che mờ tuệ nhãn nhân loại. Tất cả mọi triết lý trên đời đều đúng. Sai lầm ở chỗ ta coi chân lý bộ phận là chân lý toàn thể. Thầy bói, bác sỹ, thợ may, cảnh sát…định nghĩa một con người đều khác nhau. Thầy bói hiểu con người qua lá số, cảnh sát qua tiền sự, bác sỹ qua tim mạch, thợ may qua số đo…

“Chỉ sờ một chỗ mà thôi

Thầy bói định nghĩa được voi là gì

Nếu hiểu đủ lẽ huyền vi

Sẽ không định nghĩa được gì về voi”

Ca dao tục ngữ có câu “theo voi ăn bã mía” phê phán sự bắt chước có tính giáo điều của con người. Theo thiền dân gian thì “mê theo cách mê của mình là ngộ, ngộ theo cách ngộ của người là mê”.

Một thiền sư chấm ngón tay vào nước phân, sau đó lấy mồm mút ngón tay. Thiền sư dậy tiếp: “Nếu các đệ tử bắt chước ta sẽ sai lầm, vì ta chấm ngón giữa vào nước phân, nhưng ta mút ngón trỏ”.

Còn dân gian coi những kẻ ảo tưởng chuyên khoác loác về mình là những kẻ trăm voi không được bát nước sáo. Trên đời này, có khi cả một thế hệ cũng ngộ nhận về mình, xây dựng những mộng ảo hư vô, như Hitle, gây đại hoạ cho chính bản thân và cả dân tộc, cả loài người:

“Những người ảo tưởng về mình

Là người mắc bệnh làm tình thủ dâm”

Thực dụng là một sai lầm, ảo tưởng còn là sai lầm lớn hơn. Ảo tưởng cũng là bệnh nặng của loài người. Hình ảnh Đông-ky-sốt cắp giáo khật khưỡng, điên khùng, ảo tưởng trên con ngựa giữa sa mạc cũng là biểu hiện cái tự tánh của con người: Trăm voi không được bát nước sáo.

Còn đại ảo gây đại hoạ như cảnh Hitle phải tự sát cùng người tình trong hầm cố thủ tại Béc-lin là tấm gương cho muôn đời sau.

Cũng có lúc ta nghĩ một cách phi lô gích, so sánh hết sức khập khiễng: Mỹ là nước mạnh nhất thế giới, ta đã đánh thắng Mỹ thì sẽ không có một đế quốc nào dám xâm lược ta. Ta thắng Mỹ thì việc gì mà ta không làm được (!)

Căn bệnh ảo tưởng về mình, bệnh thủ dâm tâm thế, bệnh ba voi không được bát nước sáo. Bệnh này chỉ thằng bờm mới là thầy phù thuỷ cao tay dán bùa, làm phép, kê đơn trị bệnh bằng “một nắm xôi” thì bệnh mới khỏi được.

“Thằng Bờm có cái quạt mo

Phú ông xin đổi ba bò chín trâu

Bờm rằng Bờm chẳng lấy trâu

Phú ông xin đổi ao sâu cá mè

Bờm rằng Bờm chẳng lấy mè

Phú ông xin đổi một bè gỗ lim

Bờm rằng Bờm chẳng lấy lim

Phú ông xin đổi con chim đồi mồi

Bờm rằng Bờm chẳng lấy mồi

Phú ông xin đổi nắm xôi, Bờm cười”

KẾT

Phải chăng thế giới hiện đại đã có những cảm ứng đồng điệu với âm tần tâm linh của người xưa, coi vạn pháp là “tề đồng vật ngã”, con voi cũng có phật tính như con người. Nên loài người đã ghi voi vào sổ đỏ cần phải bảo vệ. Con người đã có lệnh xử tử mọi kẻ phá hoại thiên nhiên, tuyệt đối cấm mua bán ngà voi. Ngay ở Việt Nam ta đã bắt được một containe ngà voi. Mặc dù gặp muôn vàn khó khăn ta đã bảo vệ được cuộc sống an toàn của những con voi rừng Tánh Linh, Tây Nguyên. Mọi người đã hiểu huỷ diệt thiên nhiên là huỷ diệt con người:

“Diệt hết sinh vật của trời

Chắc chắn sách đỏ tên người được ghi”

Chúng ta hãy bảo vệ rừng, quê hương và môi trường sống của voi. Rừng là quê hương của voi cũng là nơi chôn rau cắt rốn của loài người:

“Chúng ta sẽ mất quê hương

Khi ta rời bỏ con đường thiên nhiên”

Suy nghĩ về voi, cũng để hồn phiêu diêu về quá khứ trong cảnh đám cưới của Sơn Tinh với lễ vật voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao. Bàn về voi, ta không quên sự uất hận với những kẻ cõng rắn cắn gà nhà, rước voi về dầy mả tổ.

Và rồi, trong giây phút nào đó, ta lại hào hùng nhớ về những hình tượng của Bà Trưng, Bà Triệu vú dài ba thước cưỡi đầu voi dữ cùng ba quân giáo mác xung trận. Rồi hình ảnh Quang Trung, áo bào xạm thuốc súng cưỡi voi rầm rập tiến về Thăng Long qua cái xác treo lủng lẳng của Sầm Nghi Đống trên gò Đống Đa.

Tổng số bài gửi : 68 Join date : 12/03/2013

“Rửa gươm trên sóng biển dâu

Ngựa ăn cỏ máu trên đầu thiên sơn”

THIỀN DÂN GIAN BÀN VỀ CHIẾN TRANH

Vận mệnh của dân tộc và của loài người do thần chiến tranh quyết định. Vũ khí từ cơ bắp đến đá, đao, giáo, mác rồi đến cuộc chiến tranh giữa các vì sao. Ngay đến định nghĩa chiến tranh cũng là cả một mớ bòng bong: thị, phi, chính, tà cũng còn hết sức mù mờ. Hai con gà chọi nhau, cỏ cây, hoa lá, muông thú tiêu diệt lẫn nhau có gọi là chiến tranh không? Theo Mác: khi chưa có giai cấp thì loài người chỉ gọi là đánh nhau, chỉ khi có giai cấp mới được gọi những cuộc đánh nhau ấy là chiến tranh. Còn theo Đác-uyn thì sinh vật đều có cuộc chiến tranh sinh tồn. Cuộc chiến tranh sinh tồn là sự chọn lựa tự nhiên của Tạo hoá, là động lực phát triển của muôn loài. Trong đấu tranh sinh tồn, thì đấu tranh cùng loài là ác liệt nhất.

Ngày xưa, theo quy định chế độ Phong kiến, các sử quan không cho phép nhà vua đương đại được đọc sử đương đại để giữ cho nhà viết sử được trung thực. Nhiều sử quan bị chém đến ba họ vẫn kiên quyết viết sử một cách trung thực. Tư Mã Thiên, nhà viết sử vĩ đại lớn nhất của Trung Quốc phải tội cung hình – bị thiến. Mặc dầu quy định của sử quan cũng gần như toà án theo thể chế tam quyền phân lập của Mông-tes-ki-ơ, Vol-te là độc lập nhưng thực tế thì nhiều khi ngược lại. Hiện nay, những giá trị chiến tranh, những nhân vật lịch sử còn đang thị phi lẫn lộn, chính tà vô minh. Xưa kia ta cho Tào Tháo là phi nghĩa, là gian hùng, đặc biệt tội ác của Tào Tháo khi giết cả nhà Lã Bá Sa là trời không dung, đất không tha. Ngày nay, người Trung Quốc đã lật ngược lại vụ án Tào Tháo. Tào Tháo không những được lịch sử tha bổng khỏi án tội phạm chiến tranh, mà còn được phong là anh hùng dân tộc. Còn vụ án tội phạm chiến tranh của Tần Thuỷ Hoàng thì vẫn xử y án. Lịch sử cân nhắc lại công tội của Thuỷ Hoàng: công là thống nhất được đất nước Trung Quốc, tội của Tần Thuỷ Hoàng là giết chết mấy chục vạn hàng binh. Toà án lịch sử vẫn xử Thuỷ Hoàng y án.

Mặc dầu có sự quy định chặt chẽ cho sử quan, những sách sử Trung Quốc cũng đầy lầm lẫn.

Còn sử sách Việt Nam thì lại càng nhiều điều chưa rõ hơn Tầu, vì dù có chặt chẽ đến đâu thì mỗi nhà viết sử cũng đều viết theo cách nghĩ của mình. Như Lê Nin viết: “Các nhà viết sử cũng chỉ phản ánh hiện thực qua lăng kính chủ quan”. Vạn pháp do tâm sinh. Mọi sự đều duy ở tâm sinh ra. Hiện hữu bao trùm lời, lời chỉ dẫn ta tới chân lý, nhưng lời không phải là chân lý, nhiều khi lời lại che cả ánh sáng của tâm.

“Lịch sử toàn chuyện ồn ào

Sự thật im lặng đi vào lãng quên

Lịch sử bầy chữ đặt tên

Khe chữ chân lý lặng yên ra vào”

Trong một có tất cả, hiểu một phân tử là hiểu cả vũ trụ. Hiểu một chi tiết lịch sử cũng hiểu cả loài người. Sự nhầm lẫn của sự đánh giá mọi sự là lẽ tất nhiên. Đạo là vô thường. Lịch sử cũng vô thường. Mọi sự đánh giá của quá khứ đều qua cái hiện hữu đều chỉ là hiện sinh. Dù là chuyện lịch sử hàng trăm triệu năm cũng chỉ là cái hiện tại. Lịch sử chỉ hiện sinh. Quá khứ chỉ tồn tại trong cái hiện sinh. Tương lai cũng chỉ hiện sinh. Quan điểm của thiền hiểu về quá khứ, hiện tại và tương lai:

“Hiểu hiện tại đang nằm trong vĩnh cửu

Thấy vô biên trong hữu hạn thân mình

Gương soi gương không có hình ở giữa

Trong suốt không không vẫn thấy sắc hình”

Các nhà viết sử cũng viết sử qua cái bản ngã hiện sinh. Tất cả mọi đám ma là làm cho người sống. Tất cả mọi quá khứ lịch sử chỉ là cái hiện sinh. Nhà thơ Trần Tử Ngang có nỗi đau của nhà sử học, vì không thể trở về với quá khứ với lịch sử với người xưa và cũng không thể nói chuyện được với người mai sau:

“Tiền bất kiến cổ nhân

Hậu bất kiến lai giả

Niệm thiên địa chi du du

Nịch thương nhiên nhi thế hạ”

Tri thức của cõi nhân sinh, của lịch sử cũng luôn lầm lẫn. Tư duy của loài người trôi nổi trong cõi vô thường:

“Đừng thấy em bé mà tròng

Lớn lên anh sẽ phải lòng em ngay

Đừng thề mãi mãi đắm say

Mai kia em sẽ thành ngay bà già”

Chỉ có Phật pháp vô biên, bằng tuệ nhãn vô ngã, vô thường mới có thể hiểu lịch sử sinh bởi nhân duyên, tự tánh con người cùng bản thể, mọi thứ sinh ra bởi cơ duyên. Nếu ta có đủ cơ duyên như tổng thống Bút, ta sẽ hành động như tổng thống Bút. Nếu tổng thống Bút có đủ cơ duyên như ta sẽ hành động như ta.

Còn về lịch sử dân tộc ta là dân tộc phía Bắc giáp Trung Quốc văn minh hùng mạnh, phía Nam giáp Chiêm Thành, Châu Lạp. Cách xử thế của nước ta có thể lấy câu nói của vua nhà Trần làm phương châm xử thế: Đối với Chiêm Thành, Châu Lạp ta phải đối xử như cha đối với con, còn đối với Tầu ta phải đối xử như con đối với cha. Những nhà viết sử Việt Nam đôi khi đánh giá về người Trung Quốc chưa thật toàn diện.

Từ xưa tới nay ta thường tự suy nghĩ, và tự tưởng tượng ra âm mưu xâm lược của người Tầu, ít ai nghĩ liệu điều ta nghĩ từ trước đến hiện nay có hoàn toàn đúng không. Theo Phật dậy thì bệnh lớn nhất của loài người là bệnh chấp trước, đạo Phật là phá chấp.

Người Trung Quốc còn gọi là người Tầu? Sao vậy? Vì khi người Trung Quốc sang cai trị ta gọi là quan, quan thổ ngữ Trung Quốc là “tào”, “tào” đọc chệch đi gọi là Tầu. Vậy quan Tầu cai trị ta vì sao?

Thật ra trong tất cả mọi cuộc mưu bá đồ vương của người Tầu từ thời tam hoàng ngũ đế đến thanh cung 13 triều đều tìm cách chiếm Trung Nguyên, các nhân vật lịch sử Tôn Tẫn, Bàng Quyên, Chung Vô Diệm, Võ Tắc Thiên đến Khổng Minh, Khang Hy, Càn Long, tể tướng Lưu Gù, Hoà Đại Nhân, Từ Hy Thái Hậu…chẳng bao giờ bàn đến chuyện quyết xâm lược Việt Nam cả.

Khi Triệu Đà chiếm được Quảng Tây và Âu Lạc định xưng đế. Sứ giả Trung Nguyên là Lục Dận mời Triệu Đà sang thăm thủ đô Trung Quốc, Triệu Đà thấy ngay mình đang cai trị khu vực man ri, toàn bọn đóng khố, cởi truồng thì cách tốt nhất là bầy hương án quay về hướng Bắc nhận chức man vương do Hoàng đế Trung Quốc ban cho.

Khi Khổng Minh định tiến về Trung Nguyên tranh hùng cùng Tào Tháo, sợ man vương Mạnh Hoạch quấy rối hậu phương nên mang quân tiễu phạt răn đe. Chiến lược của Khổng Minh là ra thiên uy để Mạnh Hoạch quy phục chứ không hề muốn chiếm đất Quảng Tây khỉ ho cò gáy. Khổng Minh bầy mưu cùng Mã Tốc “thất cầm Mạnh Hoạch” để rảnh tay “lục xuất kỳ sơn”. Còn man vương Mạnh Hoạch chỉ coi đất An Nam là man vương của man vương. Những lần quân Tầu sang xâm lược ta đều do cuộc đấu đá nội bộ, cõng rắn cắn gà nhà sang cầu cứu, nên cực chẳng đã, Tầu phải cử quân đi cấp cứu chư hầu đã nhiều đời ngoan ngoãn triều cống. Quân Nguyên sang ta do Trần Di Ái cầu cứu. Càn Long cử Tôn Sỹ Nghị đem 20 vạn quân sang đánh ta do Lê Chiêu Thống van xin. Nguyễn Ánh cũng cho Hoàng tử Cảnh sang Pháp cõng rắn cắn gà nhà.

Phật dậy: “kẻ thù của ta lại chính là ta”. Phật thí dụ: Chúa sơn lâm sư tử trong rừng, không con vật nào có thể diệt được sư tử. Nhưng sư tử lại chết vì con vi trùng vô cùng nhỏ bé. Vậy, kẻ thù trong nội bộ, trong chính bản thân ta là kẻ thù lớn nhất. Sau này, làm suy yếu đạo Phật chủ yếu là do đạo hữu gây ra. Sự đoàn kết nội bộ là yếu tố cơ bản để đạo Phật phát triển. Sự phá hoại bên trong là nguy hiểm nhất:

“Hại ta lại chính là ta

Phá chùa, phá đạo chính là sư ni”

Muốn hoằng dương được đạo pháp, đòi hỏi sư ni phải tự sửa mình. Đối với mọi người cũng vậy, trước phải tu thân sau mới tề gia và bình được thiên hạ.

Dấu ấn lớn nhất của lịch sử tâm linh loài người là mọi cuộc chiến tranh. Cuộc chiến tranh thần thánh giữa Asin - Héc to và con ngựa thành Tơ-roa trở thành một thiên trường ca, thiên trường hận của loài người. Trận Xích Bích, Tào Tháo bị Tần Thuỷ Hoàng thiêu cháy hàng trăm vạn hùng binh, nghìn viên thượng tướng. Trận Oa-téc-lô, Napoléon bị Anh tiêu diệt cũng gần trăm vạn quân, và bại tướng Napoléon bị cầm tù ở đảo Coóc đến chết. Chiến tranh thế giới thứ nhất, thứ hai loài người bị thảm sát gần trăm triệu. Rồi sinh đẻ có kế hoạch? Phải chăng học thuyết Man-tớt: “Con người phát triển theo cấp số nhân, lương thực phát triển theo cấp số cộng”. Hay như nhà thơ Trần Kế Xương tiên đoán: người đẻ, đất không đẻ, loài người sẽ:

“Lẳng lặng mà nghe nó chúc con

Sinh năm đẻ bẩy được vuông tròn

Phố phường chật hẹp người đông đúc

Bồng bế nhau lên nó ở non”

Theo chủ nghĩa Mác –Lênin cho rằng: chiến tranh nổ ra là vì đấu tranh giai cấp. Hết giai cấp sẽ hết chiến tranh. Tiến lên thế giới đại đồng, hết giai cấp, thế giới chỉ có hát ca:

“Ngày mai đây tất cả sẽ là chung

Tất cả sẽ là vui và ánh sáng”

Theo Đác-uyn cho rằng chiến tranh là cuộc đấu tranh sinh tồn.

Theo kinh dịch, chiến tranh là chuyển dịch âm dương:

“Có âm dương, có em anh

Cho nên mới có chiến tranh trên đời

Có đất mà không có trời

Anh em lẻ bóng thì đời hư vô”

Lý về chiến tranh là cái lý vô cùng. Không thể lấy cái hữu hạn để giải thích cái vô cùng. Phần này tôi chỉ xin loáng thoáng cảm nhận về một số cuộc chiến tranh.

Ai khi đọc “Chiến tranh hoà bình” của Tônxtôi mà không xúc động tận đáy lòng về cơn hấp hối của công tước Bon-con-ski. Sau một trận tử chiến với Napoléon, đứng về mặt tâm linh thì linh hồn của kẻ thắng trận hay bại trận chỉ là một. Ta lại nhớ tới câu thơ tả hai kẻ tử thương của hai phe gặp nhau trên chiến trường:

“Dũng bừng tỉnh dậy dưới chồng tử thi

Lách mình chàng cố lên đi

Bên sườn hoen ố máu rì vết thương

Tiếng ai than khóc bên đường

Quân thù rên rỉ và đương thở dài

Trời ơi khát quá này ai

Đi qua làm phúc xin vài ngụm thôi

Trạnh lòng xúc cảm bồi hồi

Chàng đưa bình nước cho người tử thương”

Cơn hấp hối của người anh hùng Nga vĩ đại Bon-con-ski, ta vừa cảm nhận thấy cái đau đớn của chiến tanh lẫn cái hào hùng của người anh hùng:

“Trí làm trai dặm nghìn da ngựa

Gieo thái sơn nhẹ tựa hồng mao

Giã nhà đeo bức chiến bào

Thét roi cầu Vị ào ào gió thu”

Cái hào hùng của anh bộ đội cụ Hồ trong cuộc chiến tranh chính nghĩa:

“Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước

Mà lòng phơi phới dậy tương lai”

Khi hiểu được ý nghĩa cuộc chiến tranh, anh lính cụ Hồ coi cái chết nhẹ tựa lông hồng:

“Đường ra trận mùa này đẹp lắm

Trường Sơn đông nhớ Trường Sơn tây”

Đứng về mặt nhân văn thì người lính vừa có cái anh hùng vừa có nỗi sợ hãi trước cuộc chiến tranh chưa rõ nội dung:

“Ngang lưng thì thắt bao vàng

Đầu đội nón dấu, vai mang súng dài

Một tay thì cắp hoả mai

Một tay cắp giáo quan sai xuống thuyền

Thùng thùng trống đánh ngũ liên

Bước chân xuống thuyền nước mắt như mưa”

Khi hiểu mục đích cuộc chiến, bộ đội cụ Hồ nghĩ:

“Anh đi bộ đội sao trên mũ

Anh sẽ là sao sáng dẫn đường

Em mãi là hoa trên đỉnh núi

Bốn mùa thơm ngát cánh hoa thơm”

Còn dân gian đồng lòng thương cảm anh lính xưa:

“Ba năm trấn thủ lưu đồn

Ngày thời canh điếm, tối dồn việc quan

Chém tre, đẵn gỗ trên ngàn

Hữu thân, hữu khổ phàn nàn cùng ai

Miệng ăn măng trúc, măng mai

Những giang cùng nứa lấy ai bạn cùng

Nước giếng trong con cá nó vẫy vùng”

Dù gì chăng nữa, thì người lính đều có nỗi khổ cho nên, luật về chiến tranh là cấm được giết hàng binh.

Số kiếp một con người như Gơ-ri-gô-ri trong tiểu thuyết “Sông Đông êm đềm”, thì dù đứng trong hàng ngũ Bạch Vệ, cũng như khi đứng trong hàng ngũ Hồng Quân thì chiến tranh đều có nỗi đau trong cái chảo lửa chiến tranh, số phận Gơ-ri-gô-ri và người Cô-dắc sông Đông thật đầy khâm phục và thương cảm, thương cảm và thêm thấu hiểu đạo trời đất. Khi đất nước Liên Xô đang hợp thì 14 nước tư bản cùng với Bạch Vệ - Côn xắc- cũng không thể thắng được. Sau này, khi đã đến hồi tan, thì do sai lầm nội bộ, Liên Xô không đánh cũng tan. Ôi, hợp tan bởi mệnh trời. Không có gì hợp mãi mà không tan, không có gì tan mãi mà không hợp.

Nỗi buồn của người lính Nga cũng là nỗi buồn của mọi người lính từ xưa tới nay. Nỗi buồn xa vợ con. Dư âm bài ca chờ đợi người lính từ mặt trận trở về của nhà thơ Si-mô-nốp, những nỗi buồn khắc khoải chờ mong như mất hút trong sương mù:

“Đợi anh, anh lại về

Trông chết cười ngạo nghễ

Ai người xưa rơi lệ

Hẳn cho sự tình cờ

Mưa có rơi dầm dề

Ngày có dài lê thê

Thì em ơi, cứ đợi…

Nỗi buồn da diết dường như vô vọng của người vợ Nga, cũng đồng cảm với nỗi buồn của người vợ Tầu đời Đường. Một buổi chinh phụ lên lầu ngắm cảnh, bỗng thấy nhành dương liễu xanh mát bên đầu tường chợt hối hận đã động viên chồng ra trận nơi biên ải:

“Khuê trung thiếu phụ bất tri sầu

Xuân nhật ngưng trang thượng thuý lâu

Hốt kiến mạch đầu dương liễu sắc

Hối giao phu tế mịch phong hầu”

Sự chờ đợi xa cách đau trong thực, còn đau hơn cả trong mơ như người chinh phụ trong khúc ca song thất lục bát não nùng của Đoàn Thị Điểm:

“Khi mơ những tiếc khi tàn

Tình trong giấc mộng muôn vàn cũng không”

Để rồi người chinh phụ phải khóc trong mơ vì những buổi lỗi hẹn bởi sự bất ổn định của mọi cuộc chiến tranh:

“Hẹn cùng ta Lũng Tây nham ấy

Sớm đã trông nào thấy hơi tăm

Ngập ngừng lá rụng cành trâm

Chiều hôm nghe dậy tiếng cầm xôn xao”

Sự chờ đợi, chờ đợi đến vô vọng như trong phim “Khi đàn sếu bay qua” của Liên Xô cũ. Người vợ chờ chồng trong đoàn quân chiến thắng trở về. Trong sự hân hoan cực lạc giữa người lính chiến trường gặp lại gia đình thân thương, có một thiếu phụ không gặp chồng lại nghe tin là mất tích, thiếu phụ ngước mắt nhìn trời xanh thẳm, mênh mông vô tận, từng đàn sếu trắng thong thả bay vào hư vô.

Ngày trở về ấy, người vợ không gặp chồng đã đành, đau khổ ngược tê tái hơn khi người lính từ cõi chết trở về lại không gặp người yêu hoặc người yêu đã đi lấy chồng, tay bồng tay mang:

“Nàng yêu mầu hoa xim tím

Áo nàng mầu tím hoa xim…

Không chết người anh ngoài tiền tuyến

Mà chết người em nhỏ hậu phương”

Đó chính là sự thấm thía của nỗi buồn sau chiến tranh, mà nhà văn Bảo Ninh đã mô tả như câu thơ của Giang Nam:

“Xưa yêu quê hương vì có chim có bướm

Có những ngày trốn học bị đòn roi

Nay yêu quê hương vì trong từng tấc đất

Có một phần xương thịt của em tôi”

Dù có là anh hùng trận mạc như Pa-ven Coóc-sa-ghin sống sót trở về cũng để lại trên mình đầy vết tử thương:

“Phận trai già ruổi chiến trường

Ban siêu tóc đã điểm sương mới về”

Nỗi buồn sau chiến tranh còn để lại vết thương trong tâm linh của bao cô thanh niên xung phong cởi áo giáp trận trở về mặc áo cà sa, mượn cửa Phật để rũ đi bụi bặm phong trần. Buồn cùng nỗi buồn của các cô thanh niên xung phong lỡ thì trở về lập thành xóm không chồng, bến không chồng.

Buồn quá hoá buồn cười, khi anh chàng lính say rượu ngã lăn ra còn tếu táo nói câu đau lòng bảo mọi người chớ có cười mình, vì mấy khi người lính ra trận được sống mà trở về:

“Bồ đào mỹ tửu dạ quang bôi

Dục ẩm tỳ bà mã thượng thôi

Tuý ngoạ sa trường quân mạt tiếu

Cổ lai chinh chiến kỷ nhân hồi”

Những chữ đao to búa lớn về chiến tranh trở thành tiếng cười xoà của Bút Tre:

“Hoan hô đại tướng Võ Nguyên

Giáp ta thắng trận Điện Biên trở về”

Đấy là nụ cười xí xoá của người lính đi chiến đấu vì chính nghĩa trong cuộc chiến tranh chống Mỹ giải phóng dân tộc. Còn nỗi cười ra nước mắt của các vị hảo hán Lương Sơn Bạc sau khi đánh Phương Lạp trở về mới thật thê lương. Đúng là sự man rợ đến tận cùng của cuộc chiến núi xương sông máu chỉ để “giãi thây trăm họ làm công một người”:

“Rửa gươm trên sóng biển dâu

Ngựa ăn cỏ máu trên đầu thiên sơn”

Hiện nay, ai thăm Trung Quốc, qua Hàng Châu, đến tháp chùa Lục Hoà được chiêm ngưỡng pho tượng Hành Giả Võ Tòng bị chém mất một tay phải, cánh tay áo bay vật vờ theo gió sông Tiền Đường cùng tiếng sóng ào ào như hồi trống xung trận:

“Trải qua những cuộc chiến tranh

Tâm linh nhân loại đều thành thương binh”

Ngày nay, ai qua sông Gianh mà không bồi hồi xúc cảm về con sông giới tuyến thời Trịnh Nguyễn phân tranh. Ta lại như văng vẳng bên tai câu sấm của Trạng Trình truyền cho Nguyễn Kim:

“Hoành sơn nhất đái

Vạn đại dung thân”

Vì sự tranh chấp của hai họ Trịnh - Nguyễn đẩy dân tộc đến nồi da nấu thịt:

“Đây sông Gianh, đây biên cương thống khổ

Đây sa trường, đây nấm mộ thời gian

Đây dòng sông, dòng máu Việt còn loang

Đây cổ mộ xương tàn xưa chất đống

Sông còn đây! Hận phân ly nòi giống còn đây”

Sau hàng trăm năm, chuyện sử cũ lại lặp lại, vì thế lực đế quốc trên phạm vi toàn thế giới, vì quyền lợi của giòng họ Ngô Đình Diệm, một lần nữa sông Hiền Lương lại là “Sông còn đây! Hận phân ly nòi giống còn đây”. Bộ phim nhựa “Chung một dòng sông” với nữ diễn viên nổi tiếng Trà Giang in một dấu ấn trrong lòng dân. Một dân tộc Việt Nam anh hùng trong cuộc chiến tranh bất tận. Hình ảnh bà mẹ Việt Nam khắc sâu những nét đau khổ hằn lên trong lịch sử:

“Mẹ vẫn đào hầm

Từ lúc tóc còn xanh

Nay mẹ đã phơ phơ đầu bạc

Mẹ vẫn đào hầm dưới tầm đại bác”

Bà mẹ đào hầm đến hết kiếp, trong sự hào hùng ấy ẩn dấu sự tàn khốc của chiến tranh. Bà mẹ Việt Nam ráng chịu đựng vì bà hiểu cuộc chiến tranh này là chính nghĩa:

“Nếu lịch sử chọn ta làm điểm tựa

Vui gì hơn là người lính đi đầu

Trong đêm tối tim ta làm ngọn lửa”

Bà mẹ đào hầm “từ lúc tóc còn xanh, nay mẹ đã phơ phơ đầu bạc, mẹ vẫn đào hầm dưới tầm đại bác”, chiến tranh quả là khiếp khủng. Vì tin vào chính nghĩa, như Đan Cô dắt dẫn loài người qua đêm mịt mùng đã lấy tim mình làm ngọn đuốc. Bà mẹ Việt Nam cũng thấy: “nơi hầm tối là nơi sáng nhất, nơi con tìm ra sức mạnh quê hương”.

Với chiến tranh thì bà mẹ Việt Nam cũng có nỗi đồng cảm với bà mẹ Liên Xô:

“Thuở trời đất nổi cơn gió bụi

Khách má hồng nhiều nỗi chuân chiên

Xanh kia thăm thẳm từng trên

Vì ai gây dựng cho nên nỗi này”

Trong chiến tranh, người phụ nữ có nỗi khổ phụ nữ, người lính chiến trường có nỗi khổ của chiến trường:

“A-Liêu-Sa nhớ chăng

Những con đường Smô-lăng

Mưa dầm dề dai dẳng

Những chị em nhọc nhằn từng chặng

Mình gầy ôm vò sữa che mưa

Thầm lau nước mắt tiễn đưa

Cầu trời phù hộ cho ta lên đường

Thân gái cũng can trường chiến sỹ”

Sông Gianh, sông Hiền Lương, sông Bạch Đằng dưới đáy sông còn biết bao hài cốt những chiến binh mọi thời đại. Linh hồn kẻ thắng và linh hồn kẻ bại đều là linh hồn cả:

“Kể từ gây việc binh đao

Đống xương vô định đã cao bằng đầu”

Du khách ngày nay đi du thuyền trên dòng sông Xích Bích mà trí tưởng rực lên bởi trận hoả công của Chu Du mượn gió Nam của Khổng Minh, khổ nhục kế của Hoàng Cái đã thiêu cháy 100 vạn hùng binh, nghìn viên thượng tướng của Tào Tháo.

Rồi nghĩ tới câu thơ của Hạng Vũ trước khi ái phi Ngu Cơ tự sát, buộc Hạng Vũ không lưu luyến ái tình mà mở đường máu thoát vòng vây của Hán Cao Tổ để sau này đánh trả thù: “Lấy máu Hán, rửa lâng lâng hồn Cai Hạ”

Hán Sở tranh hùng, xác dân vô tội thác oan cho cuộc mưu bá đồ vương:

“Kìa xem Hán Sở tranh hùng

Quân kỳ ca khúc điệp trùng nơi nơi

Trông gần chính nghĩa sáng ngời

Nhìn xa chỉ thấy lũ người giết nhau”

Giết nhau là bản thể của mọi cuộc chiến tranh, dù là chiến tranh thời đại đồ đá đến chiến tranh giữa các vì sao thì người mẹ nào mất con, cũng có nỗi đau nhân loại. Người Mỹ sau cuộc chiến tranh phi nghĩa xâm lược Việt Nam, cũng đau xót như bà mẹ Việt Nam anh hùng trong cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc chính nghĩa sáng ngời khi đi tìm lại những hài cốt người lính. Thậm chí, trong nỗi đau vô hạn, người ta đi tìm hài cốt bằng tất cả mọi phương pháp khoa học cũng như duy tâm thần bí. Chẳng biết đúng hay sai, tôn giáo hay mê tín mà các nhà tìm mộ bằng ngoại cảm nhiều như nấm sau cơn mưa, làm tư duy xã hội quay cuồng trong hỗn độn của duy tâm hay duy vật. Mỗi dân tộc, mỗi cuộc chiến tranh, mỗi thời đại đều có cách lý giải riêng. Song nỗi đau của cuộc chiến tranh thì nhân loại cùng chung tiếng khóc của bà mẹ Nga trong cuộc chiến tranh vệ quốc đánh tan chủ nghĩa Phát xít.

“Đồn rằng ở xứ Coóc Đon

Có người mẹ đến mồ con sụt sùi

Khóc rằng con của mẹ ơi

Con yêu, con quý bỏ đời đi đâu

Con nghe thấy tiếng mẹ già

Mẹ ơi đừng khóc nữa mà héo hon

Đất đen phủ nặng mình con

Nhưng giòng nước mắt mẹ còn nặng hơn

Mẹ đừng khóc bên mồ con nữa

Trở về lo nhà cửa mẹ ơi

Bảo cho mẹ biết một lời

Rằng con mẹ chết cho đời tự do”

Biết thì biết vậy thôi, nhưng tử biệt sinh ly lòng người ai chả thương khóc. Đọc đoạn thơ này, ta lại nhớ tới bài ca liệt sỹ vô danh như tiếng gió gào mưa khóc trên mái nhà. Ta lại như văng vẳng câu thơ não nùng song thất lục bát của Đoàn Thị Điểm:

“Hồn tử sĩ gió ù ù thổi

Mặt chinh phu trăng dõi dõi soi

Chinh phu tử sĩ mấy người

Nào ai mạc mặt, nào ai gọi hồn”

Ai qua Quỳnh Lưu, Quỳnh Lập, Nghệ An còn nghe văng vẳng tiếng kêu cứu nỉ non tha thiết của các cô gái thanh niên xung phong bị mắc kẹt trong hang đá vì bom mỹ đánh sập cửa hang. Ai qua Hà Tĩnh đều nghiêng đầu kính cẩn, bùi ngùi cảm động trước bia kỷ niệm 10 cô gái Đồng Lộc rồi ngước nhìn trời xanh cảm thán:

“Xanh kia thăm thẳm từng trên

Vì ai gây dựng cho nên nỗi này”

Nhìn nhận về chiến tranh theo Đác-uyn thì đấy là cuộc đấu tranh sinh tồn, sự chọn lọc tự nhiên.

Nhìn về học thuyết Man-tớt, lương thực phát triển theo cấp số cộng còn loài người phát theo cấp số nhân. Chiến tranh để giải quyết nạn nhân mãn.

Theo học thuyết Mác-Lênin thì cho rằng: chiến tranh là cuộc đấu tranh giai cấp, giải phóng dân tộc. Khi quan hệ xã hội không phù hợp với sức sản xuất sẽ có cuộc Cách mạng. Khi thế giới tiến lên thế giới đại đồng, xoá bỏ giai cấp con người làm theo khả năng, hưởng theo nhu cầu lúc đó sẽ có hoà bình vĩnh cửu.

Theo kinh dịch, đạo Phật: chiến tranh là sự đi tìm sự quân bình của xã hội. Đạo tìm nguyên nhân chiến tranh trong lòng chúng ta. Sự chuyển hoá của âm dương trong hiện hữu. Chiến tranh là sự bùng nổ của tham, sân, si. Khi con người xoá đi cái bản ngã, ngộ được vô ngã, vô thường, thì lúc đó loài người sẽ không có chiến tranh. Còn bản ngã sẽ tiến tới cực đoan, mà cực đoan sẽ nổ ra chiến tranh:

“Diệt mãi không hết trùm khủng bố

Vì lòng người đều có chỗ cực đoan”

Thiền là cách tiêu diệt chiến tranh về bản chất. Tiêu diệt mầm mống chiến tranh trong tự tánh của con người. Muốn vậy, con người cần phải hiểu chính mình:

“Đầy trời loạn sóng thanh âm

Đừng quên tiếng sóng từ tâm vọng về

Nhờ thầy gạt nhiễu sông mê

Để ta nghe tiếng sóng về từ tâm”

Khi đã ngộ vô ngã, vô thường, từ chỗ thương mình đến thương tất cả chúng sinh, lòng thương mở rộng khắp cõi nhân gian gọi là từ bi. Từ bi hỷ xả, ta sẽ cười cho sự mê đắm của lòng người. Cũng như cười anh chàng Đại Thánh có đằng vân đến trăm vạn dặm cũng vẫn nằm trong tay của Phật Tổ Như Lai, bàn tay của Tạo hoá.

Trong những cuộc đi thăm lại nơi trận địa xưa tại Điện Biên Phủ, mọi người đều bàn luận để rồi rút ra quy luật của Tạo hoá: sinh, lão, bệnh, tử. Các cựu chiến binh đều cười khà. Nụ cười ngộ đạo, cũng tươi mát như nụ cười của anh bộ đội trước khi đi ngủ, trước giờ nổ súng, đó là những câu chuyện tiếu lâm. Truyện tiếu lâm trai gái phải chăng đấy là tự tánh, là bản thể của mọi cuộc chiến tranh, mà thường bị che dấu đi.

“Về thăm chiến địa Điện Biên

Ngậm ngùi tiếc thuở tráng niên qua rồi

Ngày xưa kéo pháo băng đồi

Nay không kéo nổi qua đùi chị em”

Có biết bao anh lính từ chiến trường trở về, trở thành người anh hùng thời bình. Cũng có người sau cuộc chiến chưa hoà nhập vào được xã hội, mãi mãi sống với giây phút chiến trường nên cảnh tỉnh:

“Đừng nhắc mãi thời oanh nay đã liệt

Đại đao Vân Trường không đọ súng tiểu liên”

Cần khép lại quá khứ, mở ra tương lai. Nên chăng một số tượng đài kiểu “O du kích nhỏ giương cao súng, thằng Mỹ lênh khênh bước cúi đầu” cần dẹp bớt để phù hợp với hoàn cảnh hiện hữu, ta đang hoà nhập với thế giới, hoà vào WTO.

Những cuộc chiến tranh thế kỷ 21 thường là những cuộc chiến tranh tâm linh. Ý nghĩa tranh chấp về vật chất thế kỷ 21 sẽ mờ nhạt. Muốn chống lại cuộc chiến tranh này, thì cá nhân phải tránh suy nghĩ cực đoan. Cần xoá bỏ chiến tranh ngay trong ta, nghĩa là giữ lấy quân bình trong tâm linh.

Để nói lên nỗi hào hùng của chiến tranh, văn nghệ sỹ miền Bắc thật thành công.

Còn nói về nỗi buồn trong chiến tranh thì văn nghệ miền Nam day dứt hơn nhiều. Kiếp người cũng như hạt bụi, mà là hạt bụi trong cơn lốc chiến tranh mới thật hư vô. Đó là hạt bụi mang tính mênh mông của vũ trụ, hạt bụi trong nhạc Trịnh Công Sơn: “Hạt bụi nào hoá kiếp thân tôi” để một chớp mắt từ tóc xanh chợt thành “một chiều tóc trắng như vôi”, như người mẹ trong bài ca: “ Mẹ vẫn đào hầm từ lúc tóc còn xanh, nay mẹ đã phơ phơ đầu bạc”. Ngẫm đến đây, ta chỉ còn biết ngâm khúc chinh phu não nùng:

“Xanh kia thăm thẳm từng trên

Vì ai gây dựng cho nên nỗi này”

Cùng câu ca dao muôn thuở của người lính:

“Thùng thùng trống đánh ngũ liên

Bước chân xuống thuyền nước mắt như mưa”

Để rồi cùng cất tiếng cười ngộ được con người có thể đánh thắng nhau chứ không thể thắng được Tạo hoá.

“Về thăm chiến địa Điện Biên

Ngậm ngùi tiếc thuở tráng niên qua rồi

Ngày xưa kéo pháo băng đồi

Nay không kéo nổi qua đùi chị em”

“Ta như quả lắc quả cân

Chuyển động là để tự tâm quân bình”

THIỀN BÀN VỀ QUÂN BÌNH

Quân bình là thiền. Thiền bàn về quân bình nghĩa là thiền bàn về thiền.

Cả vũ trụ luôn chuyển động từ vĩ mô như mặt trăng, mặt trời, sao kim, sao hoả đến vi mô như nơtron, proton luôn chuyển động để tìm sự quân bình. Trong cõi tâm linh con người cũng luôn chuyển động còn nhanh hơn cả tốc độ ánh sáng 300.000km/s. Tượng trưng cho sự chuyển động cả vô hình lẫn hữu hình là bức tượng chuyển động nhẩy múa của thần Shiva. Trong thiền học gọi sự biến hoá là lẽ vô thường. Các nhà triết học Hi Lạp nói bằng hình tượng là: “Không ai tắm được hai lần trên một dòng sông”. Thiền truyện Trung Hoa viết câu chuyện về một người đi thuyền đánh rơi kiếm, đánh dấu chỗ rơi trên mạn thuyền. Khi đến bến, anh ta mò kiếm theo chỗ đánh dấu trên mạn thuyền. Còn nhà triết học Đức - Hê-ghel - thì cho rằng, vạn vật là sự chuyển hoá của các mặt mâu thuẫn thống nhất, gọi tắt là lô gích biện chứng.

Người Trung Hoa kể chuyện một anh chàng đi bán thuẫn – như cái mộc hoặc áo giáp – và cái mâu - kiểu như bát sà mâu của Trương Phi. Anh ta quảng cáo thuẫn của anh ta không gì đâm thủng, còn mâu của anh ta thì đâm gì cũng thủng. Có người bảo nếu lấy mâu đâm vào thuẫn của anh ta thì sao?

Còn nhà thơ Huyền Thi cảm chuyện Tầu viết thành thơ:

“Đôi ta trên một con đò

Vạch thuyền đánh dấu ai ngờ sông trôi

Hẹn lời thề giữ lấy lời

Biết đâu lời của mỗi người là sông”

Các Mác- Lê nin - Ăng ghel đề ra chủ nghĩa duy vật biện chứng, muốn kết hợp giữa chủ nghĩa duy vật siêu hình của Phơ-bách với chủ nghĩa duy tâm biện chứng của Hê ghel. Các Mác muốn xây dựng sự quân bình giữa cặp phạm trù mâu thuẫn duy tâm và duy vật.

FranVoi Juillien, nhà triết học đương đại của Pháp cũng có hướng kết hợp cặp phạm trù tư duy mâu thuẫn đông, tây bằng cách dùng minh triết phương Đông để giải thích khoa học kỹ thuật phương Tây và dùng khoa học kỹ thuật phương Tây để giải thích minh triết phương Đông.

Hiện nay, các nhà kinh doanh phương Tây đang rộ lên trào lưu nghiên cứu “Tôn ngô binh pháp” của Tầu để áp dụng vào đường lối kinh doanh hiện đại. Thế giới đang nhận thức đến chân lý quân bình những mâu thuẫn đối lập trong một thể thống nhất.

Ngược lại, có thể dùng khoa học kỹ thuật của phương Tây để giải thích cảnh đằng vân giá vũ, tiên bay lơ lửng bằng định luật Niutơn về sức hút của trái đất. Giải thích việc Lưu Nguyễn, Từ Thức nhập thiên thai một năm nơi tiên cảnh dài bằng trăm năm nơi trần thế bằng thuyết thời gian co giãn theo tốc độ.

Giải thích thuyết sắc sắc không không của đạo Phật bằng ma trận S – thuyết tương đối, thuyết xác suất và thuyết cơ học lượng tử.

Giải thích những lý thuyết khoa học kỹ thuật về nguồn gốc trái đất bằng thuyết vô vi của Lão Tử. Mọi định luật toán học, vật lý, sinh học được minh triết rõ ràng bằng thuyết nhân quả của đạo Phật.

Quân bình tạm chia làm hai loại: quân bình đỉnh và quân bình đáy. Quân bình đỉnh thống nhất mọi đỉnh điểm của các loại mâu thuẫn. Quân bình đáy thì ngược lại.

Ví dụ: Người kiếm thật nhiều tiền, tiêu nhiều tiền đúng mức là quân bình đỉnh. Còn người kiếm ít tiền, tiêu ít tiền là quân bình đáy. Mọi sự quân bình đều tốt đẹp.

Sở dĩ xã hội có những bước đột biến là khi loài người tạo ra được những quân bình đỉnh.

Nước và lửa là hai thứ mâu thuẫn đối ngược, nhưng khi loài người kết hợp được hai đỉnh của nước và lửa lại tạo ra máy hơi nước, tạo ra bước đột phá đẩy loài người tiến lên. Máy hơi nước đã làm một cuộc cách mạng vĩ đại của loài người.

Sành sứ là đồ không dẫn điện, kim loại là vật dẫn điện. Hỗn hợp giữa kim loại và đồ sứ tạo ra chất bán dẫn đã nâng cuộc sống loài người ngang với cảnh thần tiên.

Đồ bán dẫn đã khiến ta nghe thấy, nhìn thấy, cảm thấy cái mà ngày xưa chỉ có thiên thần, thượng đế và đức Phật mới ngộ được.

Ở đây, ta phân biệt rõ sự quân bình đỉnh trong lẽ bình thường. Bình thường của sự quân bình đỉnh khác bình thường của kẻ quân bình đáy. Tổng thống Bút có cảnh giới bình thường khác với cảnh giới bình thường của kẻ ở tù:

“Bình thường là thường quân bình

Tầm thường là lẽ thường tình bình quân

Ta như quả lắc quả cân

Chuyển động là để tự tâm quân bình”

Bình thường là quân bình đỉnh và quân bình đáy. Còn tầm thường chỉ là loại quân bình đáy mà thôi.

Giữ được sự quân bình đỉnh là những người phi thường. Tất nhiên, có nhiều kẻ không giữ nổi quân bình đỉnh sẽ bị đổ nhào, trèo cao tất ngã đau. Đổng Trác và Lã Bố cùng mê đắm Điêu Thuyền. Mưu đồ chính của Đổng Trác là chiếm ngôi vua nhà Hán. Muốn chiếm được ngôi vua thì Đổng Trác phải dựa và sức mạnh Lã Bố. Theo Lý Nho – con rể của Đổng Trác- thì Đổng Trác cần nhượng Điêu Thuyền cho Lã Bố. Khi xẩy ra vụ Phụng Nghi Đình, Đổng Trác vì ghen với Lã Bố nên đã phóng kích định giết Lã Bố. Sau đó, Lã Bố đã trả thù và giết chết Đổng Trác. Đổng Trác đã không giữ được quân bình đỉnh giữa ngôi vua và Điêu Thuyền đẹp đến nghiêng thành, nghiêng nước.

Bạo chúa Nê-rôn vừa muốn giữ ngôi hoàng đế, vừa muốn trở thành nhà thơ đã nổi lửa đốt kinh thành để tìm cảm hứng thi ca nên bị thảm tử, vì không đủ tài đức giữ được quân bình đỉnh giữa nàng thơ và ngôi vua.

Đổng Trác và Nê-rôn không giữ nổi quân bình đỉnh vì trái với luật bù trừ của Tạo hoá, bù trừ ngược của kiểu duy ý chí tất dẫn đến bị lật nhào:

“Đạo người lấy thấp bù cao

Cao cho đến lộn tùng nhào chưa yên

Đạo trời bù dưới bớt trên

Cân bằng sinh thái không thêm bớt gì”

Sự bù trừ là tự tánh của tính quân bình. Chuyện xưa viết, một người sành chó, chọn mua được một con chó rất hay chuột. Song, người đó nuôi mãi mà chẳng thấy chó bắt một con chuột nào. Người đó bèn đi hỏi đạo nhân vì sao. Đạo nhân bảo:

- Con chó này rất thích săn đuổi các loại hổ, báo, lợn lòi…nếu muốn để cho nó bắt chuột thì hãy cùm một chân chó lại.

Một thời gian sau, quả nhiên con chó bắt chuột rất giỏi. Sao vậy? Vì con chó săn này là loại quân bình đỉnh, nay muốn để cho nó trở lại quân bình đáy thì ta buộc một chân nó lại để nó trở thành quân bình đáy.

Công án thiền về Điểu sào thiền sư như sau: “Quan Thái thú Bạch Lạc Thiên đến thăm nhà sư tu trên tổ quạ. Quan Thái thú hỏi:

- Thầy tu ở trên ngọn cây quá nguy hiểm, chỉ cần hơi mất quân bình là ngã tan thây.

Điểu Sào thiền sư đáp:

- Ở chỗ quan Thái thú mới nguy hiểm.

Bạch Lạc Thiên hỏi:

- Vì sao?

Thiền sư đáp:

- Vì nơi ấy thuỷ hoả tương giao dữ dội, nếu không giữ được quân bình đỉnh sẽ mất mạng như chơi.

Thái thú đáp:

- Điều ấy thì trẻ lên ba cũng biết.

Thiền sư đáp:

- Có nhiều cái trẻ lên ba biết, mà ông già 70 không hiểu”.

Đúng là nhìn thấy ông vua cởi truồng trong truyện cổ An Đéc Xen là đứa trẻ lên ba.

Huyền Thi có câu thơ rằng:

“Người ghi bia đá để đời

Còn tôi tìm chỗ tôi ngồi để quên

Nhìn trời nước dưới mây trên

Cúi xem lại thấy nước trên mây trời

Ngồi quên quên hết sự đời

Hỏi thăm chẳng biết tên tôi là gì”

Vĩ nhân trong thiên hạ là những người giữ được quân bình đỉnh. Hình tượng Từ Hải: “Gươm đàn nửa gánh non sông một chèo. Qua chơi nghe tiếng nàng Kiều, tấm lòng nhi nữ cũng siêu anh hùng”.

Gươm là thể hiện dũng mãnh, đàn biểu tượng của mềm mại. Kết hợp giữa hai đỉnh gươm và đàn, Từ Hải giữ được sự quân bình đỉnh.

Vua Càn Long nhà Thanh là vị vua được muôn đời tưởng nhớ, suy tôn thánh minh. Vì nhà vua giữ được quân bình trên đỉnh điểm mong ước của con người. Càn Long đã cân bằng được cao độ tình dục tự do với gái mại dâm khi du Giang Nam, với trách nhiệm của một ông vua anh minh mang lại an bình cho cả dân tộc.

Vị anh hùng dân tộc Tào Tháo cũng sống hết ý nghĩa con người ở trên các đỉnh cao chót vót đầy mâu thuẫn được thống nhất kết tinh lại.

Tào Tháo vừa là một tướng tài ba, vừa là một khách đa tình trong cuộc phiêu lưu tình ái, đã để Điển Vi phải thác oan trong lúc bảo kê cho cuộc truy hoan của Tào Tháo.

Mấy tiểu thư quý tộc hỏi Napoléon:

- Ngài đã chiếm cả thế giới, còn định chinh phục thêm người đẹp để làm gì?

Napoléon đáp:

- Nàng đã xinh đẹp như vậy còn trang điểm làm gì?

Đây chính là tri âm của những người tri kỷ, những người đi tìm sự quân bình đỉnh cho tâm linh.

Trên đường đến Tây Trúc thỉnh kinh, Đường Tam Tạng cũng luôn phải giữ quân bình giữa lực kéo dục vọng của Trư Bát Giới và lực kéo lý trí của Tôn Ngộ Không. Quân bình đỉnh giữa hai lực kéo này, Đường Tam Tạng đã tạo ra một véc tơ lực thẳng tới Tây Trúc.

Trong câu chuyện về bạn và thù, nhiều khi bạn không biết giữ quân bình biến thành thù, thù biết giữ quân bình lại biến thành bạn: “Con gấu trung thành ngồi canh giấc ngủ cho ông chủ. Con rắn bò đến định cắn chết ông chủ. Con rắn khôn ngoan tính toán mọi thế quân bình khi bò đến cắn. Sợ con gấu trông thấy rồi đập chết, sợ người chủ bỗng thức dậy trông thấy, sợ người chủ đã mang theo thuốc giải độc rắn cắn. Rắn nghĩ kỹ rồi bỏ đi. Bỗng có con ruồi bay đến đậu vào mũi ông chủ. Gấu vội vàng bê một hòn đá tảng đập vào con ruồi. Ruồi nát bét và đầu ông chủ cũng phọt óc lênh láng”.

Sự ngu si chỉ thấy một chiều, sự mất quân bình làm hại ta hơn cả kẻ thù độc ác.

Cho nên, ngành dược lấy con rắn độc làm biểu tượng. Nọc độc của rắn vừa giết người vừa cứu người, cái chính con người phải biết giữ quân bình. Cái có lợi cũng có hại. Dao nào cũng có hai lưỡi. Thuốc nào dùng không đúng mức, không giữ được quân bình đều có hại.

Những vĩ nhân giữ được sự quân bình đỉnh. Những người cùng cực cũng có cách tự lấy quân bình đáy của mình. Jăng-van-jăng trong truyện “Những người cùng khổ” tồn tại một cách hùng tráng, mặc dù là một tên tù khổ sai vẫn giữ được sự cao cả, lòng trong sạch của một nhân cách vĩ đại. Không ai quý sức khoẻ bằng người bệnh nặng, không ai yêu tự do bằng kẻ tù đầy, không ai mơ ước thánh thiện thánh nhân bằng gái mại dâm. Các cave bị xã hội đầy đoạ, bị đẩy vào thế mất quân bình, hụt hẫng về tâm linh, lập tức họ sẽ níu kéo mình về phía cực thiện, cực mỹ để lấy lại quân bình. Trong cái cùng cực của kẻ làm điếm thì sợi dây chằng kéo Thuý Kiều trở lại quân bình bằng lòng hiếu thảo bán mình chuộc cha. Nhiều cô gái điếm cắn răng nuốt nhục cho khách làng chơi dầy vò đẩy hồn xuống địa ngục, họ vẫn níu lại sợi dây kéo họ lên thiên đường, đó là họ hy sinh làm điếm để lấy tiền nuôi em ăn học hoặc mua thuốc chữa bệnh cho bố mẹ mắc bệnh hiểm nghèo. Nhiều cô gái điếm bòn mót từng đồng xu ghẻ của khách làng chơi chắt bóp thành mấy chục triệu để nuôi một thằng bồ nghiện, mua cả xe máy xịn cho hắn. Vì cô gái điếm đang lấy quân bình giữa lực đẩy của xã hội vào địa ngục, tên bồ nghiện là sức mạnh ảo tưởng đối lực kéo họ lên. Cô gái điếm thảm thương đang cố lấy quân bình ảo để rơi vào vực thẳm tăm tối:

“Đáy lòng của gái mại dâm

Đều mơ thánh thiện thánh nhân trên đời

Đáy lòng Thiên tử - con trời

Mong tận hưởng hết muôn đời mỹ nhân

Tâm tà sợ kính chiếu dâm

Lộn lèo run sợ thơ Xuân Hương Hồ”

Những người đắc đạo như Bồ Đề Đạt Ma đạt được mức cao chót vót của quân bình đỉnh. Đạt Ma là thái tử của Ấn Độ. Đạt Ma sang Trung Quốc để hoàng dương đạo pháp. Đạt Ma gặp Lương Vũ Đế. Vũ Đế khoe:

- Ta độ hàng chục vạn tăng ni, xây hàng nghìn ngôi chùa.

Đạt Ma đáp:

- Tất cả đều không.

Trả lời xong bằng câu giáo lý cùng huyền tắc diệu này mà Vũ Đế vẫn còn mê đắm. Đạt Ma biết cơ duyên chưa đến nên vào chùa Thiếu Lâm ngồi nhìn vách đá. Đến khi Đạt Ma chết, Vũ Đế mới hoát ngộ:

“Ôi xưa, ôi nay

Thấy mà chẳng thấy

Gặp mà chẳng gặp”

Sau đó có người nói với Vũ Đế là Đạt Ma cưỡi ngọn cỏ, chân đi một chiếc dép lướt biển về Ấn Độ. Vũ Đế cho đào mả Đạt Ma thì thấy quan tài rỗng không chỉ có một chiếc dép.

Đặc biệt, Đạt Ma vừa là tổ sư ngành thiền Trung Hoa, vừa là tổ sư ngành võ thuật Thiếu Lâm Tự, Đạt Ma đã quân bình đỉnh giữa đạo Phật là cứu đời và võ thuật, hai thứ này vốn mâu thuẫn với nhau như nước với lửa. Bài kệ của Đạt Ma về thiền học trở thành cương lĩnh cho tất cả các môn phái thiền:

“Giáo ngoại biệt truyền

Bất lập văn tự

Trực chỉ nhân tâm

Kiến tánh thành phật”

Phật Tổ Như Lai là người kết hợp được đỉnh điểm giữa sắc và không, giữa ôm vào và buông ra. Như Lai ôm vào cả vương quốc Ấn Độ lẫn vương phi Da-Du-Đà-La tuyệt thế giai nhân rồi buông ra thành cái không tuyệt đối.

Trần Nhân Tôn cũng là người quân bình đỉnh giữa sắc và không, giữa ôm vào và buông ra. Trần Nhân Tôn đã chém giết 50 vạn quân Nguyên, ôm ấp cả ngai vàng và năm trăm thê thiếp khi ngài buông đao, buông cả ngai vàng, cả 500 thê thiếp lên núi Yên Tử tu hành thành Tổ của ngành thiền Trúc Lâm.

“Ôm vào rồi mới buông ra

Có ôm thật chặt mới rời thật xa

Ngẫm xem trong cõi người ta

Có là Thái Tử mới là Như Lai”

Mỗi giai đoạn lịch sử đều có cách quân bình riêng. Lịch sử nước ta từ năm 1930-1990 thì người quân bình đỉnh là kết hợp được giữa hoạt động cao về chính trị và làm thơ. Người đạt được sự quân bình đỉnh cao nhất là Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bác là người lãnh tụ chính trị siêu việt, đồng thời là nhà thơ vĩ đại:

“Trăng vào cửa sổ đòi thơ

Việc quân đang bận xin chờ hôm sau”

“Giữa giòng bàn bạc việc quân

Đêm về bát ngát trăng ngân đầy thuyền”

Tất nhiên, trong giai đoạn chống Mỹ, các nhà thơ như Phạm Tiến Duật, Tố Hữu, các nhạc sỹ như Đỗ Nhuận, Văn Cao là nhà thơ tâm lý chiến đại tài:

“Đường ra trận mùa này đẹp lắm

Trường Sơn đông nhớ Trường Sơn tây”

“Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước

Mà lòng phơi phới dậy tương lai”

Anh hùng – thi nhân biểu hiện trong câu thơ Nga hào hùng và trữ tình:

“Thái dương sinh những bông hồng

Mẹ hiền sinh những anh hùng thi nhân”

Loại thơ ca mang tính nhân văn như “Chinh phụ ngâm” và một số loại ca dao thời Phong kiến là không phù hợp như kiểu:

“Ngang lưng thì thắt bao vàng

Đầu đội nón dấu vai mang súng dài

Một tay thì cắp hoả mai

Một tay cắp dáo quan sai xuống thuyền

Thùng thùng trống đánh ngũ liên

Bước chân xuống thuyền nước mắt như mưa”

Còn hiện nay, ta xoá bỏ giai cấp chuyển sang kinh tế thị trường, thì người anh hùng thời đại là người kết hợp được đỉnh cao của kinh doanh và văn hoá. Đảng ta đã rất sáng suốt khi đề ra Hội kinh doanh văn hoá do Lê Lựu cầm đầu. Người hùng thời đại là người phải làm giầu một cách có lương tâm, có văn hoá. Người anh hùng thời đại phải có cái nhìn đổi mới về đồng tiền:

“Khi mê bùn chỉ là bùn

Ngộ rồi mới biết trong bùn có sen

Khi mê tiền chỉ là tiền

Ngộ rồi mới biết trong tiền có tâm”

Mọi hiện hữu đều quân bình, đều là quân bình động, là sự chuyển hoá thống nhất của các mặt mâu thuẫn đối lập, nhà Phật gọi đó là lẽ vô thường:

“Không ngồi lâu quá một nơi

Sinh lòng luyến ái khi rời nhớ thương

Khi đã hiểu lẽ vô thường

Nhìn đâu cũng chỉ là đường mà thôi”

Phật Tổ Như Lai khuyến cáo các khất sĩ: không nên ngồi nghỉ dưới một gốc cây quá ba ngày dễ sinh lòng luyến ái.

Thế giới đương đại là thế giới quân bình đỉnh của tâm linh. Những cuộc chiến tranh thế kỷ 21 mang nặng tính tâm linh. Thế giới thời chiến tranh lạnh quân bình giữa khối cộng sản và đế quốc do Nga và Mỹ cầm đầu. Thế giới hiện tại dựa trên sự quân bình giữa các đạo: Hồi, Thiên chúa và đạo Phật.

Tổng số bài gửi : 68 Join date : 12/03/2013

“Khi mê bùn chỉ là bùn
Ngộ rồi mới biết trong bùn có sen
Khi mê tình chỉ là tiền
Ngộ rồi mới biết trong tiền có tâm”

THIỀN VỀ VĂN HOÁ DOANH NHÂN

Từ xưa hoa sen đã là biểu tượng của nhà Phật. Tượng chư vị Phật đều ngự toà sen, hào quang toả sáng. Quốc hoa của Việt Nam là hoa sen, quốc hoa của Ma-lai-xi-a là hoa dâm bụt đỏ, Hà Lan là hoa tuy-luýp, Nhật Bản là hoa anh đào...Chùa một cột là hình tượng giấc mơ gặp Phật của vua nhà Lý. Lăng Bác Hồ cách điệu theo hoa sen.

Sen đi vào ca dao:

“Trong đầm gì đẹp bằng sen

Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng

Nhị vàng bông trắng lá xanh

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”

Sen trong truyện Kiều:

“Sen tàn, cúc lại nở hoa

Sầu dài ngày ngắn đông đà sang xuân”

Trong tất cả các loại hoa tàn, không có gì thảm đạm bằng sen, nó héo khô, héo quắt lơ lửng giữa trời như bị treo cổ:

“Lá sen tàn tạ trong đầm

Nặng mang giọt ngọc âm thầm khóc hoa

Sắc đâu nhuộm ố quan hà

Cỏ vàng lau đỏ bóng tà tà dương”

Đó là những đoá sen của đời. Còn trong bài thơ “Tiền” của nhà thơ Huyền thi thì sen là một công án về thiền:

“Khi mê bùn chỉ là bùn

Ngộ rồi mới biết trong bùn có sen”

Hoa sen như tâm Phật, tâm Phật cũng như sen từ tanh tưởi bùn lầy, từ tâm ô chướp của chúng sinh gạn đục khơi trong mà thành.
Cũng như tâm chúng sinh khi u mê chìm đắm trong vô minh, coi đồng tiền là xấu xa, tanh tưởi:

“Hôi tanh chẳng thú vị gì

Thế mà ai cũng kẻ vì người yêu”

“Trong tay sẵn có đồng tiền

Dầu lòng đổi trắng thay đen khó gì”

“Thanh cha, thanh mẹ, thanh gì

Cứ thấy phong bì là phải thanh kiu”

Để ngộ đạo tìm tâm, có người làm từ thiện, có người lên chùa lễ Phật... Làm giầu một cách chân chính, tìm tiền trong tâm, doanh nhân là hành giả đi tìm thiền một cách hợp với thời đại, hợp với lẽ vô thường.

Tìm tâm trong tiền là phá tan bức màn vô minh về đạo, chấp trước vào những điều sai trái. Đạo là ở khắp mọi nơi. Phật là vô trụ xứ:

“Tu chùa, tu chợ tại gia

Tôi tu tại chỗ gọi là tu chi

Tâm vô trụ, trụ vô vi

Gặp đâu tu đấy, thấy gì cũng tu”

Chuyện xưa kể: “Hoà thượng Hoài Nhượng hỏi sư:

- Đại đức toạ thiền để làm gì?

Sư đáp:

- Để làm Phật.

Hoài Nhượng bèn cầm viên gạch mài trước am sư. Sư hỏi:

- Mài gạch để làm gì?

Hoài Nhượng đáp:

- Để làm kính.

Sư hỏi:

- Mài gạch sao thành kính được?

Hoài Nhượng đáp:

- Mài gạch không thành kính được, toạ thiền há thành Phật được sao?

Vì học toạ thiền thì thiền không dính chi tới nằm ngồi cả. Còn học toạ Phật thì Phật chẳng có tướng nhất định: cái pháp vô trụ không nên buông bắt. Nếu chấp tướng ngồi thì không đạt lẽ đó...”.

Phật là vô trụ xứ. Tu chợ, tu trong kinh doanh, trong thương trường đó là cách tu vô trụ xứ của dân gian:

“Thứ nhất là tu tại gia

Thứ nhì tu chợ thứ ba tu chùa”

Dân gian là người trực cảm chân lý, nên thấy được cái uyên nguyên vô trụ xứ của Phật, nên đặt tu chợ cao hơn tu chùa. Đạo Phật quả là huyền vi.

Tu ngay giữa chợ, tìm tâm trong tiền, hành thiền trong kinh doanh, đấy là chân tu: có thực mới vực được đạo. Còn những kẻ nệ vào giả tướng, nô lệ vào lời vì:

“Đọc quá nhiều sách vào mình

Không tiêu hoá được cũng thành ung thư”

Muốn tu chợ thì phải phá chấp, coi tiền là tanh tưởi, giầu có là tham, sân, si.

Đồng tiền là vô ngã, tự tánh rỗng không. Đồng tiền tốt hay xấu là do người sử dụng nó. Cũng như con dao dùng để giết người, hay để làm việc hữu ích đều do người sử dụng.

Kẻ “thị phú khinh bần” rất đáng chê trách, xã hội ta ngày nay còn rất nhiều người “thị bần khinh phú”- cho mình nghèo mới là tuyệt đối cao quý- thì còn đáng trách hơn nhiều:

“Ở đâu mà nước quá trong

Ở đó sự sống sẽ không có gì”

Không có thực thì sao vực được đạo. Yêu nhau, lấy nhau mà không có kinh tế thì liệu có sống nổi với nhau không?:

“Nhà tranh hai trái tim vàng

Sổ đỏ không có hỏi chàng tính sao?”

Một số nhà thơ chạy theo cái ảo mà quên cái thực, sẽ mê lầm trong cõi hư vô đến thân tàn ma dại:

“Muốn cho trộm chẳng đến nhà

Đề vào trước cửa: Đây là nhà thơ!”

“Lấy chồng thi sỹ cũng hay

Khi chết khiêng nhẹ vì gầy dơ xương”

Thiền là sắc sắc không không, thực hoà trong ảo:

“Khi mê tình chỉ là tình

Ngộ rồi mới biết trong tình có dâm”

Chỉ thấy không mà không thấy sắc, chỉ thấy tình mà không thấy dâm là hư vô:

“Chàng bảo yêu bởi tâm hồn

Em thay giới tính chàng còn yêu không”

Chân lý có hai chiều. Chỉ hiểu một chiều là si mê:

“Bỏ cả giang sơn vì người đẹp

Biết đâu người đẹp thích giang sơn”

Ngược lại, chỉ thấy dâm mà không thấy tình là súc vật:

“Khi mê dâm chỉ là dâm

Ngộ rồi mới biết trong dâm có tình”

Sau những cuộc làm tình với gái mại dâm vì chỉ có dâm mà không có tình, khách làng chơi nào mà chẳng thấy trống rỗng, tủi hổ, vô nghĩa và tự khinh mình. Ngay cả đến vua Càn Long khi ngủ với cung tần mỹ nữ mà không có tình cũng phải thấy tanh tưởi nên bỏ chạy:

“Cung phi ngủ với con trời

Chứ đâu ngủ với cái tôi của mình

Càn Long rời bỏ cung đình

Để đi tìm những mối tình không vua”

“Có thực mới vực được đạo”, đó là luật huyền vi của Tạo hoá: trong bùn có sen, trong tâm có tiền, trong tình có dâm...Đó là sự hoà hợp của âm và dương. Đó là thiền:

“Gương soi gương không có hình ở giữa

Trong suốt không không vẫn thấy sắc hình”

Kẻ điên cực hữu thấy không mà không thấy sắc. Kẻ điên cực tả lại chỉ thấy sắc mà không thấy không. Họ cực tả ngay trong kinh Trung đạo tại chùa:

“Vào chùa lễ Phật thấy sư

Người người cúi lạy cái lư hương đồng

Miệng cầu sắc sắc không không

Đầy trời sắc, thế còn không đâu rồi”

Kẻ điên cực tả chỉ tìm cái sắc, chỉ thấy tiền. Cảnh sát hỏi tên cướp tiệm vàng:

- Cướp vàng, lại giết người là tội tử hình. Sao dám làm liều?

Tên cướp đáp:

- Khi tôi nhìn thấy vàng thì loá mắt chẳng thấy gì cả.

Tên kẻ cướp này chỉ thấy một nửa của chân lý, nên trở thành tội phạm vì “khi mê tiền chỉ là tiền”. Kẻ mê là người thấy sắc mà chẳng thấy không:

“Ai cũng thấy tiền mình còn thiếu

Mấy ai người thấy thiếu lương tâm”

Vì quá tham, sân, si về tiền, cho nên có chuyện tên tỷ phú khi bị chết đuối vẫn ngửa cổ lên mặc cả với người thuyền chài về tiền, và thà chết chứ không chịu chi với giá cao. Nếu ngộ ra phải biết bỏ của chạy lấy người. Người giầu lấy của che người, người nghèo lấy người che của. Tào Tháo khi bị Mã Siêu đánh cho tan tác, phải cắt cả râu mới thoát nạn. Sau đó, Tào Tháo dùng mưu: khi đánh nhau với Mã Siêu, vờ tháo chạy vứt lại đầy đường quân trang, quân dụng quý hiếm. Quân Mã Siêu tham của mải mê vơ vét. Tào Tháo quay lại tiến công. Mã Siêu thua đến mảnh giáp không còn.

Hình tượng tên hà tiện Gơ-răng-đê ky bo đến khốn khổ là một bài học lớn cho xã hội.

Hiểu về đồng tiền là hiểu được Như Lai Thần Chưởng: sắc sắc, không không. Sắc tức thị không, không tức thị sắc, không không sắc sắc biến hoá khôn lường. Cùng tắc biến, biến tắc thông:

“Giả gọi là chân, chân cũng giả

Không làm ra có, có thành không”

Muốn khinh công danh phải đạt đỉnh của công danh. Muốn khinh tiền phải có đủ tiền:

“Phải vào mới thấy lối ra

Phải yêu mới biết đâu là không yêu”

Nếu không hiểu được quy luật này sẽ suốt đời đau khổ như Tú Xương:

“Vị Xuyên có Tú Xương

Dở dở lại ương ương

Cao lâu thường ăn quỵt

Thổ đĩ lại chơi lường”

Phần xấu của đồng tiền thì đời đã bàn quá nhiều. Bàn đến nỗi ngộ nhận đồng tiền chỉ có xấu. Chỉ nhìn thấy phía xấu của đồng tiền sẽ dẫn đến cực đoan.

Đồng tiền là vô thường, vô ngã, rỗng không như vạn pháp. Miếng khi đói bằng gói khi no, bát cơm xiếu mẫu đền ơn nghìn vàng. Có người chỉ cúng dường cho Phật một đồng trinh cũng đắc đạo. Có người cúng cho Phật nghìn lạng vàng mà không có tâm vẫn vô đạo:

“Cố tình làm thiện Phật chẳng thương

Vô tình gây ác Diêm Vương phạt gì”

Đồng tiền tự tánh là rỗng không, ta cần trả lại sự vô tư, trong trắng cho đồng tiền.

Nhiều người hiểu nhầm về đạo Phật, cho rằng người kiếm nhiều tiền là kẻ tham, sân, si. Đạo Phật là chống tham sân si. Họ đâu hiểu được định nghĩa của Lão Tử: vô vi tức hữu vi là vô vi. Vô vi tức vô vi là hư vô. Đạo Phật vô vi chứ không hư vô.

Khi các doanh nhân có sự suy nghĩ đúng đắn về tánh không của tiền là ngộ được sự trinh bạch của tiền, lúc đó họ ngộ được văn hoá doanh nhân. Ta gọi họ là doanh nhân văn hoá, họ là hành giả thấy được tâm trong tiền.

Thiền Viện Trúc Lâm Tây Trúc của Phật Tổ do ông Cấp- Cô- Độc đã mua lại của một quý tộc cứ từng xăng-ti-mét đất giá từng xăng- ti-mét vàng. Xã hội ngày xưa xếp hạng: sỹ, nông, công, thương. Công thương xếp ngang với kỹ nữ.

Lã Bất Vi- một thương gia thời Xuân Thu- đã dùng tiền mà buôn được cả vua, đưa con mình thành Tần Thuỷ Hoàng. Sau đó lại tổ chức viết tập “Lã thị xuân thu” để lưu danh muôn thuở. Hiểu được ý nghĩa của đồng tiền, doanh nhân Lã Bất Vi đã trở thành nhà văn hoá doanh nhân nổi tiếng nhất thế giới:

“Lã Bất Vi buôn cả vua

Hồ Xuân Hương chửi cả chùa lẫn sư

Bọn họ gan lớn mật to

Còn ta gan bé nằm lo sập trời”

Việc buôn vua lớn đã đành, ngay cả việc đi dự đám cưới cũng vậy. Nếu ta chỉ đến dự mà không có phong bì thì có lẽ cũng khó ổn. Nếu ta không đến dự mà tiền mừng có gấp đôi cũng không đẹp. Vậy trong tiền phải có tâm, trong tâm phải có tiền.

Khi hiểu hai mặt của đồng tiền ta sẽ giữ được thế quân bình. Có hai cách quân bình. Quân bình thấp: kiếm ít tiền, tiêu ít tiền. Quân bình cao: kiếm nhiều tiền, tiêu nhiều tiền.

Ngày nay, trong nền kinh tế toàn cầu hoá, để tránh rủi ro, để giữ tâm thiền, các nhà kinh doanh thường theo châm ngôn: “Không để tất cả trứng vào một cái sọt”. Họ sẽ đầu tư vào nhiều công ty, như nhà nhiều cột, rết nhiều chân. Làm như vậy tâm sẽ bớt quay cuồng trong cuộc chiến tranh thương trường. Tâm định, tuệ sẽ sáng. Trước khi quyết định một vụ làm ăn lớn, thường các doanh nhân sẽ tìm một nơi yêu tĩnh, coi như một thiền viện để từ đó giữ được tâm thanh tịnh. Sau đó tư duy của họ sẽ thành trí huệ. Họ sẽ có những quyết định đúng đắn:

“Trong trần ai có mấy nơi tĩnh mịch

Trong lòng mình có mấy lúc thảnh thơi

Lúc thảnh thơi gặp nơi tĩnh mịch

Là khi mình thấy cả đích trước sau”

Như nhà bác học Ê-đi-xơn, người Mỹ, khi mọi người đến chia buồn vì ông đã thí nghiệm 2000 sợi dây tóc bóng điện mà không thành công, thì Ê-đi-xơn đáp:

-Ta đã thành công ở chỗ biết được có 2000 thứ dây dẫn không thể làm được tóc bóng điện.

Ê-đi-xơn đã thiền định, khi ông ngộ cặp phạm trù: “Trong hoạ có phúc”.

Đồng tiền cũng như vạn pháp: tự tánh là không, do nhân duyên giả hợp mà thành.

“Phát tài chẳng cậy thần tiên

Phát tài là bởi nhân duyên tự người

Hoạ phúc lơ lửng giữa trời

Chờ người mở cửa vẫy mời vào trong”

Kinh doanh không ra ngoài luật nhân quả. Thiền truyện kể: “Thiền sư Bách Trượng thuyết pháp bách nhật. Có một nhà sư đứng tại chỗ không về. Bách Trượng hỏi. Sư đáp:

- Tôi là con hồ ly tinh tu hành thời Phật Ca Diếp - Phật quá khứ.

Phật Ca Diếp hỏi:

- Người đắc đạo có ra ngoài luật nhân quả không?

Sư đáp:

- Có. Hồn không siêu sinh tịnh độ được và trở thành hồ ly tinh. Nay nhờ sư siêu lời chuyển kiếp.

Bách Trượng đáp:

- Đắc đạo không che mờ nhân quả.

Ngộ lời này, hồn sư siêu thoát và đống xương hồ ly chôn sau chùa bỗng dưng bay thành khói”.

Nhà kinh doanh hiểu luật nhân quả sẽ làm ăn chân chính, vì họ hiểu:

“Thật thà là cha quỷ quái”

“Đời cha ăn mặn đời con khát nước”

“Có đức mặc sức mà ăn”

Trong kinh doanh, họ hiểu luật cạnh tranh, nhưng cạnh tranh một cách lành mạnh vì: duyên ai phận nấy...Hiểu đạo trời trong kinh doanh, doanh nhân sẽ tu nhân tích đức để giữ cho thân tâm an lạc.

Tiểu thuyết “Người đàn bà quỷ quái” của Mỹ viết về gia đình người chủ tập đoàn sản xuất vũ khí lớn của Mỹ. Bà chủ muốn bắt bằng được cậu con trai duy nhất của mình phải kế tục sự nghiệp mình, mà cậu con trai lại chỉ thích theo nghề hội hoạ. Cuối cùng bà mẹ giao kèo với con cho cậu sang Pháp học hội hoạ 7 năm, nếu thất bại sẽ phải về làm chủ tập đoàn sản xuất vũ khí. Tại Pa ri, cậu ta cặp bồ với một cô gái xinh đẹp, đảm đang. Sau khi tốt nghiệp, cô bồ tổ chức cho hoạ sỹ một cuộc triển lãm hoành tráng. Cuộc triển lãm đại bại. Anh con trai ngoan ngoãn về làm theo lời mẹ. Một lần, anh đến thăm cơ sở sản xuất tại nước ngoài và gặp lại cô bồ cũ. Cô ta kể lại, sở dĩ triển lãm thất bại do mưu mô của bà mẹ. Thế là anh ta hoá điên, tức tốc về Mỹ và nhằm vào giữa ngực mẹ nổ ba phát súng.

Cũng như khi nhà văn Gorki sang Mỹ phỏng vấn các nhà tỷ phú những câu ngớ ngẩn. Gorki hỏi:

- Tại sao các tỷ phú thừa tiền sống đến mấy kiếp vẫn còn lao vào các cuộc kinh doanh mạo hiểm?

Tỷ phú đáp:

- Có lẽ ngài Gorki không phải là nhà văn, vì nhà văn mà không hiểu về đồng tiền thì có gì mà viết.

Làm giầu là mạo hiểm, phải có gan anh hùng. Song mạo hiểm cũng là niềm vui như các nhà leo núi “có chí làm quan, có gan làm giầu”, người thích làm giầu phải có khí phách, dám nghĩ dám làm, dám coi khinh thất bại.

Chú ý: Chúng ta cần phân biệt giữa thần tài và Phật Di Lặc. Thần tài là vị thần mang lại tiền tài cho người cầu cúng. Cũng như ta đi lễ Bà Chúa Kho cầu tài cầu lộc để kinh doanh một vốn bốn lời. Còn khi đã được đồng tiền thì mang lại hoạ hay phúc thì thần tài và Bà Chúa Kho không cần biết. Theo đạo Hồi thì tiền cũng như thịt thối. Càng nhiều thịt thối càng nhiều giòi bọ. Kinh doanh theo kiểu này là mê: “Khi mê tiền chỉ là tiền”.

Còn các cửa hàng kinh doanh vàng bạc, đá quý, đô la...thường thờ Phật Di Lặc tu trên cung trời đạo lợi vàng son lộng lẫy, cùng tiên nữ hằng nga mà vẫn đắc đạo. Nên các nhà doanh nhân thờ Phật Di Lặc để mong mình vừa kiếm được nhiều đồng tiền chính đáng để được thân tâm an lạc:

“Khi mê tiền chỉ là tiền

Ngộ rồi mới biết trong tiền có tâm”

Cho nên đi lễ Bà Chúa Kho và thần tài về bản thể khác xa với việc thờ Phật Di Lặc. Đồng tiền của Phật là đồng tiền có tâm, đồng tiền ngộ đạo sẽ mang lại thân tâm an lạc.

LUẬT VÔ THƯỜNG

Luật vô thường coi vạn pháp như thái cực, thái cực sinh lưỡng nghi, lưỡng nghi sinh tứ tượng, tứ tượng sinh bát quái...hay như lô gích biện chứng: sự thống nhất phát triển của cặp mâu thuẫn đối lập:

“Đừng thấy em bé mà tròng

Lớn lên anh sẽ phải lòng em ngay

Đừng thề mãi mãi đắm say

Mai kia em sẽ thành ngay bà già”

Mọi cái có tướng đều giả. Người kinh doanh ngộ thiền phải hiểu được cái giả tướng ấy.

Thí dụ như: khi nghe tiếng động máy bay siêu âm là máy bay đã bay qua. Thị trường cũng vậy, khi ta tưởng ta đã nắm bắt được cơ hội thì cơ hội đã trôi qua.

Thị trường giá đất lên cao một cách vô lý thì ta phải thấy giá đất sẽ phải xuống một cách vô lý. Đó là quy luật của cung cầu.

Hiểu theo thiền: không gì hợp mãi mà không tan, không có gì thịnh mãi mà không suy. Kinh doanh là phải nắm được thời cơ:

“Đừng khoe cao thủ nhất đời

Thua thằng tranh thủ đúng thời, đúng cơ”

Người kinh doanh mà không nắm được lẽ thịnh suy sẽ như người buôn mũ thấy trời mưa tầm tã mấy ngày liền chuyển sang buôn áo mưa. Khi buôn áo mưa thì trời lại chuyển sang nắng đều. Anh ta lại chuyển sang buôn mũ. Anh ta quay như chong chóng, và tất nhiên kết thúc là tán gia bại sản. Chỉ vì anh ta không hiểu được quy luật nắng lắm thì mưa nhiều:

“Cưỡi trâu tìm trâu sao thấy trâu

Trong ta tìm ta ta ở đâu

Chân như tự cảm mà không thấy

Thấy rồi là chẳng thấy được đâu”

Một số nhà kinh doanh không hiểu lẽ vô thường, phép biện chứng nên kinh doanh chó Nhật ở Việt Nam thời 1987-1992 đã bị phá sản vì thấy một số người nuôi chó Nhật phất lên, họ bèn lao vào kinh doanh. Họ thấy âm không thấy dương, thấy thịnh không thấy suy nên đã dốc hết vốn vào kinh doanh chó khi giá chó đắt nhất. Và tất yếu sau đó thị trường chó đóng băng.

Tu chợ, tu trong thị trường, nhà kinh doanh cần tỉnh táo, vô tư:

“Buông thõng hai tay đi vào chợ

Hoạ phúc mua đều có hoá không

Sinh tử bán rồi đời hết nợ

Buông tay đi suốt chợ âm dương”

Hiểu được lẽ vô thường, biết sự biến hoá kỳ ảo của hoạ phúc có thể biến thua thành thắng như: Có một người, nhà gần cổng chợ, bên cạnh cây đa cổ thụ. Ai đi qua cũng đái một bãi vào gốc cây, mùi sú uế bốc lên nồng nặc. Sau bao năm chịu khổ, người đó nghĩ ra cách biến hoạ thành phúc. Người đó quét vôi trắng, làm một cái miếu thờ thần tài, một hòm công đức dưới gốc đa, khói hương nghi ngút. Ai đi qua cũng thắp hương khấn vái mong một vốn bốn lời. Thế là người đó ngẫu nhiên trở thành ông từ ngồi thu lộc của khách thập phương.

Cũng vậy, có một anh mán xá dựa vào cái tính mán xá mà biến hoạ thành phúc. Anh mán đem một con mèo và túi mật gấu giả đi bán. Khách mua hỏi:

- Tại sao bán mèo?

Mán trả lời:

- Tại nó không biết bắt chuột lại hay ăn vụng, ỉa bếp.

Khách hỏi:

- Tại sao bán mật gấu?

Mán đáp:

- Sợ để ở nhà mèo tha đi mất.

Khách cho mán là ngố nên mua túi mật gấu giả với giá cao.

Cũng vì hiểu được luật nhân quả, ngộ thập nhị nhân duyên, biết mọi thành đạt phải có trợ duyên, phải có quý nhân phù trợ, phải biết marketting, nên nhà thơ nổi tiếng Trần Tử Ngang đời Đường đã mua một chiếc lọ quý một vạn lạng rồi mời mọi người đến chiêm ngưỡng. Trước mặt đám đông, Trần Tử Ngang đập tan chiếc lọ ngọc và nói:

- Ta có một trăm bài thơ còn quý hơn hàng nghìn lần chiếc lọ ngọc này.

Cũng nhờ biết trợ duyên mà Trần Tử Ngang thành lưu danh muôn thuở.

LUẬT BÙ TRỪ

Con người có thể quên nhiều định luật, định lý. Song cần phải giác ngộ hai luật cơ bản: luật nhân quả và bù trừ.

Luật bù trừ của Tạo hoá là lấy cao bù thấp để tạo thành sự quân bình, sự tự do tuyệt đối.

Ngược lại tâm trí con người lại hiểu bù trừ ngược với đạo bù trừ của Tạo hoá. Bù trừ kiểu tâm trí lấy thấp bù cao. Nghĩa là chó cắn áo rách, kẻ nghèo thì càng ngày càng nghèo, và nước chẩy chỗ trũng, kẻ giầu càng mãi giầu lên. Khoảng cách nghèo giầu càng ngày càng xa.

Luật bù trừ ngược sẽ gây sự bất hạnh cho nhân loại. Chính đấy là chỗ nảy sinh ra chủ nghĩa khủng bố.

“Diệt mãi không hết trùm khủng bố

Vì lòng người đều có chỗ cực đoan”

Điều này thế giới đã ngộ. Các nước giầu có trách nhiệm bù trừ, xoá nợ cho các nước nghèo. Nhà kinh doanh giầu có phải làm từ thiện để bù trừ cho người nghèo...Chỉ có vậy trái đất mới an toàn, loài người mới hạnh phúc. Đạo của các đạo là đạo bù trừ để quân bình:

“Đạo người lấy thấp bù cao

Cao cho đến lộn nhào chưa yên

Đạo trời bù dưới bớt trên

Cân bằng sinh thái không thêm bớt gì”

Quân bình là đạo của các đạo. Bù trừ là đạo của đạo quân bình:

“Ta như quả lắc quả cân

Chuyển động là để tự tâm quân bình”

Thiền dân gian không chấp vào giả tướng:

“Thứ nhất là tu tai gia

Thứ nhì tu chợ, thứ ba tu chùa”

Phật là vô trụ xứ nên khi đã ngộ được tự tánh của kinh doanh, của đồng tiền họ sẽ đắc đạo:

“Sông mê mò mãi tâm không thấy

Bến giác không tìm đâu cũng tâm”

“Huyền thi có phép lạ đời
Già dơ đọc mãi thành người ngây thơ”

THIỀN DÂN GIAN VỀ HUYỀN THI

Câu nói hay nhất của loài người là “Phật tại tâm”.

Phật tại tâm là bộ kinh vô tự. Bộ kinh vô tự này chỉ khi nào xuất thần mới hiện thành chữ, chỉ ai nhập thần mới đọc được và những thi hào chép lại thành lưu danh muôn thuở:

“Gió chẳng đường đi mà cũng đến

Mình không cầu nguyện bỗng nhiên sinh

Mỗi người là bộ kinh vô tự

Xin đừng tụng niệm tự vô kinh”

Tất cả những câu thơ viết về cái bản ngã của mình đều là những câu thơ dở sẽ nát theo cỏ cây. Tâm thức là vĩnh hằng. Câu thơ chân tâm là thơ vĩnh hằng:

“Vợ cưới vừa xong thành đồ cổ

Thơ hay không thấy cũ bao giờ”

Thơ hay là kinh vô tự của phật tại tâm, mà thi hào chỉ là người thư ký sắp xếp rồi chép lại:

“Những gì chưa nói được lên

Huyền thi đặt hộ cái tên cho đời

Những gì nghĩ ở cõi người

Huyền thi chép lại thành lời chân kinh”

Thi hào ví như nải chuối, hay đồ tế lễ đặt trên bàn thờ. Nhân loại lễ đức chúa Jê-su, thánh A La, đức Phật...mà nải chuối chỉ là giả tướng để đi tới bản thể của đạo. Nải chuối chớ hiểu nhầm là họ lễ lạy mình. Các thi hào chớ tưởng nhầm là họ lễ lạy mình. Nhân loại chỉ lễ lạy đạo, lễ lạy chính Phật tại tâm trong họ mà thôi.

Khi đã ngộ được lẽ huyền vi bộ kinh vô tự của phật tại tâm, các thi hào sẽ tự chối bỏ quyền tác giả. Vì thi hào chỉ là người chép lại kinh, chép lại cảm xúc thi sỹ của Phật tại tâm mà thôi. Đúng như I-li-a E-ren-bua viết: Nhà văn, nhà thơ là thư ký của thời đại.

Hiểu được cội nguồn của thi ca là cảm nhận của đức Phật tại tâm, nên nhà thơ Huyền thi thấy thi ca là sự tự nhiên, như nhiên của cõi tâm linh là thiền:

“Huyền thi có phép lạ đời

Ai thích thì đọc ghét thời thì thôi”

Không thể dùng bất cứ một thứ cưỡng chế nào để bắt buộc Phật tại tâm phải chấp nhận bất cứ một vấn đề gì. Phật là sự tự do tuyệt đối. Thơ là đạo, đạo là tự do.

Có thể dùng sức mạnh để san bằng một đất nước, phá tan một thành trì, tiêu diệt hàng trăm vạn quân, chứ không thể vượt được quy luật Tạo hoá. Hoàng đế Nê-Rôn vĩ đại đánh đông dẹp bắc mà không chinh phục nổi một câu thơ, nhiều khi muốn đánh đổi cả ngai vàng lấy một câu thơ mà không được. Không thể dùng trăm vạn hùng binh, nghìn viên thượng tướng để khuất phục nổi một câu thơ. Người quyết định số phận một câu thơ hay không phải bởi kẻ quyền cao chức trọng, mà ở những cô gái điếm, những kẻ bần cùng, những người nông dân chất phác, kẻ thuyền chài...Những tác phẩm của Xuân Hương, Nguyễn Du, Nguyễn Bính, ca dao tục ngữ, nó tồn tại ngoài vòng quốc doanh kiểm soát, nó sẽ bất tử vì nó là cảm xúc của Phật tại tâm trong lòng người dân.

Còn những nhà thơ làm để tôn vinh cái bản ngã của cá nhân mình sẽ nát cùng cỏ cây:

“Món khoái khẩu của nhà thơ là bất tử

Nhưng tiếc rằng thượng đế chỉ mời rơi

Món chán nhất là bùa mê cháo lú

Diêm vương mời chắc chắn phải xơi”

Còn những bài thơ phù hợp với tâm thức là thơ vĩnh hằng, nó có sức mạnh của tạo hoá. Cả một thể chế hà khắc Phong kiến cũng bị tan vỡ bởi ca dao tục ngữ, bởi thơ ca đòi tự do, nhân quyền của Hồ Xuân Hương, Nguyễn Du. “Mỗi nhà thơ là một chiến sỹ trên mặt trận văn hoá”- Bác Hồ. “Mỗi vần thơ bom đạn phá cường quyền”-Trường Chinh-

Chúng ta hãy đi vào ngôi nhà của chúa Jê-su, của đức Phật, của thánh A La. Ngôi đền của thi ca như đứa trẻ thơ dưới sự dắt dẫn của đạo tự nhiên, như nhiên. Chớ đi vào ngôi đền thi ca bằng duy ý chí. Duy ý chí sẽ dẫn đến tự sát của thi ca, và của cả nhân loại. Duy ý chí sẽ trở thành Hít le, thành kẻ cực đoan- điên cực tả hoặc cực hữu.

Huyền thi thể hiện sự trung dung, sự vô ngã, sự trực chỉ nhân tâm của thiền:

“Quý vật đi tìm quý nhân

Huyền thi lại gặp huyền tâm mới huyền”

Thơ hay là mang cái bản ngã của mình hoà tan vào bản ngã của nhân loại thành vô ngã. Thơ hay không từ đâu đến và cũng không đi về đâu.

Thơ hay là tâm truyền tâm, vượt qua cánh cửa của vô lời đi vào vô thức. Tâm trí của con người 90% là vô thức. Huyền thi trực giác tâm linh, đưa con người tới cảnh giới vô thức đã được trí thức kiểm soát.

“Nghĩa cuộc đời đều là vô nghĩa

Sao loài người vẫn sống say sưa

Vô nghĩa cuộc đời chính là ý nghĩa

Hiểu tận cùng sẽ hoá ngây thơ”

Người đắc đạo sẽ sống ngây thơ như đứa trẻ. Thiền thi đưa con người trở về cuộc sống ngây thơ của vô thức dưới sự chỉ đạo của ý thức:

“Huyền thi có phép lạ đời

Già dơ đọc mãi thành người ngây thơ”

Thơ ngây là đạo. Dù cho trăm mưu nghìn kế, uốn éo làm duyên đủ kiểu, cô gái già dơ không hấp dẫn bằng sự ngây thơ trinh bạch. Ngây thơ là tự nhiên của Tạo hoá. Con người không thể vượt qua được Tạo hoá:

“Không gì vượt được thiên nhiên

Cách nhau lớp kính hôn tiên chẳng màng

Ly thân mà vẫn đồng sàng

Âm dương cách biệt một màng cao su”

Theo Bá Nha, thì khi làm thơ cũng như gẩy đàn: những người thất bại vì họ chỉ hát để ca ngợi mình. Còn người thành công để cho cây đàn tự chọn lấy chủ đề của nó, và thực ra, lúc đó cây đàn không biết mình là Bá Nha hay Bá Nha là cây đàn.

Duy ý chí của con người cũng như cú cân đầu vân của Tề Thiên Đại Thánh hàng vạn dặm cũng chỉ nằm trong lòng bàn tay của Tạo hoá của Như Lai:

“Nhân loại muốn vượt con người

Khác gì nắm tóc tự lôi lên trời”

Ngộ đạo là phá tan mọi điều chấp trước, thiên đường, địa ngục là cảnh giới chấp trước của chúng sinh khi mê. Ngộ đạo là phá tan địa ngục, thiên đường như Tề Thiên Đại Thánh:

“Huyền thi cứ đọc lai rai

Thấy sướng âm ỉ từ ngoài vào trong

Thấm sâu đến tận chỗ không

Địa ngục cũng mất thiên đường cũng tan”

Ngộ đạo là ngộ tánh rỗng không của vạn pháp: không thiên đường, chẳng địa ngục! Ngộ Không sẽ đưa chúng ta tới niết bàn- niết bàn là Nirvana. Niết là vượt qua, bàn là cánh rừng vô minh, tăm tối đến chỗ an trú vĩnh hằng của thân tâm an lạc.

Thi ca là khi con người rơi vào vô thức, dưới sự chỉ đạo của ý thức thành huệ bát nhã ba-la-mật thành thi ca.

“Miếu thiêng đặt ở chỗ không

Thanh tâm mới luận văn chương cùng người”

Khi tâm thiền thì vạn pháp thành thi ca.

Bài giảng đầu tiên của Thích Ca Mầu Ni là cho lũ trẻ chăn trâu dưới gốc cây Bồ đề. Phật dậy: “Bằng trực giác, bằng thiền định quán chiếu về quả quýt ta sẽ thấy từng giọt mồ hôi của người làm vườn, thấy cả mọi mối quan hệ xã hội, thấy trong quả quýt có cả sự hội tụ của ánh sáng muôn vàn tinh tú...”. Khi thiền định, quả quýt sẽ thành thi ca. Cũng như khi nhà thơ thời còn trẻ thơ, trong trắng như thiền đã trực cảm một cách ngây thơ về hạt gạo và sáng tác thành thi ca bài “Hạt gạo làng ta”. Sau này, khi trưởng thành, thơ Trần Đăng Khoa thành duy ý chí, thơ đó chỉ để riêng cho Trần Đăng Khoa.

Hạt gạo và quả quýt hiện ra như một công án thiền. Còn sự sáng tạo của thi ca theo thiền là:

- Lúc đầu thấy núi là núi, sông là sông.

- Sau đó thấy núi không phải là núi, sông không phải là sông.

- Cuối cùng thấy núi là núi, sông là sông.

Hay như nhà thơ Huyền thi viết:

“Nghĩa cuộc đời đều là vô nghĩa

Hiểu tận cùng sẽ hoá ngây thơ”

Cũng như thiền định nghĩa:

“Tìm quen trong lạ là thiền

Tìm lạ trong lạ là điên Trâu Quỳ”

Tóm lại quy luật của nhận thức, sự sáng tạo của loài người đi từ phủ định cái phủ định, thấy cái mới trong cái cũ, tìm cái lạ trong cái quen. Ví dụ như trong bài thơ:

Đò ngang

Cùng chung một chuyến đò ngang

Kẻ thì sang bến người đang trở về

Lái đò lái mãi thành mê

Sang về chẳng biết mình về hay sang

Người đời nghĩ sang và về là hai việc khác nhau, đối nghịch nhau, nhưng dưới con mắt của huệ bát nhã thì sang và về tục đế phân hai mà đệ nhất nghĩa đế chỉ là một. Khi tâm bất nhị thì sang và về chỉ là một. Sang và về là hai mặt của đò ngang. Sáng tạo thi ca như thiền, đòi hỏi thi sỹ tìm mới trong cũ.

Tất cả những cái chúng ta bàn trong thế kỷ 21 này đều là những cái loài người đã từng bàn và suy nghĩ từ mấy nghìn năm trước. Cho nên thi sỹ muốn sáng tạo phải đọc lại, ngẫm lại cái mà người xưa đã viết, trên cơ sở đó mới sáng tạo được:

“Những cái nghĩ mãi mới ra

Đều là những cái người ta nghĩ rồi

Những cái nghĩ mãi trên đời

Khi ta nghĩ lại khác người nghĩ ra”

Theo Huyền thi thì cội nguồn sáng tạo của người phương Đông đòi hỏi thi sỹ phải thấu hiểu đạo Khổng, đạo Lão và đạo Phật. Trên cơ sở triết học phương Đông đó tiếp thu văn hoá phương Tây, nhuần nhuyễn với cuộc sống hiện hữu, thì chắc chắn từng sát na ta đều tìm ra cái mới. Lúc đó, ta sẽ thấy như lời Phan Bội Châu: “Nhật tân, hựu nhật tân”, và thi sỹ ba ngày gặp nhau đều có cái mới, và mỗi một tứ thơ đều tràn ngập sự sáng tạo: “Nhất hồi niêm xuất, nhất hồi xuân”. Mới từ cũ sinh ra, cuộc sống bắt nguồn từ cái chết. Vạn pháp là vô thường, thi ca của vạn pháp cũng phải vô thường. Mối tình với nàng thơ như với người yêu, như với mùa xuân vừa cũ nhất, vừa mới nhất:

“Tình nào cũng mối tình đầu

Không ai đến được nơi đâu hai lần

Không gì cũ như mùa xuân

Mỗi lần xuân đến vẫn lần đầu tiên”

Sáng tạo của thi sỹ cũng như thiền vậy:

“Tìm quen trong lạ là thiền” cũng như tình yêu cũ từ mấy triệu năm:

“Nhân loại dù tiến bao xa

Hôn nhau vẫn cũ như là ngày xưa”

Và tình yêu cũng huyền vi, cũng bí mật như vũ trụ, mà không ai và không bao giờ có thể khám phá hết bí mật này:

“Dù người làm được nắng mưa

Thì em vẫn mới ta chưa hiểu gì”

Muốn sáng tạo, thi sỹ phải thể nghiệm trong đời, phải tích luỹ trí thức sách vở:

“Lý của vũ trụ không lời

Sách là sai đúng của người viết ra

Không sách ta chẳng thành ta

Không xé sách cũng không ra con người”

Sách cũng như chiếc vỏ trứng. Nếu không có vỏ trứng, không có gà con. Không phá vỡ vỏ trứng cũng không có gà con:

“Cái phúc của học rõ rồi

Cái hoạ của học ai người biết chăng

Nhiều khi đi một quãng đàng

Sàng khôn không học, học toàn sàng ngu”

Nhiều nhà thơ, khi chưa đọc sách còn làm được thơ. Khi đọc sách rồi lại hết thơ vì:

“Đọc quá nhiều sách vào mình

Không tiêu hoá được cũng thành ung thư”

Hơn 90% cảm nghĩ là vô thức. Đọc sách là để trí thức nhập vào vô thức và kiểm soát vô thức. Vô thức mới là phần lõi cốt:

“Quả tim không học đập đều

Làm tình không học vẫn chiêu tuyệt vời”

Cái linh diệu của sự đọc sách ai cũng ngộ được “nhân bất học, bất chí lý”. Nhưng cái hoạ của đọc sách đã mấy ai tỏ tường:

“Nhai văn nhá chữ buồn ta

Con giun còn biết đâu là cao thâm”

Nhất là trong lĩnh vực thi ca. Càng tích luỹ trí thức càng thành duy ý chí, phản cảm với thi hứng. Khi chưa có nhà thì có thơ. Khi tích luỹ đầy trí thức trong nhà thì thơ bị đuổi ra đứng đường. Duy ý chí sẽ tạo ra thơ giả:

“Siêu lừa đệ nhất nàng thơ

Vì nàng tự cõi mơ hồ sinh ra”

Cõi đạo là cõi mơ hồ, cõi sắc sắc không không, cõi âm dương hoà hợp. Ranh giới giữa giả và thật đều rất mơ hồ:

“Thiên tài cùng với thằng điên

Cách nhau chỉ một đường biên mơ hồ”

Những thi sỹ ngông cuồng, mưu bá đồ vương trong thi ca cần tự cảnh tỉnh. Chỉ khi nào tâm thanh tịnh ta mới phân biệt được biên giới giữa thằng điên và thiên tài.

Thi hào là người rung cảm với sự rung cảm của Phật tại tâm, họ vượt ra khỏi sự rung cảm của cơ thể, của suy tư giả dối. Người anh hùng, các thi hào đều cô đơn:

“Người mạnh nào cũng cô đơn

Vì rằng kẻ yếu đông hơn rất nhiều”

Xuân Hương cô đơn, Nguyễn Du cô đơn, Nguyễn Bính cô đơn. Vì nếu họ suy nghĩ như cái giả tướng của mọi người thì họ không phải là thi hào. Vì họ rung cảm trong phần sâu xa, cội rễ tâm linh của xã hội thành ra họ đắc tội với xã hội:

“Nghĩ mình đắc tội với đời

Nói điều thầm kín mà người dấu nhau

Nghĩ mình đắc tội với trời

Thiên cơ lộ hết cho người trần gian”

Và tuyệt đỉnh vinh quang của thi hào cũng là tuyệt đỉnh cay đắng trong cô đơn:

“Càng hiểu được rất nhiều người

Càng khó tìm được một người hiểu ta

Đạt tới tuyệt đỉnh vinh hoa

Ngoảnh đầu nhìn lại chỉ là hư vô”

Đến khi xã hội đồng cảm với các thi hào thì thường là lúc họ đã bị bốc mộ nhiều lần! Vua Tự Đức khi đọc truyện Kiều đã phán: “Nếu Nguyễn Du còn sống sẽ nọc ra đánh 300 roi”. Còn Xuân Hương chế độ cũ coi là dâm tặc cực đoan.

PHẦN KẾT

Văn chương lưu danh thiên cổ là văn chương của Phật tại tâm, và thi hào là ngưòi ghi lại, sắp xếp lại, rung cảm lại. Thi hào chỉ như nải chuối đặt trên bàn thờ và loài người lễ lạy Phật qua biểu tượng nải chuối, chứ không ai lễ lạy nải chuối cả.

Phật tại tâm trong dân gian là nguồn gốc của mọi sáng tạo. Khi cảm xúc của thi sỹ đồng cảm với rung cảm của Phật tại tâm- Phật tại tâm và phật A Di Đà là cùng đơn vị- thì sẽ có những câu thơ của tâm thức. Tất cả mọi thứ đều hoại diệt, chỉ có tâm thức là vĩnh hằng:

“Nam mô đức Phật Di Đà

Cho ta thấy được cái ta đang là

Phật tâm lễ Phật Di Đà

Hai Phật lễ Phật còn ta là chùa”

Tổng số bài gửi : 68 Join date : 12/03/2013

“Văn đâu tải đạo, văn là đạo

Nước đâu chở sóng, nước là sóng”

THIỀN DÂN GIAN BÀN NGHỆ THUẬT

Các loại nghệ thuật khác nhau cũng là các loại khác nhau của thiền quán. Chúng ta không nhất thiết phải là phương tiện bầy tỏ ý niệm của người nghệ sỹ, mà là con đường thực chứng bằng cách phát triển mặt trực giác của ý thức. Như nhà thơ Huyền Thi viết:

“Huyền Thi có phép lạ đời

Ai thích thì đọc, ghét thời thì thôi

Huyền Thi có phép lạ đời

Già dơ đọc mãi thành người ngây thơ

Huyền Thi cứ đọc lai ra

Thấy sướng âm ỉ từ ngoài vào trong

Thấm sâu đến tận chỗ không

Địa ngục cũng mất, thiên đường cũng tan”

Nghệ thuật là một hình thức của thiền. Vạn cảnh giai không. Sở dĩ có yêu, ghét, tốt, xấu, nhỏ, to…là do có sự so sánh giữa các vật. Theo Anhstanh, khi ta ngủ dậy, mọi vật đều lớn lên một triệu lần thì ta không thấy được. Tự tánh của vạn pháp là rỗng không:

“Mình ngu nhiều kẻ ngu hơn

Cho nên được gọi là khôn hơn người

Em xinh đâu bởi nụ cười

Em xinh là bởi nhiều người xấu hơn”

Khi ngộ tánh không, thiền nhân sẽ cười phá lên, cảnh thầy bói xem voi. Thiền dân gian sẽ cười phá lên…họ cười để khai ngộ vì thấy sự khôi hài của mọi thứ trên đời này. Họ cười như điên một cách sung sướng, điên một cách quân bình, điên một cách nổi dậy phá chấp. Đó là tiếng cười từ bi hỷ xả của Phật Di Lặc.

“Đức Phật Di Lặc

Bụng tựa Hồ lô

Chứa đủ tốt xấu

Rồi biến thành cười”

Chúng sinh khi mê đắm, họ cười từ bên ngoài vào vì họ chỉ cười cái bản ngã của họ. “Bậc cao nhân nghe đến đạo thì cố gắng làm theo, bậc trung nghe đến đạo thì thoạt nhớ, thoạt quên, hạng thấp nghe đến đạo thì cười to lên. Không cười to lên thì sao được gọi là đạo cả”.

Chúng ta cũng thử cười đủ 36 kiểu khi khai ngộ câu “ văn dĩ tải đạo”. Chúng ta có thể cười như hề gậy, tiếu lâm, Trạng Quỳnh, Trạng Lợn, Xuân Hương hoặc như các vị đại nhân quân tử, hoặc cười khai ngộ tính không của Đức Phật Di Lặc. Mà có lẽ các nhà văn cần phải hỷ xả nhất. Có vậy nên văn chương, nghệ thuật Việt Nam mới mong khởi sắc được.

Câu “văn dĩ tải đạo” của Khổng Tử nói cách đây 2500 năm. Nên chúng ta không thể hiểu câu này như nhân loại hiểu cách đây 2500 năm. Chúng ta ở từng góc độ hiểu nó ở cái đang là, cái hiện sinh thể kỷ 21. Mặt trời hôm nay không giống mặt trời hôm qua. Không ai tắm hai lần trên một dòng sông:

“Đừng thấy em bé mà tròng

Lớn lên anh sẽ phải lòng em ngay

Đừng thề mãi mãi đắm say

Mai kia em sẽ thành ngay bà già”

Điều này Hê-ghel gọi là lô gích biện chứng.

Phần này, ta sẽ bàn về văn học “khởi nguyên từ lời” – kinh tân ước – và lời là lời của Khổng Tử: “văn dĩ tải đạo”. Ta ngộ câu này theo lời dậy của Phật: “Lời dẫn ta tới chân lý, nhưng lời không phải là chân lý” và chắc chắn khi đã khai ngộ, chúng ta sẽ thành vô ngôn.

Gần đây, ta hiểu chữ “văn dĩ tải đạo” phiến diện dẫn đến làm trì trệ nên văn chương nước nhà. Vì thường ta hiểu đạo là đạo đức. Đạo của “văn dĩ tải đạo” là con đường, là cái lý của vũ trụ. Còn đạo hiểu theo nghĩa là đạo đức chỉ là một bộ phận của cái đạo toàn thể.

Cũng như khi đánh giá một con người, bác sỹ đánh giá theo tim mạch, huyết áp; cảnh sát đánh giá theo tiền án, tiền sự; thợ may đánh giá theo số đo… mà theo Gớt thì: “Mọi lý thuyết đều xám ngoét, chỉ có cây đời là mãi mãi xanh tươi”.

Chữ đạo trong “văn dĩ tải đạo” là quy luật của Tạo hoá. Cho nên, trong bãi phân cũng như viên ngọc đều là đạo, đều bình đẳng, đều tề đồng vật ngã. Con khỉ Tôn Ngộ Không cũng trở thành đấu chiến thắng Phật. Đạo “quân thần phụ tử” của Khổng cũng như đạo chích mà thôi. Được làm vua, thua làm giặc.

Thật ra, văn và đạo tục đế phân hai mà đệ nhất nghĩa đé thì chỉ là một. Văn và đạo là một chứ không là chiếc xe thồ chở đạo ở trên. Còn thứ ta gọi là đạo đức theo cách hiểu của từng người thì khác nhau. Hiểu “văn dĩ tải đạo” như hiểu thiền. Ta phải hiểu từ bên trong nó. Văn và đạo là dòng chẩy từ nó vào chính nó để trở thành nó. Sóng, nước tự đồng nhất.

“Văn không tải đạo, văn là đạo

Nước không chở sóng, nước là sóng”

Tất cả mọi cách hiểu về “văn dĩ tải đạo” đều không sai. Chỉ nhầm ở chỗ coi chân lý bộ phận là chân lý toàn thể. Cho nên, Phật không bao giờ kết luận đúng, sai. Mà Phật Tổ Như Lai chỉ nói: “dường như đúng”. Thật vậy, theo Anhstanh: “Nếu quy luật toán học dựa trên thực tại thì chúng chưa chắc đúng và chúng chắc chắn đúng thì chúng không dựa trên thực tại”.

Cũng có người khen kẻ thổi sáo hay, thì Trang Tử bảo đó là tên tù. Khi mọi người bảo đó là tên tù, thì Trang Tử bảo đó là người thổi sáo hay. Cũng như khi đang yêu, ta hiểu ta yêu. Nhưng nếu ai hỏi yêu là gì, thì ta không thể hiểu được:

“Yêu là nhớ ít tưởng nhiều

Yêu là chẳng hiểu mình yêu cái gì

Yêu nhau đâu bởi hàng mi

Đắm say đâu phải chỉ vì đôi môi

Yêu là yêu

Biết thê thôi!”

Mọi sự đều do tâm sinh mà lý của vũ trụ không lời:

“Lý của vũ trụ không lời

Sách là sai đúng của người viết ra

Không sách ta chẳng thành ta

Không xé sách cũng không ra con người”

Chúng ta, mỗi người đều có ý đóng góp để hiểu chân lý toàn thể về “văn dĩ tải đạo”.

“Nói một chữ về một chiều

Là người mắc bệnh nói nhiều, nói điêu

Nói nhiều chữ về đủ chiều

Là ta chỉ nói một điều: vô ngôn”

Tôi xin nhắc lại, phần này tôi hiểu “văn dĩ tải đạo” như hiểu thiền. Ta phải hiểu từ bên trong. Văn và đạo là sắc sắc không không, như vật chất vừa là hạt, vưa là sóng. Văn và đạo là một dòng chảy tự nó vào chính nó để trở thành nó.

Còn tất cả mọi diều định nghĩa về “văn dĩ tải đạo” thì theo Phật chỉ dường như đúng. Tất cả mọi lý thuyết giải thích chỉ sai ở chỗ coi chân lý bộ phận là chân lý toàn thể, tổng hoà mọi lý giả về “văn dĩ tải đạo” là chân lý toàn thể. Chân lý toàn thể là vô ngôn. Sau tất cả lý giải của mọi người, tôi cũng mơ ước mình được vô ngôn:

“Bước qua cánh cửa vô lời

Đi vào vô thức thành người vô ngôn”

Thầy bói xem voi chỉ thấy chân lý bộ phận nên thành hiểu nhầm, dẫn đến cãi lộn. Nhầm to nữa có thể thành cả cuộc chiến tranh. Khi đã hiểu được chân lý toàn thể chắc tâm sẽ thiền, tuệ sẽ sáng. Mọi người sẽ vô ngôn:

“Chỉ sờ một chỗ mà thôi

Thầy bói định nghĩa được voi là gì

Khi đã hiểu lẽ huyền vi

Sẽ không định nghĩa được gì về voi”

Bịt đầu, bịt đuôi con cá chuối, ai trông thấy dễ tưởng lầm là con rắn độc.

“Tự trói thì gọi là tu

Bị trói thì gọi là tù mọt gông”

PHÁ CHẤP

Thiền nhân hoát ngộ sẽ phá lên cười, cười đến hỷ xả, cười đến từ bi, cười đén rạn vỡ màn vô minh bao quanh họ. Vì thiền nhân thấy được sự hài hước, sự ngược ngạo của chính họ và của mọi người. Nên tiếng cười của họ là tiếng cười nổi dậy. Họ nổi dậy nhưng họ hiểu được luật nhân quả, cho nên họ chấp nhận hiện thực, họ biết “mọi lý thuyết đều xám ngoét, chỉ có cây đời là mãi mãi xanh tươi”. Họ vui sống trong cây đời, chấp nhận hiện thực, họ không chống lại cái toàn thể, họ chỉ chống lại bộ phận. Họ hiểu luật vô thường – phép biện chứng – nên thiền nhân là người phá chấp, phá bỏ những cái bảo thủ, lạc hậu. Họ thấy được bản chất sai lầm của mọi chế độ, nhưng chưa bao giờ có một đội quân thiền sư đi cướp chính quyền, rồi thiền sư xưng là hoàng đế, hoặc thiền sư tổ chức cuộc thập tự chinh để giành giật ngôi bá chủ, mà chỉ có các hoàng đế tự xưng là thiền sư, là lão phật gia như Võ Tắc Thiên, Từ Hy Thái Hậu. Thiền sư hiểu rõ, sở dĩ có chính quyền sai vì có nhân dân sai và ngược lại, nhân dân chính là nhân, còn chính quyền chỉ là quả. Không thể đem chính quyền Mỹ đặt tại Việt Nam và ngược lại. Thiền nhân chỉ chứng kiến chứ không có ý kiến. Thiền nhân chỉ bàn về đường đi chứ không bàn về cách đi.

Tiên trách kỷ, hậu trách nhân. Thiền nhân cho rằng tất cả vạn pháp đều đúng, chỉ có họ là sai. Còn người duy ý chí thì cho rằng, mọi thứ đều sai, chỉ có họ và phe họ là đúng. Erkhart: “Siêu thoát hoàn toàn không muốn cái gì, nó để yên tất cả mọi sự vật”. Lão Tử gọi là vô vi.

Nghệ thuật thiền nổi dậy chống mọi điều chấp trước, nổi dậy phá chấp để yêu say đắm mọi chế độ, mọi cuộc đời hiện hữu. Nghệ thuật thiền không nổi loạn, phá bỏ toàn bộ mọi tồn tại khách quan. Nếu mình là tổng thống Mỹ, mình sẽ làm mọi điều như các tổng thống Mỹ đã làm. Và nếu tổng thống Mỹ có đủ cơ duyên như ta thì cũng làm mọi thứ như ta làm:

“Chạy ngược trên chiếc thuyền xuôi

Thì ta vẫn cứ phải trôi theo thuyền”

HỘI HOẠ

Hội hoạ thiền dựa theo tương khắc tương sinh. Hội hoạ thiền phương đông tuân thủ nguyên tắc trong một có tất cả. Chỉ càn hiểu một nguyên tử là hiểu cả vũ trụ. Còn hội hoạ phương tây theo quy tắc trong tất cả có một. Hiểu cả vũ trụ sẽ hiểu được nguyên tử. Hội hoạ phương tây thường theo nguyên tắc: không có hình thức nào không có nội dung. Nên họ thường tìm tòi, tẩy xoá mọi nét vẽ để từ hình thức đi vào nội dung. Hội hoạ phương tây được phép tẩy đi, xoá lại tuỳ thích. Vì họ hiểu ngoại vi nào cũng đi vào trung tâm. Xuất phát từ tư duy trong tất cả có một, nên hội hoạ phương tây đi từ tổng thể tới chi tiết.

Hội hoạ phương đông xuất phát từ triết lý trong một có tất cả, vạn pháp tương nhập, tương tức. Nên họ đi từ chi tiết tới tổng thể. Hội hoạ phương đông lấy tâm làm gốc. Không có trung tâm nào không có ngoại vi. Cứ có tâm rồi sẽ tìm ra cách hiểu cái tâm. Hội hoạ phương đông coi sự sáng tạo là khi ta xuất thần, nhận được ý chỉ của thượng đế thành nét vẽ. Ý chỉ của thượng đế chỉ ban một lần và không được sửa. Nên hoạ sỹ chỉ vẽ một nét không được tẩy xoá. Quan điểm phương đông: trong một có tất cả. Vạn pháp tương nhập, tương tức. Hội hoạ là xuất thần nên đi từ chi tiết tới tổng thể. Hội hoạ thiền không đi từ tiệm ngộ – vừa vẽ vừa tẩy xoá - mà hội hoạ thiền là hoát ngộ, là trong một chớp, hoạ sỹ phải nắm bắt được cái thần của sự vật, không được phép tiệm ngộ tẩy xóa tranh mình.

VĂN HỌC

Khi trí thức kiểm soát được vô thức là thiền, là sáng tạo tư duy hình tượng, là trực cảm bát nhã. Khi trí thức không nhập vào vô thức sẽ thành duy ý chí, ta chỉ có thể tuy duy lô gích. Khi thiền định thì tất cả là thi ca.

Ví dụ: có người triết lý rất giỏi về đạo đức nhưng lại sống rất vô đạo đức, vì trí thức không kiểm soát được vô thức. Sáng tác nghệ thuật là:

“Tìm quen trong lạ là thiền

Tìm lạ trong lạ là điên Trâu Quỳ”

Sáng tác nghệ thuật là hình tượng hoá vô thức được trí thức kiểm soát. Những nhà văn như Tô Hoài, Nguyễn Bính, Nguyên Hồng, Nam Cao, Xuân Diệu, Trần Đăng Khoa… khi trình độ suy lý thấp, nhưng lại hoà nhập được vô thức, nên trực cảm bát nhã đã có những tác phẩm tuyệt vời một cách hồn nhiên:

- Tô Hoài viết “Dế mèn phiêu lưu ký”.

- Nguyên Hồng viết “Bỉ vỏ”.

- Thơ Trần Đăng Khoa khi còn ngây thơ.

Sau đó, họ càng sáng tác càng kém đi bởi vì đâu?

Vì họ càng tích luỹ trí thức cao bao nhiêu, họ lại càng không hoà nhập được vào vô thức, họ càng trở thành duy ý chí, trở thành tư duy lô gích:

“Màn trí thức vá chằng vá đụp

Mảnh soutien cạnh miếng cà sa

Chỉ còn cách quên đi mà ngắm

Ta mới nhìn được thấy trời xa”

Họ không thể sáng tác tuyệt vời như thời còn trong trắng ngây thơ. Cái thời hôn nhiên như nhiên ấy đã biết bao thơ ca, tiểu thuyết xuất thần ra đời. Đó là những ca từ “Thiên thai” của Văn Cao, “Con thuyền không bến” của Đặng Thế Phong, “Số đỏ” của Vũ Trọng Phụng, thơ Xuân Diệu, Nguyễn Bính…Những ca từ tuyệt vời ấy lại được sáng tác bởi những nhạc sỹ, thi sỹ, văn sỹ trình độ lý thuyết kém xa sau này. Sao vậy? Họ càng giỏi về lý thuyết lại càng kém về văn chương vì họ không ngộ thiền. Trí thức của họ không hoà nhập được vào vô thức. Họ không đi vào ngôi nhà của Chúa, ngôi đền nghệ thuật như đứa trẻ thơ mà đi bằng lý trí.

Ví dụ như Nguyễn Khải. Ông có năng khiếu lý trí làm thủ tướng hơn năng khiếu làm văn. Lý trí của ông mạnh hơn vô thức, nên văn của ông bao giờ cũng hay mà không bao giờ tuyệt hay cả. Và, người dân Việt Nam bao giờ cũng yêu thần đồng Trần Đăng Khoa như yêu chính tuổi thơ của mình. Tuổi thơ thánh thiện, sự hoà nhập tuyệt đối giữa trí thức và vô thức. Cũng như ai cũng muốn sờ chim đứa trẻ lên ba một cách thánh thiện. Và ai cũng ngại đọc thơ của Trần Đăng Khoa duy ý chí khi đã lấy vợ.

Xét lịch sử văn học thế giới cũng vậy. Mặc dầu ngày nay, trình độ khoa học càng phát triển mạnh mẽ thì trí thức càng tách xa vô thưc, con người thành duy ý chí và văn học cũng càng suy thoái đi.

Nhân loại sẽ không thể sản sinh được những trường ca Uy-li-át Ô-đít-xê, Tây Du Ký, Tam Quốc Chí…Cái thời đồng nhất đỉnh của trí thức và vô thức đã qua.

Xã hội càng phát triển, trình độ tâm trí càng cao, tâm càng bị chia trẻ. Chân lý bị cắt chia như cỗ máy. Cơ học sinh cơ tâm. Con người không đủ sức tổng hợp hiện thực. Vì thế văn học đang đi ngược chiều với khoa học. Lợi thuỷ thì hại hoả.

Một số nhà văn như Bal-zắc, Tônxtôi, Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương đã hoà nhập được giữa đỉnh cao trí thức và vô thức nên họ viết được đều tay. Họ thuộc tầng lớp viết văn nhà nghề. Còn ở ta, hiện chỉ có nhà văn, nhà thơ nghiệp dư. Nghiệp dư hiểu theo nghĩa họ chỉ có giai đoạn ngắn hoà nhập được giữa trí thức và vô thức: “khi có thơ thì họ không có nhà. Khi đã thành nhà thì họ không có thơ”. Vì sau khi thành nhà thơ, họ bị:

“Đọc quá nhiều sách vào mình

Không tiêu hoá được cũng thành ung thư”

Chúng ta hãy đi vào ngôi nhà của đức chúa lời, ngôi đền của văn chương như đứa trẻ thơ, tự nhiên như nhiên.

Sáng tạo nghệ thuật là sự đồng nhất giữa thân và tâm, mà thân thể thường minh triết hơn lý trí:

“Cái đầu do sách sinh ra

Đầu do nhân tạo, thân ta của trời

Đầu Ngô, mình Sở than ôi!

Sao không nhất thể như trời đất sinh”

Đầu Ngô mình Sở là trí thức không đồng nhất với vô thức.

“Người bảo chân lý hướng này

Thì chân lý cũng ở ngay ngược chiều

Ở đời có ghét mới yêu

Chân như quay khắp bốn chiều đều như”

THIỀN DÂN GIAN BÀN VỀ NGOẠI CẢM

(Nhân đọc bài : “Tìm mộ bằng ngoại cảm” đăng trên báo An Ninh Thế Giới số 632, 633, 634, 635).

Hàng bao thiên niên kỷ nay, loài người luôn tranh cãi nhau về linh hồn. Duy tâm thì bảo có, duy vật bảo không. Sự mâu thuẫn này là hai mặt của cùng một bản thể cũng như Âm và Dương trong thái cực. Hay như Hê-ghen nhà triết học Đức gọi đó là sự mâu thuẫn thống nhất. Sự mâu thuẫn thống nhất này là nguồn gốc của lô gích biện chứng, động lực để đẩy xã hội tiến lên. Nhà Phật gọi đó là lẽ vô thường, triết học Hy Lạp nói bằng hình ảnh là: Không ai tắm hai lần trên một dòng sông. Còn thiền dân gian đánh giá trong câu mật chú: một vừa hai phải. Nghĩa là Âm cũng phải mà Dương cũng phải vì đều trong cái “một vừa”.

Người theo chủ nghĩa duy vật, bằng khoa học kỹ thuật cũng tạo ra con tàu bay vào vũ trụ, đạt đến được tốc độ ánh sáng, thời gian co giãn theo tốc độ.

Theo thuyết cơ học lượng tử của Planck, thấy được vật chất vừa là hạt vừa là sóng, vừa là có vừa là không…

Bằng trực giác, bằng thiền định từ ngàn xưa Phật chứng minh được thời gian co giãn theo tốc độ khi Từ Thức, Lưu Nguyễn nhập thiên thai một năm thì dài bằng hàng trăm năm nơi hạ giới. Vạn pháp cũng sắc sắc không không. Cú cân đầu vân của Đại Thánh cũng bay hàng vạn dặm.

Học thuyết Lô-mô-nô-xốp: “Vật chất không tự sinh ra, không tự mất đi mà chỉ biến từ dạng này sang dạng khác”, thì cũng tương tự như học thuyết Tây Du Ký: Hòn đá biến thành con khỉ, thành Đại Thánh rồi thành đấu chiến thắng Phật. Vậy cả thôi.

Trong giai đoạn toàn cầu hoá, mọi sự biến động đều đi tìm sự quân bình. Anhstanh, cuối cùng khi tìm ra thuyết tương đối là trở về với đạo học phương đông. Thuyết tương đối của Anhstanh đồng nhất thể với tánh không của đạo Phật.

“Mình ngu nhiều kẻ ngu hơn

Cho nên được gọi là khôn hơn người

Em xinh đâu bởi nụ cười

Em xinh là bởi nhiều người xấu hơn”

Nếu thế giới chỉ có một người sẽ không có cao, thấp, đẹp, xấu…Vậy tự tánh vạn pháp là không. Sở dĩ có cao, thấp, đẹp, xấu là do có sự so sánh với nhau, như “Tương đối luận” của Anhstanh. Vậy tánh không của thiền và tương đối luận của Anhstanh là một. Duy vật và duy tâm đều từ cái một.

Viện truởng triết học Pháp Juylien dùng khoa học kỹ thuật phương Tây để giải thích triết học phương Đông và dùng triết học phương Đông để minh triết khoa học, kỹ thuật phương Tây. Đó chính là thiền dân gian: “một vừa hai phải”.

Những bài báo bàn về ngoại cảm của báo Công an nhân dân đụng chạm tới nhiều vấn đề. Ở đây, tôi chỉ xin mạn đàm về vấn đề thiền trên quan điểm thiền dân gian của bài báo đó nêu ra.

Điểm đầu tiên, báo Công an nhân dân giới thiệu anh Nguyễn Văn Nhã: “Người tiêu biểu về khả năng tu hành rồi trở thành nhà ngoại cảm là anh Nguyễn Văn Nhã. Anh Nhã hiện nay đang sống ở thành phố Hồ Chí Minh. Anh thường ít khi tiếp xúc, gặp mặt người tìm mộ. Những ai muốn tìm được hài cốt người thân thường gọi điện hỏi anh, anh sẽ chỉ dẫn qua điện thoại. Anh Nhã làm thế vì không muốn mang tiếng kiếm tiền từ việc chỉ dẫn người đời đi tìm mộ. Chính vì thế, nhiều gia đình tìm thấy mộ thân nhân qua sự chỉ dẫn của anh, muốn tìm anh hậu tạ, nhưng không biết anh ở đâu, hỏi địa chỉ thì anh không cho, thậm chí mang quà đến anh cũng không nhận. Đã có cả ngàn người tìm được mộ nhờ sự chỉ dẫn của nhà ngoại cảm Nguyễn Văn Nhã. Song, vẫn không biết mặt mũi nhà ngoại cảm là như thế nào. Việc có khả năng ngoại cảm do đào tạo bài bản chính là nét độc đáo ở Việt Nam mà các nhà khoa học đang chuyên tâm nghiên cứu, áp dụng…

Để giúp giáo sư Phương - ở tuổi 80, giáo sư Trần Phương (tên thật là Vũ Văn Dũng) nguyên phó thủ tướng chính phủ, hiệu trưởng trường đại học kinh doanh và công nghệ Hà Nội – nhà ngoại cảm Nguyễn Văn Nhã bay từ thành phố Hồ Chí Minh ra Hà Nội. Anh Nhã kể với giáo sư Phương rằng anh từng là một kỹ sư hoá, đảng viên, nhiều năm công tác ở đoàn thanh niên thành phố Hồ Chí Minh. Anh Nhã có khả năng ngoại cảm do học thiền. Anh đã vẽ sơ đồ cả ngàn ngôi mộ và các nhà thống kê thấy chính xác đến 60%. Bản thân anh cũng không hiểu vì sao anh có khả năng đó, chỉ biết thông tin viết ra thế nào thì anh vẽ ra vậy. Còn thông tin đúng hay sai đối với anh vẫn là điều bí ẩn”.

Anh Nguyễn Văn Nhã tự khai là do tu thiền nên đã có phép thần thông ngoại cảm.

Về vấn đề linh hồn thì từ nghìn xưa tranh luận giữa duy tâm và duy vật chưa thuyết nào thắng được thuyết nào:

“Dã tràng xe cát biển Đông

Như ta tranh luận có, không trên đời”

Những sự việc tìm được hàng vạn ngôi mộ là thật hay giả thì có trời mà biết được. Người tin cũng đông lắm, người không tin cũng đông lắm. Báo chí đăng tùm lum, nhưng số đông không phải lúc nào cũng là chân lý.

Nhưng có điều đặc biệt là ta chỉ đóng cửa trong nhà nói với nhau chơi, chứ không thấy chính phủ Mỹ, hoặc cá nhân các nước phát triển sang nhờ các nhà ngoại cảm Việt Nam đi tìm hộ hài cốt thân nhân của họ. Mà người Mỹ họ coi hài cốt thân nhân là thiêng liêng lắm. Tìm được hài cốt ngoại thì nhà ngoại cảm sẽ trở thành tỷ phú thế giới. Nếu quả thật họ chỉ làm phúc không tham tiền, thì họ nên mang số tiền ấy đưa vào quỹ từ thiện, để giúp đỡ người già cả, cơ nhỡ… thì tốt đẹp biết bao?

Hay nhà ngoại cảm không biết ngoại ngữ để giao thiệp với hồn người ngoại quốc mà lại không mang được phiên dịch theo, visa gặp hồn ngoại chỉ cấp độc quyền cho nhà ngoại cảm. Trần sao âm vậy.

Tôi xin nhắc lại, tôi không tranh luận về ngoại cảm thật hay giả, như báo Công an nhân dân luôn cảnh báo. Nhà ngoại cảm giả đi lừa người để kiếm tiền là chính, còn nhà ngoại cảm thật thì chỉ đếm trên đầu ngón tay.

Ở đây tôi chỉ nhắc lại việc tu thiền không liên quan gì đến vấn đề ngoại cảm, để đi tìm mồ mả cả. Hiểu tu thiền để thành ngoại cảm là làm ảnh hưởng đến các vị cao tăng tu ở các thiền viện như Trúc Lâm Yên Tử, thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên, thiền viện Trúc Lâm Đà Lạt. Không ai đi tìm mộ lại đi hỏi các thiền sư đức cao vọng trọng như hoà thượng Kim Cương Tử, hoà thượng Thích Thanh Từ cả….Ngày xưa có hỏi về mồ mả thì nhân dân cũng chỉ đi tìm thầy tả ao chứ không ai lên Yên Tử hỏi thiền sư Trần Nhân Tôn.

Và dân ta cũng có ca dao về các loại thầy về mồ mả:

“Hòn đất mà biết nói năng

Thì thầy địa lý hàm răng chẳng còn”

Đặc biệt, có khi thầy ngoại cảm thấp tay bùa lại bị ma doạ:

“Đom đóm bay qua

Thầy tưởng là ma

Thầy ù thầy chạy

Ba thằng ba gậy

Đi đón thầy về

Bắt con lợn sề

Cho thầy chọc tiết

Bắt con cá diếc

Cho thầy xem mang

Bắt con tôm càng

Cho thầy bóc vỏ”.

Một số thầy tu thiền giả, chuyên xơi thịt chó chay, chơi gái chay, cầm tiền mặn, khối vị đã vào tù, chứ không được bỡn như ca dao, tục ngữ: “Bắt con tôm càng cho thầy bóc vỏ”, thầy chỉ bóc lịch trong trại giam.

Phật Tổ Như Lai đã dậy đệ tử bài học về phép thuật và ngoại cảm như sau:

Có một lần Như Lai dẫn đệ tử qua sông, thấy đám đông xúm quanh đạo sỹ có phép khinh công, có thể bay qua sông. Các đệ tử cũng theo đến xem sư khinh công trổ tài. Như Lai hỏi sư khinh công phải mất bao nhiêu năm mới có thể luyện được phép thuật này. Sư khinh công đáp phải dầy công tu luyện 40 năm mới thành đạt. Như Lai quay lại dậy đệ tử: “Phải mất 40 năm mới bay được qua sông, các con chỉ mất 2 xu là các con có thể lên đò qua sông”.

Ý Phật dậy chúng sinh: Thiền là tu tâm dưỡng tính, chứ thiền không học để có phép thần thông, ngoại cảm.

Câu chuyện Sư khinh công có lẽ chỉ là huyền thoại, giá mà ngày nay tu thiền như anh Nguyễn Văn Nhã mà có được phép thuật khinh công, thì các kỳ Ôlimpic, Các anh đi nhẩy cao, nhẩy xa thì đạt đến 100 lần huy chương vàng và lập kỷ lục vĩnh viễn cho mọi thời đại.

Trong thiền truyện cũng có những truyện về phép thuật của thiền sư, nhưng đấy chỉ là cái giả đi tìm cái thật. Như tổ sư Bồ Đề Đạt Ma, khi chết được chôn cất khâm liệm đàng hoàng. Một thời gian sau, mọi người lại thấy Bô Đề Đạt Ma đi một chiếc dép hoằng dương đạo pháp khắp nơi. Vua Lương Vũ đế không tin đã quật mộ Đạt Ma lên để tìm sự thật. Quả nhiên dưới mộ chỉ chôn một chiếc dép, Đạt Ma đã dùng phép “Kim thiền thoát xác”. Sau đó Lương Vũ Đế tiếp tục truy tìm Đạt Ma thì lại nhận được tin báo Đạt Ma lướt trên ngọn cỏ vượt biển về Tây Thổ. Đây cũng chỉ là phần huyền thoại để tô điểm cho hợp với trình độ của chúng sinh. Phật thuyết pháp chia thành hai cách. Với người trình độ thấp người giải theo tục đế, ví dụ như cuộc đời có trên có dưới, còn theo Đệ nhất nghĩa đế thì trong vũ trụ không có trên và dưới. Trên với nước Việt Nam thì dưới với nước Mỹ …. Trên dưới tự tánh vốn không:

“Gà mổ mối

Mối đục chân vua

Vua ăn thịt gà”.

Ngộ được tánh không đấy là ngộ đạo thiền, đấy mới là phần cốt lõi của tổ thiền Bồ Đề Đạt Ma. Mọi phép thuật của Đạt Ma chỉ là giả để nổi bật cái thật của thiền là tánh không:

“Giả gọi là chân, chân cũng giả

Không làm ra có, có thành không”.

Dựa vào hình tướng pháp thuật để Đạt Ma đề ra cương lĩnh của thiền:

“Giáo ngoại biệt truyền

Bất lập văn tự

Trực chỉ nhân tâm

Kiến tánh thành Phật”.

Chuyện xưa kể về ngoại cảm, về pháp thuật một cách huyền bí đều chỉ là bài học về luật nhân quả, về thiền chứ không vẽ ra pháp thuật ma quái để làm hỗn loạn tâm linh con người. Chuyện giả để tìm ra cái lõi thật của vạn pháp.

Khổng Minh có ngoại cảm siêu việt có thể mượn gió Đông Nam để đánh tan 100 vạn hùng binh của Tào Tháo trong trận Xích Bích. Song, khi ngoại cảm biết mình sắp chết đã làm lễ dâng sao giải hạn nhưng cũng không thể thoát chết vì can tội thảm sát đội quân Giáp Mây của Mạnh Hoạch. Ác giả ác báo, luật nhân quả thì không có nhà ngoại cảm nào vượt nổi.

La hán Mục Kiền Liên đệ tử có ngoại cảm và pháp thuật cao nhất của Phật tổ Như Lai cũng bị đánh chết như một tục nhân vì đã gây tội ác định giết mẹ mà không thành. Thiền mượn pháp thuật để thuyết pháp về luật nhân quả, về tánh không.

Trong truyện “Liêu Trai Chí Dị” của Bồ Tùng Linh, ngoại cảm pháp thuật tình ái cũng để thuyết pháp luật nhân quả, tánh không mà thôi.

Còn trong bài viết về “ngoại cảm” của báo Công an nhân dân thì ngoại cảm chỉ đẩy con người đến rối loại tâm linh thành mê tín dị đoan. Cách viết cực đoan này làm xã hội mất quân bình. Người viết cần phân tích rõ về hai mặt của ngoại cảm nếu không sẽ dẫn tới mạt pháp.

Người đạo cao khi đọc các bài về ngoại cảm họ sẽ cười phá lên vì thấy mọi sự trên đời đều bị lộn ngược, tiếng cười của người cao đạo sẽ phá vỡ màn vô minh do tâm ô trượp sinh ra. Giá mà các nhà ngoại cảm có phép thông huyền như vậy thì ta cũng nên bỏ viện kiểm sát, bỏ khoa học hình sự, bỏ cả toà án chỉ cần nhờ các nhà ngoại cảm như Nhuyễn Văn Nhã đi Bô-inh 777 vào nam ra bắc gọi hồn người chết hỏi xem thủ phạm là ai, rồi vẽ bản đồ chi tiết nơi gây án cùng tang vật. Thế là xong.

Nghĩ đến đây, ta sẽ cười một cách hỷ xả và mở lòng từ bi để thông cảm với tác giả bài báo về ngoại cảm. C’ests la vie - đời là như vậy, xã hội nào cũng:

“Khi vô tích, khi lâm tri

Nơi thì lừa đảo, nơi thì xót thương”.

Đạo Phật vừa là khoa học, vừa là triết học vừa là tôn giáo. Đa số mọi người hiểu đạo Phật qua tôn giáo, về thế giới niết bàn, có đầy đủ các vị Phật.

Ít ai thấy tính khoa học và triết học của Phật giáo. Về triết học Phật giáo không công nhận có linh hồn.

Khi các đệ tử của Phật Như Lai đi thuyết pháp đều bị các phe đối lập chấp vấn về linh hồn. Họ bảo các đệ tử của Như Lai cần phải trả lời họ 3 câu hỏi:

1- Linh hồn có?

2- Linh hồn không có?

3- Linh hồn vừa có vừa không?

Trong khi đó Như Lai không hề giảng cho đệ tử về linh hồn.

Như Lai thuyết giảng: Nếu có người bị mũi tên tẩm thuốc độc bắn trúng, mang đến nhờ ta cấp cứu. Nếu người đó bắt ta trả lời các câu hỏi cho họ: mũi tên này từ đâu bắn tới, bắn nhằm mục đích gì và tẩm loại thuốc độc gì…Nếu ta giải thích cho họ đầy đủ thì bệnh nhân sẽ chết.

Đời là bể khổ ta có bát chánh đạo để tu hành cứu khổ. Đạo của ta là đạo cứu đời, đạo của ta là đạo diệt khổ.

Chính phần ấp úng này của Như Lai giảng về linh hồn lại là bài thuyết thông huyền cực diệu của Phật pháp vô biên.

Tóm lại tu thiền là minh tâm kiến tánh để ngộ được tánh không của vạn pháp, còn phần ngoại cảm chỉ là phản ứng phụ ngoài tôn chỉ của thiền.

» Thiền dân gian
» Thơ dân gian Bảo Sinh 29/3
» Bóng Thời Gian