CHUYỆN BÙI MINH QUỐC – DƯƠNG HƯƠNG LY

CHUYỆN BÙI MINH QUỐC – DƯƠNG HƯƠNG LY
BÉ LY TRONG TRUYỆN CÓ PHẢI LÀ TÊN CON GÁI CỦA
NHÀ VĂN DƯƠNG THỊ XUÂN QUÝ VÀ BÙI MINH QUỐC?

NGUYỄN TRỌNG TẠO

Gần đây tôi được đọc một số truyện, thơ và bài báo Bùi Minh Quốc đăng trên các báo ở trung ương và địa phương, và tôi chợt nhớ cách đây khoảng 40 năm tôi có được đọc một số tập truyện viết cho thiếu nhi của ông đều có nhân vật “bé Ly” như: “Bé Ly và chú công nhân thợ điện” (NXB Kim Đồng 1959), “Phi lao út của bé Ly” (1961), “Chuyến đi của bé Ly” (1965). Hồi đó theo tôi biết là Bùi Minh Quốc chưa lập gia đình, nhưng mấy ông bạn của tôi đều khẳng định bé Ly là con của vợ chồng nhà văn Bùi Minh Quốc và DươngTthị Xuân Quý. Áy náy quá tôi đành gửi thư này nhờ nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo tra cứu giùm. Tôi xin cảm ơn nhiều.
Nguyễn Thanh Kiền
(Quảng Hòa – Cao Bằng)
NTT: Vâng, những tập truyện ông kể trong thư đều được nhà văn Bùi Minh Quốc viết ra trước khi lập gia đình vào đầu năm 1966 với nữ nhà văn Dương Thị Xuân Quý. Theo nhà văn Bùi Minh Quốc cho biết thì sau khi anh cho in truyện “Bé Ly và chú công nhân sửa điện”, rồi nổi tiếng với bài thơ “Lên miền Tây” lúc vừa tròn 20 tuổi (1960) thì anh đang tham gia xây dựng khu gang thép Thái Nguyên. Ở đây anh bất ngờ nhận được thư của Dương Thị Xuân Quý bày tỏ một tình cảm yêu mến thơ và truyện của anh,đặc biệt là chị rất thích cái tên “bé Ly” nghe thật dễ thương và trìu mến. Bùi Minh Quốc rất cảm động trước tình cảm đó, anh viết thư trả lời. Từ đó 2 người quen nhau, và như được khích lệ, anh viết tiếp những câu chuyện cho thiếu nhi mà nhân vật chính đều mang tên “bé ly”. Sau khi lấy nhau, Dương Thị Xuân Qúy rất mong được sinh con gái đầu lòng, và hai người nhất trí sẽ đặt tên con gái là Bùi Dương Hương Ly. Khi Xuân Qúy có mang bé Ly mới được hai tháng, Bùi Minh Quốc đã làm được một bài thơ tặng con gái tương lai với câu thơ mở đầu là “Hương Ly con của tình yêu/ Hương Ly con của những triều ái ân”. Bé Ly được sinh ra ngày 9/12/1966 tại nhà bà ngoại 195 phố Hàng Bông Hà Nội đối diện với hiệu kem Hòa Bình nổi tiếng bên đường Phùng Hưng. Lúc ấy mẹ bé Ly đang làm phóng viên của báo Phụ nữ Việt Nam. Cuộc chiến tranh chống Mỹ ngày càng ác liệt, theo tiếng gọi của chiến trường Miền Nam, hai vợ chồng nhà văn đã gửi con gái Hương Ly mới 16 tháng cho bà ngoại cùng lên đường vào mặt trận. 11 tháng sau, nhà văn Dương Thị Xuân Qúy hy sinh tại Duy Xuyên, Quảng Nam (ngày 8-3-1969), để lại 2 tập truyện ngắn “Chỗ đứng’’ và “Hoa Rừng’’ cùng với cuốn nhật ký có đoạn viết về bé Ly hết sức xúc động: “Đến hôm nay Ly của mẹ đã phải trả lời 2 tiếng này: Bố đâu? Đi Nam! Mẹ đâu? Đi Nam! Ôi, thương Ly vô hạn. Cứ nghĩ vậy lòng mình lại khóc. Khổ thân con quá! Đẻ ra vừa biết cười thì bom đạn. Vừa biết cười lên tiếng là xa bố. Vừa nhú răng là sơ tán. Vừa biết gọi mẹ là mẹ đi xa” (nhật ký 15/12/1968).

Cũng thời gian đó, Bùi Minh Quốc lấy bút danh là Dương Hương Ly, in tập thơ nổi tiếng “Mảnh đất nuôi ta thành dũng sĩ” viết về cuộc chiến tranh ở miền Nam. Hương Ly được học ở Hà Nội rồi vào Đại Học Quốc tế ở Mtscơva từ 1984 đến 1990. Trở về nước, Hương Ly làm phóng viên của báo Phụ nữ Tp Hồ Chí Minh, trở thành một nhà báo trẻ xuất sắc với nhiều bài phỏng vấn có giá trị với các nhân vật lớn như: Lý Quang Diệu, Mitơrăng, Giắcxirắc, cùng nhiều bài biên dịch mang bút danh Hương Ly. Gần đây, ngôi nhà của bà ngoại nơi sinh ra Hương Ly đã được bán đi. Các bác đã ra nhà mới. Từ nước ngoài Hương Ly nằm mơ thấy bà ngoại hiện về nhắc nhở là vẫn mang chưa hết đồ đạc đi. Ly điện về Hà Nội kể lại cho người bác. Người bác trở lại ngôi nhà cũ, và quả thật là đang bỏ sót trên gác một thùng bản thảo của mẹ và bố viết trước khi vào chiến trường miền Nam. Thùng bản thảo này được trao lại cho nhà văn Bùi Minh Quốc, và tuy nét chữ trên giấy đã nhòe mờ theo thời gian nhưng vẫn còn đọc được. Trong đó có bài thơ Bùi Minh Quốc tặng bé Ly khi bé chưa ra đời. Bài thơ đề ngày 1-5-1966, nói lên ước mơ tốt đẹp về con gái Hương Ly. Tôi xin phép anh chép lại bài thơ này để các bạn cùng chia sẻ:

“Hương Ly con của tình yêu
Hương Ly con của những triều ái ân
Của bao âu yếm khi gần
Của bao thương nhớ triệu lần khi xa
Tuyệt vời con sẽ là hoa
Nở từ lòng đất mẹ cha tốt lành
Hồn ta biển rộng trời xanh
Hòa nhau bát ngát hát thành Hương Ly”.